Γιατί η Βρετανία δεν μπορεί να γίνει Ελβετία ή Νορβηγία

Είναι μια ιδέα που ακούγεται ξανά και ξανά από το στρατόπεδο υπέρ του Brexit: οι οπαδοί της αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ δείχνουν την Ελβετία και τη Νορβηγία ως μοντέλα για το πώς η χώρα θα μπορούσε να επωφεληθεί από την κοινή ευρωπαϊκή αγορά χωρίς να είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οι ειδικοί λένε ότι αυτές οι προοπτικές ανήκουν στη σφαίρα της «φαντασίωσης».

Οσοι τάσσονται υπέρ της παραμονής προειδοποιούν για μαζικές οικονομικές απώλειες, αν το εκλογικό σώμα ψηφίσει για έξοδο στις 23 Ιουνίου. Οι αντίπαλοί τους ισχυρίζονται ότι αυτά είναι απλή κινδυνολογία. Η Ελβετία και η Νορβηγία, λένε, δεν είναι στην ΕΕ, και δείτε τι καλά που τα πάνε.

Το επιχείρημα ακούγεται ενδιαφέρον. Θα ήταν δυνατόν οι Βρετανοί, οι οποίοι έχουν ήδη ένα ειδικό καθεστώς και ένα σωρό εξαιρέσεις στην ΕΕ, να μεταλλαχθούν σε ένα είδος Ελβετίας με πυρηνικά; Με άλλα λόγια, θα μπορούσε το Ηνωμένο Βασίλειο να είναι μέρος της Ευρώπης τόσο οικονομικά όσο και στρατιωτικά, αλλά χωρίς τη γραφειοκρατία και τους κανονισμούς των Βρυξελλών;

Οσο γοητευτική και αν ακούγεται σε πολλούς βρετανούς ψηφοφόρους αυτή η ιδέα, μια τέτοια προοπτική είναι ψευδαίσθηση. Ούτε το ελβετικό ούτε το νορβηγικό μοντέλο είναι ρεαλιστικά για τη Βρετανία, και αυτό μπορεί να αποδειχθεί αρκετά απλά, λένε ειδικοί.

Ως προς τη Νορβηγία: η σκανδιναβική χώρα έχει απορρίψει δύο φορές την προοπτική της ένταξης στην ΕΕ και αποτελεί μέρος του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου από το 1994, κάτι που της εξασφαλίζει πρόσβαση σε μια ενιαία αγορά με 500 εκατομμύρια καταναλωτές.

Αλλά όταν επικαλούνται τη Νορβηγία, οι υπέρμαχοι του Brexit δεν αναφέρουν το τίμημα που πληρώνει το Οσλο για την πρόσβαση στην ενιαία αγορά: υποχρεούται να συνεισφέρει στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Συνοχής και σε μια σειρά από άλλα προγράμματα της ΕΕ τα ίδια ποσά με τα κράτη-μέλη.

Συνολικά ο λογαριασμός φτάνει στα 850 εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Αν λάβει κανείς υπόψη πόσα χρήματα λαμβάνει σήμερα το Ηνωμένο Βασίλειο από την ΕΕ, η Νορβηγία πληρώνει σχεδόν το ίδιο κατά κεφαλήν ποσό όπως το Ηνωμένο Βασίλειο.

Επιπλέον, η Νορβηγία υποχρεούται να συμμορφώνεται με τις αμέτρητες κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ, όπως η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων, χωρίς να έχει φωνή στα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Αν λοιπόν η Βρετανία αποχωρούσε από την ΕΕ και εντασσόταν στην κοινή αγορά, θα συνέχιζε να πληρώνει και να πρέπει να ακολουθεί κατευθυντήριες γραμμές από τις Βρυξέλλες –αλλά δεν θα είχε πλέον την ευκαιρία να είναι μέρος των διαπραγματεύσεων που διαμορφώνουν την ευρωπαϊκή αγορά.

Αλλη μια ψευδαίσθηση

Εξίσου μη ρεαλιστική είναι και η αναφορά στο ελβετικό μοντέλο. Η Ελβετία δεν είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, αλλά διαπραγματεύθηκε πάνω από 150 διμερείς συμφωνίες με την ΕΕ κατά τα τελευταία 25 χρόνια. Ως αποτέλεσμα, οι Ελβετοί μπορούν να επωφεληθούν σημαντικά από το ελεύθερο εμπόριο με την ΕΕ –αλλά όχι, για παράδειγμα, όταν πρόκειται για τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες.

Αυτό θα ήταν ένα σημαντικό πρόβλημα για το Λονδίνο: ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι κρίσιμης σημασίας για τη βρετανική οικονομία. Και η Ελβετία υιοθετεί συνεχώς ευρωπαϊκούς κανονισμούς προκειμένου να εξασφαλιστεί η συμβατότητα με την ΕΕ, αλλά όπως η Νορβηγία, δεν έχει κανέναν λόγο στη δημιουργία τους.

Ενα παράδειγμα: οι συμφωνίες της Ελβετίας με την ΕΕ σχετικά με την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων είναι στατικές. Πριν από την 1η Ιουλίου του 1995 η Ελβετία ενέκρινε όλους τους κανονισμούς της ΕΕ σχετικά με την ελεύθερη κυκλοφορία. Αλλά οι Ελβετοί δεν υποχρεούνται να υιοθετήσουν αυτόματα όλους τους κανονισμούς της ΕΕ σχετικά με την ελεύθερη διακίνηση που έχουν αποφασίσει από τότε. Μάλλον ήταν σε θέση να διαπραγματευθούν με τις Βρυξέλλες ποιους κανονισμούς θα αποδέχονταν. Το μέλλον αυτού του ειδικού καθεστώτος είναι σήμερα υπό αίρεση, γιατί η Ελβετία επιδιώκει να εισαγάγει ένα ετήσιο ανώτατο όριο για τον αριθμό των μεταναστών που είναι πρόθυμη να δεχθεί.

Το μόνο βέβαιο; Οι Βρετανοί δεν μπορούν να έχουν τα πάντα. Δεν θα είναι δυνατόν να γυρίσουν την πλάτη στην ΕΕ πολιτικά και να συνεχίσουν να διατηρούν όλα τα οικονομικά πλεονεκτήματα της ενιαίας αγοράς.