Τα πρόσφατα γεγονότα στις ελληνοαλβανικές σχέσεις με αφορμή τις προκλήσεις για τους Τσάμηδες τόσο με τη συγκέντρωσή τους έξω από το αλβανικό υπουργείο Εξωτερικών όταν το επισκεπτόταν ο Νίκος Κοτζιάς όσο και με το πανό που εμφανίστηκε στον ποδοσφαιρικό αγώνα Ελβετίας – Αλβανίας στο Euro 2016 στη Γαλλία μπορούν πολύ καλύτερα να συνοψιστούν σε μία άλλη εικόνα. Πρόκειται για τη φωτογραφία της συνάντησης του κ. Κοτζιά με τον αλβανό Πρωθυπουργό Έντι Ράμα στις 7 Ιουνίου.
Πίσω από τους δύο άνδρες δέσποζε ένας τεράστιος χάρτης. Ουδείς γνωρίζει αν κάποιος από όσους συνόδευαν τον έλληνα υπουργό Εξωτερικών κατάλαβε τι απεικόνιζε ο χάρτης ή, εφόσον το κατάλαβε, για ποιον λόγο δεν τον προστάτευσε. Αυτή η εικόνα όμως, με τον χάρτη της Μεγάλης Αλβανίας, περιγράφει καλύτερα από όλα όσα προηγήθηκαν ή ακολούθησαν την επίσκεψη Κοτζιά το που εδράζονται τα προβλήματα στις ελληνοαλβανικές σχέσεις.
Ο υπουργός Εξωτερικών επέμενε εδώ και καιρό να μεταβεί στα Τίρανα για να προωθήσει τη λύση – πακέτο που σχεδίαζε παρά ορισμένες εισηγήσεις περί του αντιθέτου από στελέψη της υπηρεσιακής ηγεσίας. Σε συνέντευξή του το πρωϊ της Κυριακής στο Mega σημείωσε ότι «εθνικιστικές δυνάμεις και δυνάμεις που προσπάθησαν να επηρεάσουν την αλβανική πολιτική σκηνή δεν είναι καθόλου ευχαριστημένες που βρισκόμαστε εδώ και αρκετό καιρό σε διάλογο με την Αλβανία και προσπαθούν να τον υπονομεύσουν». Αναφέρθηκε δε ξεκάθαρα στον «τουρκικό δάκτυλο» στην Αλβανία για τον οποίο εξήγησε ότι η επιρροή του έχει υποχωρήσει. Σε προηγούμενη δε συνέντευξή του στο ραδιόφωνο της ΕΡΤ επεχείρησε να εξηγήσει περαιτέρω το ζήτημα αυτό. Είπε ότι οι θρησκευτικές αρχές της Αλβανίας βρίσκονται σε ενός είδους διαμάχη με την Άγκυρα διότι ο Πρόεδρος Ερντογάν έχει χαρακτηρίσει ως τρομοκρατική οργάνωση το κίνημα Γκιουλέν που διατηρεί περίπου 20 σχολεία στη χώρα.
Η κατάσταση είναι εμφανώς πιο περίπλοκη. Προφανώς δε, η υιοθέτηση ενός οδικού χάρτη και η ενταξιακή πορεία της Αλβανίας είναι αμφίβολο αν θα βοηθήσει να ομαλοποιηθεί. Άλλωστε, δεδομένων των παραλείψεων ή και των λαθών της ελληνικής διπλωματίας στο παρελθόν, η ευρωπαϊκή πορεία της Αλβανίας έχει όρια που έχουν τεθεί σε πολιτικό επίπεδο από την «διευρυνσιακή κούραση» στις Βρυξέλλες και στις άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Σε αυτό το πλαίσιο, τα Τίρανα δεν κοιτούν τόσο προς την Αθήνα για τις σχέσεις τους με την ΕΕ. Περισσότερο τους ενδιαφέρει τι λένε το Βερολίνο και η Βιέννη – κατά πρώτο λόγο – καθώς επίσης η Ρώμη και το Παρίσι. Η Διαδικασία του Βερολίνου για τα Δυτικά Βαλκάνια αντικατοπτρίζει τη νέα πραγματικότητα.
Οι αποστάσεις που ο αλβανός υπουργός Ντίτμιρ Μπουσάτι κράτησε από τις αξιώσεις των Τσάμηδων ή το γεγονός ότι ο κ. Ράμα δεν έθεσε το θέμα στη συνάντησή του με τον κ. Κοτζιά δεν αποτελούν λοιπόν ασφαλή οδό εξαγωγής συμπερασμάτων. Επιπλέον, δεν μπορούν να αμφισβητήσουν ότι ο αλβανικός εθνικισμός παραμένει ισχυρότατος και τροφοδοτεί ανάλογες κινήσεις. Όταν ο κ. Ράμα μίλησε πριν από την άφιξη Κοτζιά, πολλοί έδωσαν έμφαση στα όσα είπε για τους Τσάμηδες. Δυστυχώς όμως, το… ζουμί βρισκόταν αλλού.
Είπε ο αλβανός Πρωθυπουργός: «Χρειάζεται ένας σύγχρονος πατριωτισμός που πηγάζει από κάτω, που λαμβάνει ενέργειες από τους Αλβανούς που είναι χωρισμένοι σε πολλά εδάφη και πολλές χώρες του κόσμου, σε πατρικά εδάφη ή ως μετανάστες, που αντλεί δύναμη από γνωστά και άγνωστα έργα, που λαμβάνει ενέργεια από την εθνική ομάδα ποδοσφαίρου, που πολλαπλασιάζεται στην αναπαραγωγή ενεργειών για την αφαίρεση των φραχτών στα αλβανικά εδάφη». Είναι εκπληκτικό ότι ο κ. Ράμα εντάσσει στον σύγχρονο αλβανικό πατριωτισμό ακόμη και την εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της χώρας του.
Στο ζήτημα των Τσάμηδων είναι αστείο να ομιλεί κανείς για γενοκτονία. Είναι όμως προφανές ότι η προβολή αυτής της πτυχής δεν γίνεται παρά για να υπάρξουν οι πηχιαίοι τίτλοι που θα διατηρήσουν το θέμα στην επικαιρότητα μέσω συνεντεύξεων, διαβημάτων (όπως αυτά της Αθήνας προς τα Τίρανα, το Παρίσι) κ.ά. Ο κ. Μπουσάτι υπήρξε αρκετά έξυπνος ώστε προφανώς να αρνηθεί ότι υπάρχουν εδαφικές αξιώσεις εναντίον της Ελλάδος λόγω Τσάμικου. Η κρίσιμη αποστροφή του στις κοινές δηλώσεις του με τον κ. Κοτζιά είναι άλλωστε η ακόλουθη: «Η προσέγγισή μας, όταν αναφερόμαστε σε αυτό το θέμα, αφορά στον σεβασμό των ελευθεριών και των θεμελιωδών δικαιωμάτων αυτού του τσάμικου πληθυσμού και των απογόνων τους, που στην πραγματικότητα ήταν Αλβανοί της Τσαμουριάς με ελληνικά διαβατήρια ή ιθαγένεια».
Ο ίδιος ο κ. Κοτζιάς προχώρησε σε διαφοροποίηση ανάμεσα σε κατηγορίες Τσάμηδων στην ίδια συνέντευξη Τύπου. Το ζήτημα όμως, σύμφωνα με πηγές που έχουν ασχοληθεί με το θέμα, είναι ότι η διαφοροποίηση δεν αποτελεί λύση καθώς πλέον τα Τίρανα έχουν εγγράψει το Τσάμικο στην ατζέντα των «καλαθιών». Αυτό θα επιτρέπει την έγερσή του από διάφορες πλευρές και οπωσδήποτε από τις οργανώσεις των Τσάμηδων στο εξωτερικό αλλά και από τα κόμματά τους εντός Αλβανίας.
Πρέπει τέλος να επισημανθεί ότι στο μείζον ζήτημα της Συμφωνίας για την Οριοθέτηση των Θαλασσίων Ζωνών, η επικύρωση της οποίας αποτελεί διακαή πόθο της Αθήνας, ο κ. Μπουσάτι υπήρξε πολύ σαφής. Ξεκαθάρισε ότι η προηγούμενη συμφωνία θίγει, τουλάχιστον όπως πιστεύει η σημερινή αλβανική κυβέρνηση, ότι έχει θιγεί η εδαφική ακεραιότητα της χώρας. Ο αλβανός υπουργός Εξωτερικών είπε και κάτι άλλο. Τόνισε ότι η Ελλάδα σέβεται την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Αλβανίας για τις θαλάσσιες ζώνες «καθώς επανέρχεται για άλλη μία φορά το θέμα στο τραπέζι των συζητήσεων για μια πιο δίκαιη συμφωνία, η οποία θα βασίζεται πιο πολύ στο διεθνές δίκαιο».
Αυτή η τοποθέτηση αφήνει μόνο ένα παράθυρο διαφυγής: αλλαγές στην οριοθετική γραμμή, άρα ικανοποίηση των Τιράνων. Είναι διατεθειμένη να προβεί σε αυτές τις παραχωρήσεις η ελληνική πλευρά, δεδομένου και του «παγώματος» στην υπογραφή ανάλογης συμφωνίας οριοθέτησης με την Ιταλία; Κι αν ναι, ποιες οι σκέψεις της; Το ίδιο ερώτημα ισχύει και στην αντίθετη περίπτωση: τι σκέπτεται να πράξει εφόσον διαφωνεί;
