Την ανάγκη συντονισμένης δράσης μεταξύ κεντρικής διοίκησης και των εκπροσώπων των τοπικών κοινωνιών αναδεικνύει μελέτη του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΙΤΑ). Το Ινστιτούτο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος (ΚΕΔΕ), με αφορμή το συνέδριο για το προσφυγικό ζήτημα (2-4 Ιουνίου, στη Σάμο, η οποία βρέθηκε για πρώτη φορά στην επικαιρότητα τόσο έντονα το βράδυ της Πέμπτης με αφορμή την προσφυγική κρίση), αναδεικνύει στη μελέτη του ως καίριο παράγοντα για την ομαλή ένταξη στη χώρα μας των προσφύγων τις παρεμβάσεις των δήμων με ενίσχυση των θεσμικών και χρηματοδοτικών εργαλείων.
Το ΙΤΑ καταγράφει, μεταξύ άλλων, μια συνολική εικόνα των συνθηκών ζωής προσφύγων και μεταναστών κατά τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, οπότε παρατηρείται αύξηση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών προς τη χώρα μας. Αναδεικνύονται μεταξύ άλλων οι ελλείψεις των υποδομών για φιλοξενία, σίτιση και υγειονομικές παροχές, ενώ εντοπίζεται και η απουσία υποστηρικτικών μηχανισμών (συμβουλευτική, ψυχοκοινωνική στήριξη) για την αντιμετώπιση και την πρόληψη περιπτώσεων βίας και διαπληκτισμών μεταξύ των φιλοξενουμένων.
54 δομές στην Ελλάδα
Όπως αναφέρεται στη μελέτη, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (27.5.2016), στην Ελλάδα λειτουργούν 54 δομές και χώροι φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών στις οποίες διαμένουν 53.293 άτομα. Από αυτές επτά λειτουργούν στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου (Λέσβο, Χίο, Σάμο, Λέρο και Κω) εκ των οποίων οι δύο είναι άτυπες δομές (Ρόδο, Κάλυμνο) και 47 στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Σε ορισμένους χώρους φιλοξενίας ο αριθμός των φιλοξενουμένων υπερβαίνει σημαντικά τη χωρητικότητά τους. Οι δομές με τη μεγαλύτερη πληρότητα στην περιφέρεια Αττικής είναι σε Λαύριο, δομή φιλοξενίας αιτούντων άσυλο (217,6%), Άγιο Ανδρέα (155,8%) και Ελαιώνα (152,5%). Στο λιμάνι του Πειραιά διαμένουν περίπου 1.400 άτομα.
Αντίστοιχα, στην περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας οι δομές που συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων και μεταναστών σε σχέση με τη χωρητικότητά τους είναι σε Καβαλάρι (235,9%), Πολύκαστρο – Νέα Καβάλα (163,4%), Χέρσο – στρατόπεδο Μαζαράκη (159,6%), Δερβένι (132%), Κορδελιό (127,4%).
Στις τρεις άτυπες δομές που δημιουργήθηκαν μετά την εκκένωση της Ειδομένης (Εύζωνοι – ξενοδοχείο Χαρά, Εύζωνοι – BP, Νέα Καβάλα – ΕΚΟ) διαμένουν συνολικά περίπου 5.000 άτομα.
Τα κέντρα πρέπει να τηρούν αναλογίες ως προς τις παρεχόμενες υπηρεσίες, τις δομές υγείας (η απόσταση από την πλησιέστερη δομή υγείας να είναι λιγότερο από 5 χιλιόμετρα), σίτισης (τρία γεύματα ημερησίως) και καθαριότητας / υγιεινής (ένα αποχωρητήριο ανά 20 άτομα, ένα λουτρό ανά 50 άτομα, μια βρύση ανά 250 άτομα, ένας φορέας για παροχή υπηρεσιών υγιεινής ανά 1.000 άτομα).
Όμως, στα περισσότερα από τα κέντρα πρώτης υποδοχής και φιλοξενίας των προσφύγων δεν τηρούνται αυτές οι προδιαγραφές. Ιδού η εικόνα που καταγράφεται στη μελέτη του ΙΤΑ με βάση στοιχεία του τέλους του Απριλίου:
1. Υποδομές
ØΣτις 19 από τις 34 δομές φιλοξενίας υπάρχουν σκηνές (συνολικά 2.865 σκηνές).
ØΣε 6 δομές υπάρχουν σκηνές τύπου Rub Halls (συνολικά 33 σκηνές).
ØΣε 2 από τις δομές έχουν τοποθετηθεί οικίσκοι .
ØΣε 3 δομές έχουν τοποθετηθεί 369 προκατασκευασμένα σπίτια.
ØΣε 14 από τις ανωτέρω δομές φιλοξενούνται σε κτίρια 4.733 πρόσφυγες.
2. Υπηρεσίες σίτισης
ØΣτις 30 από τις 34 δομές φιλοξενίας παρέχονται γεύματα 3 φορές την ημέρα, σε 2 από τις δομές η συχνότητα των γευμάτων είναι 4 φορές την ημέρα και σε 2 δομές προσφέρονται γεύματα 2 φορές και μία φορά την ημέρα.
ØΗ παροχή γευμάτων σε όλες τις δομές καλύπτει όλο τον φιλοξενούμενο πληθυσμό.
ØΠραγματοποιείται διατροφικός έλεγχος μόνο σε μία δομή.
ØΣε 23 από τις δομές δεν έχουν διαμορφωθεί ειδικές αίθουσες για θηλασμό
3. Υπηρεσίες Υγείας
ØΣε 9 από τα κέντρα φιλοξενίας η απόσταση από την πλησιέστερη δομή υγείας δεν ξεπερνάει το 1,5 χλμ. ενώ σε 11 από τις δομές η απόσταση από την πλησιέστερη δομή υγείας ξεπερνάει τα 5 χλμ., στις υπόλοιπες 14 δομές οι υπηρεσίες υγείας παρέχονται μέσα στον χώρο φιλοξενίας.
ØΣε κανένα από τα κέντρα φιλοξενίας δεν υλοποιούνται προγράμματα ψυχοκοινωνικής υποστήριξης από το υπουργείο Υγείας αλλά σε 11 από τις δομές πραγματοποιούνται ψυχοκοινωνικά προγράμματα από άλλους φορείς.
4. Εγκαταστάσεις υγιεινής
ØΜόνο σε 10 δομές υπάρχουν ξεχωριστοί χώροι αποχωρητηρίων για γυναίκες και σε 18 από τα κέντρα υπάρχουν ξεχωριστά λουτρά για γυναίκες.
ØΣτις 27 δομές δεν προβλέπεται η παροχή υπηρεσιών υγιεινής από αρμόδιους φορείς.
ØΣε 33 από τις δομές παρέχονται υπηρεσίες αποκομιδής και διαχείρισης απορριμμάτων και σε 3 από αυτές τις δομές οι υπηρεσίες παρέχονται μερικώς.
ØΣε όλες τις δομές υπάρχουν αποχωρητήρια και λουτρά (στις 25 δομές λειτουργούν και λουτρά με ζεστό νερό) ωστόσο δεν τηρούνται οι αναλογίες, 1 αποχωρητήριο ανά 20 άτομα και 1 λουτρό ανά 50 άτομα.
ØΣε 32 από τις δομές παρέχονται υπηρεσίες καθαριότητας των χώρων υγιεινής ενώ σε 10 από αυτές, οι εν λόγω υπηρεσίες παρέχονται μερικώς.
5. Συμβουλευτικές υπηρεσίες
ØΣε 31 από τις δομές δεν παρέχεται συμβουλευτική υποστήριξη σχετικά με την επανένωση των οικογενειών.
ØΣε 23 από τις 34 δομές δεν έχουν διαμορφωθεί κατάλληλοι χώροι για τα φιλοξενούμενα παιδιά.
ØΣε 19 δομές δεν παρέχεται ενημέρωση και υποστήριξη σχετικά με περιστατικά διαπληκτισμών μεταξύ των φιλοξενουμένων.
ØΣε 29 δομές δεν παρέχεται ενημέρωση και δεν υπάρχουν μηχανισμοί για την πρόληψη της σεξουαλικής και σεξιστικής βίας.
ØΣε 23 δομές δεν υπάρχουν μηχανισμοί για την υποστήριξη και τη διαχείριση των φιλοξενούμενων παιδιών που είναι ασυνόδευτα.
6. Υπηρεσίες ενημέρωσης
ØΣε 21 από τις δομές δεν παρέχεται ενημέρωση στους φιλοξενούμενους για τις υπηρεσίες υγείας.
ØΣε 28 από τις δομές δεν παρέχεται πληροφόρηση για χώρους διαμονής.
ØΣε 32 δομές δεν διατίθεται ενημέρωση από τον Τύπο (εφημερίδες, τηλεόραση κτλ.).
ØΣε 27 από τις δομές δεν παρέχεται ενημέρωση για τις διαδικασίες επανένωσης των οικογενειών.
ØΣε 21 από τις δομές δεν παρέχεται πληροφόρηση για υπηρεσίες σίτισης.
ØΣε 19 από τις δομές δεν παρέχεται πληροφόρηση για τις προσφερόμενες υπηρεσίες από ΜΚΟ και από τοπικούς φορείς.
ØΣε 28 από τις δομές παρέρχεται ενημέρωση σχετικά με τις διαδικασίες για την επανεγκατάσταση των προσφύγων και με τη διαδικασία για άσυλο.
ØΣε 30 δομές παρέχονται πληροφορίες για τις υπηρεσίες της Ύπατης Αρμοστείας.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα συνολικά στοιχεία που παραθέτει η μελέτη σχετικά με τις προσφυγικές / μεταναστευτικές ροές. Περίπου 850.000 πρόσφυγες και μετανάστες έφτασαν στην Ελλάδα, το 2015 (από 41.000 περίπου το 2014) κυρίως μέσω των θαλάσσιων συνόρων με την Τουρκία. Μεταξύ αυτών το 59% ήταν Σύροι, το 24% Αφγανοί και το 8% Ιρακινοί. Οι ροές προσφύγων και μεταναστών κορυφώθηκαν τον μήνα Οκτώβριο του 2015 όταν και ανήλθαν σε 210.824 ενώ τους επόμενους μήνες μειώθηκαν σε 136.827 τον Νοέμβριο και 103.338 τον Δεκέμβριο.
Κατά μέσο όρο, οι ημερήσιες αφίξεις προσφύγων και μεταναστών για το 2015 ανήλθαν σε 4.560 τον Νοέμβριο και 3.333 τον Δεκέμβριο, αντανακλώντας, όπως σημειώνεται στη μελέτη του ΙΤΑ, τις σχετικά ήπιες καιρικές συνθήκες, με τις περισσότερες να καταγράφονται στο νησί της Λέσβου.
Για το 2016, με βάση τα στοιχεία του UNHCR (23.5.2016) οι αφίξεις προσφύγων / μεταναστών ανέρχονται σε 156.150 από τις οποίες το περίπου 58% καταγράφεται στο νησί της Λέσβου. Από αυτούς το 40% είναι άνδρες, το 21% γυναίκες και το 38% παιδιά.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ κ. Γιώργος Πατούλης κατά την έναρξη του συνεδρίου χαρακτήρισε αναγκαία τη διαμόρφωση ενός νέου επιχειρησιακού σχεδίου διαχείρισης της προσφυγικής κρίσης . Έθεσε μάλιστα ως βασική προϋπόθεση την ένταξη των δήμων στα εθνικά όργανα και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων για τη διαχείριση και ένταξη των προσφυγικών πληθυσμών.
