Παρά τις αντιδράσεις που έχουν εκφραστεί από πολλές πλευρές, η Επιτροπή αναμένεται να προτείνει την Τετάρτη 4 Μαϊου την κατάργηση της βίζας για τους τούρκους πολίτες που θα ταξιδεύουν στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Η σύσταση της Κομισιόν προς το Συμβούλιο θα εμπεριέχει και ορισμένους όρους (ο κοινοτικός όρος είναι qualified recommendation) που θα πρέπει να εκπληρώσει η Άγκυρα από σήμερα μέχρι και τα τέλη Ιουνίου όταν οι ηγέτες των «28» θα αποφασίσουν οριστικά επί του θέματος, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Ωστόσο, πριν φθάσει εκεί, η πρόταση για την κατάργηση των θεωρήσεων θα πρέπει να περάσει από τη… βάσανο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Εκεί έχουν εκφραστεί ήδη εντονότατες αντιδράσεις από διάφορες πλευρές με το σκεπτικό ότι η ΕΕ «κάνει τα στραβά μάτια» στον αυταρχικό τρόπο διακυβέρνησης του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε ζητήματα όπως η ελευθερία του Τύπου, η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το Κουρδικό κ.ά. Αποδέκτης αυτής της κριτικής έγινε πριν από λίγες ημέρες ο πρώτος αντιπρόεδρος της Κομσιιόν Φρανς Τίμερμανς.
Στην έδρα της Κομισιόν, στο κτίριο Berlaymont, αλλά και σε αρκετές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, με προεξάρχουσα το Βερολίνο, η απάντηση στην κριτική αυτή είναι ότι χωρίς την κατάργηση της βίζας θα καταρρεύσει η Συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας για τον έλεγχο των προσφυγικών ροών που με τόσο κόπο οικοδομήθηκε κατά τη διάρκεια τριών μαραθώνιων Συνόδων Κορυφής τον Φεβρουάριο και το Μάρτιο. Η μείωση του αριθμού των μεταναστών που περνούν από την Τουρκία στην Ελλάδα κρίνεται προς το παρόν ικανοποιητική για τους εμπνευστές της Συμφωνίας και ιδιαίτερα για τη γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ που δέχεται ισχυρότατες πιέσεις στο εσωτερικό της χώρας για την πολιτική που ακολούθησε στο Προσφυγικό.
Την ίδια στιγμή, αξιωματούχοι της Κομισιόν σημείωναν ότι δεν έχουν υπάρξει εκπτώσεις στη λίστα των 72 κριτηρίων που πρέπει να εκπληρώσει η Άγκυρα ώστε να κερδίσει την κατάργηση της βίζας. Μέχρι πρόσφατα, η Τουρκία είχε εκπληρώσει μόλις 35 από τα 72 κριτήρια, αλλά μετά τη Συμφωνία για το Προσφυγικό έχει ανεβάσει ταχύτητα. Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα της εφημερίδας «Hurriyet», απέμεναν μόλις 11 από τα 72 κριτήρια.
Τι θα συμβεί με την Κυπριακή Δημοκρατία
Ωστόσο, ορισμένα από αυτά είναι τόσο ιδιαίτερα σημαντικά για τους Ευρωπαίους όσο και δύσκολα για την Τουρκία να τα εφαρμόσει. Δύο εξ’ αυτών των κριτηρίων μάλιστα αφορούν άμεσα στην Κυπριακή Δημοκρατία και η αποδοχή τους από την Άγκυρα δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Το πρώτο εξ’ αυτών αφορά στην ελεύθερη πρόσβαση Κυπρίων πολιτών στην Τουρκία και το δεύτερο στη δικαστική συνεργασία Λευκωσίας – Άγκυρας. Ήδη, επί των θεμάτων αυτών, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος της Κύπρου Νίκος Χριστοδουλίδης τοποθετήθηκε ξεκάθαρα, λέγοντας ότι μεταξύ των κριτηρίων συμπεριλαμβάνεταικαι η ελεύθερη πρόσβαση των Κυπρίων στην Τουρκία. «Εφόσον η Άγκυρα», τόνισε, «συνεχίζει αυτή την τακτική και δεν συμμορφώνεται, τότε δεν μπορεί να καταργηθεί η βίζα για τους τούρκους πολίτες».
Άλλο ένα σημαντικό κριτήριο είναι η επέκταση των ευρωπαϊκών κανόνων για την προστασία δεδομένων. Καθώς η Τουρκία έχει να διαχειριστεί δύο δύσκολα μέτωπα, τόσο με τους Κούρδους του ΡΚΚ όσο και με τις τρομοκρατικές επιθέσεις του Ισλαμικού Κράτους στο έδαφός της, δεν αποκλείεται να θεωρήσει δύσκολη την, έστω σε αρχικό στάδιο, εφαρμογή των ευρωπαϊκών κανόνων, θεωρώντας ότι μπορεί να εμποδίζουν την αντιτρομοκρατική της εκστρατεία.
Πάντως, στο εσωτερικό πολλών ευρωπαϊκών χωρών επικρατεί προβληματισμός για τις επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει η απελευθέρωση της βίζας για μία χώρα με τόσο μεγάλο μουσουλμανικό πληθυσμό. Ιδιαίτερα στη Γερμανία, η αντι-ισλαμική ατζέντα που υιοθετεί η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις. Και φυσικά, ανάλογα είναι τα αισθήματα της κοινής γνώμης στη Γαλλία, λόγω των δύο πολύνεκρων τρομοκρατικών επιθέσεων εντός του 2015.
Η πρόταση Γερμανίας και Γαλλίας για «φρένο» στη βίζα
Σε αυτό το πλαίσιο, το Βερολίνο και το Παρίσι προσπάθησαν να… τετραγωνίσουν τον κύκλο, καταθέτοντας προς την Κομισιόν κοινή πρόταση στις 27 Απριλίου για την εισαγωγή ενός «φρένου» (emergency brake mechanism) στις συμφωνίες για κατάργηση βίζας με κράτη που δεν είναι μέλη της ΕΕ, όπως η Τουρκία.
Σύμφωνα με τη γαλλογερμανική πρόταση, η ΕΕ θα μπορεί να παύει την εφαρμογή της κατάργησης της βίζας όταν οι τρίτες χώρες δεν εκπληρώνουν συγκεκριμένα κριτήρια. Σύμφωνα με το γαλλογερμανικό έγγραφο, «οι τρέχουσες μεταναστευτικές και προσφυγικές τάσεις καθιστούν απαραίτητη την ύπαρξη ενός αποτελεσματικού μηχανισμού για την αναστολή της απελευθέρωσης της βίζας».
Οι δύο χώρες καταδεικνύουν τρεις βασικές περιπτώσεις που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν το φρένο.
Η πρώτη είναι η «ουσιαστική αύξηση» του αριθμού των ανθρώπων που προέρχονται από μία τρίτη χώρα και διαμένουν παράνομα σε ένα κράτος μέλος (σσ. αναφέρεται σε όσους εισέρχονται στην ΕΕ ως τουρίστες και δεν αναχωρούν). Η δεύτερη είναι η μεγάλη αύξηση του αριθμού των αιτήσεων ασύλου από μία τρίτη χώρα. Η τελευταία περίπτωση αφορά στον αριθμό των αιτημάτων για επανεισδοχή που απορρίπτει η τρίτη χώρα.
Το Παρίσι και το Βερολίνο θέλουν η διαδικασία να είναι πολύ ταχύτερη από τη σημερινή που διαρκεί ως και 9 μήνες. Η Κομισιόν θα πρέπει να παρακολουθεί την κατάσταση και να υποβάλει περιοδικές εκθέσεις, που να λαμβάνουν επίσης υπόψη τους θέματα όπως ο έλεγχος της εγκληματικότητας, το οργανωμένο έγκλημα, η αντιμετώπιση της διαφθοράς, οι παράνομες διελεύσεις, η συνεργασία στην επανεισδοχή κ.ά. Η απόφαση για την αναστολή θα λαμβάνεται από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά τα κράτη – μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να ζητούν την ενεργοποίηση του «φρένου».
