Ο ποιητής και μεταφραστής Ερρίκος Μπελιές, γνωστός για τη μετάφραση του συνόλου του θεατρικού corpus του Σαίξπηρ, πέθανε στην Αθήνα, στο Νοσοκομείο «Ερρίκος Ντυνάν», την Τρίτη 19 Απριλίου, από οξεία λευχαιμία. Ήταν 66 ετών.
Γαλλικής καταγωγής, γεννημένος στην Αθήνα, σπούδασε αγγλική φιλολογία και αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Aθηνών. Εξαιρετικά δραστήριος ως μεταφραστής, με περισσότερες από τριακόσιες μεταφράσεις στο ενεργητικό του, συνέδεσε το όνομά του με το θέατρο, καθώς η πλειονότητα των μεταφράσεων είχαν παραγγελθεί για θεατρικές παραστάσεις. Έχει μεταφράσει έργα των κορυφαίων δραματουργών του ευρωπαϊκού και αμερικανικού θεάτρου: του Τενεσί Ουίλιαμς, του Κάρλο Γκολντόνι, του Ευγένιου Ιονέσκο, του Χάρολντ Πίντερ, του Μολιέρου, του Ίψεν, του Στρίντμπεργκ, του Τσέχοφ, του Όσκαρ Ουάιλντ, του Μπέκετ, του Λόρκα, του Πιραντέλο, του Άρθουρ Μίλερ, του Έντουαρντ Άλμπι…
Κεντρική θέση στο μεταφραστικό του corpus κατέχει ο Σαίξπηρ, καθώς μετέφρασε και τα τριάντα επτά θεατρικά έργα του, δίνοντας μετά τον Βασίλη Ρώτα, ένα δεύτερο πλήρες σώμα των έργων του ελισαβετιανού δραματουργού στα ελληνικά. «Η τύχη με οδήγησε στον Σαίξπηρ. Είχα μια αγάπη για τον Σαίξπηρ που παρέμενε ενώ παράλληλα δούλευα πεζά και ποίηση. Ξεκίνησα να τον δουλεύω ως άσκηση. Η πτυχιακή μου στο Πανεπιστήμιο ήταν για το “Ρωμαίος και Ιουλιέτα”», είχε πει σε συνέντευξή του στη Μυρτώ Λοβέρδου για το «Βήμα» τον Σεπτέμβριο του 2009, γι’ αυτό το έργο ζωής, το οποίο άρχισε τη δεκαετία του 1980 και ολοκληρώθηκε το 2004. Προχωρώντας βήμα βήμα, με προσήλωση και φιλολογική επάρκεια, η αντικειμενική δυσκολία που είχε ήταν, όπως δήλωνε, «να τον γνωρίσω στους Έλληνες».
Μετέφρασε επίσης Μαίρη Σέλεϊ, Τ. Σ. Έλιοτ, Βιρτζίνια Γουλφ, Ντ. Χ. Λόρενς, Άντονι Μπέρτζες αλλά και Αριστοφάνη και Ευριπίδη. Συνεργάστηκε με το Υπουργείο Εξωτερικών, δίδαξε σε δραματικές σχολές, μετέδωσε την εμπειρία και τις γνώσεις του διδάσκοντας μετάφραση στο ΕΚΕΜΕΛ.
Αναγνωρίσιμο χαρακτηριστικό των μεταφράσεών του η ποιότητα, και μια αίσθηση αυθεντικότητας, μια αίσθηση ότι μιλά το πρωτότυπο κείμενο και ο συγγραφέας του και όχι ο μεταφραστής, σε μια επίμοχθη προσπάθεια σεβασμού στο κείμενο αλλά και στον αναγνώση, την οποία ο ίδιος σε συνέντευξή του στο «Βήμα» και στη Μαίρη Παπαγιαννίδου, περιέγραψε με τη λακωνική διατύπωση: «Δεν επιτρέπεται ο μεταφραστής να έχει προσωπικό ύφος. Πρέπει να έχει το ύφος του συγγραφέα».
Ευγενής προσωπικότητα, μειλίχιος και προσηνής ήταν άνθρωπος αγαπητός και είχε συνεργαστεί με σχεδόν όλες τις θεατρικές σκηνές της χώρας, και πολύ συχνά με το Εθνικό Θέατρο και το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος.
Η άσκησή του στην ποίηση, ως αναγνώστη και ως δημιουργού, ήταν σημαντικό εφόδιο στη μεταφραστική του εργασία. Η πρώτη του ποιητική συλλογή, με τον τίτλο Eγκόλπιο, κυκλοφόρησε το 1979. Ακολούθησαν οι συλλογές: Oι δίαυλοι (1980), Tο διακεκριμένο σώμα (1982), Πόλεως (1985), Tα εισόδια του φόβου (1990), Φαινόμενον ως να έπλεε και μένον ακίνητον (1995). Στην ποίησή του εκφράζει με πικρό χιούμορ και άγρια ειρωνεία την αρνητική του αίσθηση για τη λαϊκιστική, βάναυση, χυδαία σύγχρονη ελληνική κοινωνία.
«Εις την Οδόν των Φιλελλήνων εμποδίζει την κυκλοφορία την ημέρα το φέρετρο του ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκου φοβούνται οι νεοσσοί που φτερακάνε κι οι συμμαθητές του που γυαλίζουν οι φαλάκρες τους αλλά κυρίως οι εκ μικροτέρων πόλεων με στέρνο άτριχο και μέση δαχτυλίδι που βάζουν μέσον να διοριστούν ηλεκτρολόγοι στο υπόγειο του σταθμού για να ρημάξουν κάποια νύχτα τα καλώδια και να διακοπεί ο φωτισμός εις την Οδόν των Φιλελλήνων.»
(«Φοβούνται τα διόδια και τα σύνορα», από τη συλλογή Πόλεως, 1985.)
Τη βαθύτατη θλίψη του για το χαμό του Ερρίκου Μπελιέ, «του λογοτέχνη, του μεταφραστή, του θεατρικού δασκάλου, αλλά και του αγαπητού φίλου», εξέφρασε ο Πρόεδρος της Βουλής Νικόλαος Βούτσης: «Ο κόσμος του θεάτρου, της λογοτεχνίας, της πνευματικής δημιουργίας έγινε φτωχότερος από την πρόωρη απώλειά του. Όσοι είχαμε την τύχη να τον γνωρίσουμε, βιώσαμε τη βαθιά καλλιέργεια, το λαμπερό πνεύμα, τον ανθρωπισμό του. Συλλυπητήρια από καρδιάς στους οικείους του».
Ανακοίνωση του τμήματος Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ
«Ο κόσμος του θεάτρου και των γραμμάτων είναι από χτες φτωχότερος μετά τον πρόωρο θάνατο του Ερρίκου Μπελιέ έπειτα από πολύμηνη ασθένεια.
Γαλλικής καταγωγής, ο Ερρίκος Μπελιές γεννήθηκε το 1950 στην Αθήνα και σπούδασε Αγγλική Φιλολογία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ποιητής, με έξι ποιητικές συλλογές στις αποσκευές του, αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στο κοπιώδες έργο της μετάφρασης, και δη των μεγάλων κλασικών του παγκόσμιου θεάτρου.
Ο Ερρίκος Μπελιές είναι ο δεύτερος μετά τον Βασίλη Ρώτα που ολοκλήρωσε τον άθλο της μετάφρασης όλων των έργων του Σαίξπηρ, ενώ έχει μεταφράσει επίσης Λόρκα, Γκολντόνι, Πίντερ, Τέννεσσι Ουίλλιαμς, Μαγιακόφσκι, Στρίντμπεργκ, Ίψεν, Μολιέρο, Άλμπι και πολλούς άλλους. Η μοναχική ζωή του χαλκέντερου μεταφραστή δεν τον εμπόδισε να βρίσκεται πάντα πολύ κοντά στη θεατρική πράξη και στους ανθρώπους της σκηνής.
Το τμήμα Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ εκφράζει τη βαθιά του θλίψη την απώλεια του Ερρίκου Μπελιέ και απευθύνει τα συλλυπητήριά του στην οικογένεια και τους οικείους του».
Aνακοίνωση της Εταιρείας Συγγραφέων
Με μεγάλη θλίψη η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά τον διακεκριμένο μεταφραστή, ποιητή και μέλος του Διοικητικού της Συμβουλίου, Ερρίκο Μπελιέ. Από τα ιδρυτικά μέλη της Εταιρείας Συγγραφέων, ο Μπελιές είναι ο πρώτος, μετά τον Βασίλη Ρώτα, που μετέφρασε στο σύνολό του το έργο του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ. Και σήμερα, στα 400 χρόνια από τον θάνατο του Σαίξπηρ, ο Ερρίκος Μπελιές έφυγε από τη ζωή, αφήνοντας πίσω του έξι ποιητικές συλλογές και ένα εντυπωσιακά πλούσιο μεταφραστικό έργο (306 μεταφράσεις θεατρικών κειμένων και 24 μεταφράσεις πεζογραφημάτων). Η σπάνια καλλιέργεια και το ξεχωριστό του ήθος θα λείψουν τόσο από τον κόσμο των γραμμάτων όσο και από τον κόσμο του θεάτρου, που τον έζησε σαν μεταφραστή αλλά και σαν δάσκαλο. Στους οικείους του εκφράζουμε τα πιο ειλικρινή μας συλλυπητήρια.
Η προγραμματισμένη για την Πέμπτη 21 Απριλίου εκδήλωση της Εταιρείας Συγγραφέων «Σαίξπηρ-Θερβάντες» θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Ερρίκου Μπελιέ.
Η κηδεία του θα γίνει την Πέμπτη 21 Απριλίου στις 4 μ.μ., από το Γ’ Νεκροταφείο.
