Δύο σημαντικές διακρίσεις που αναγνωρίζουν το έργο των ελλήνων επιστημόνων στην προστασία και ανάδειξη μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς απέσπασε η χώρα στα Βραβεία Europa Nostra 2016. Ειδικότερα, στη λίστα των βραβείων περιλαμβάνονται τα έργα αποκατάστασης του Ιερού Ναού Αγ.Πέτρου στην Καστάνια της Μεσσηνιακής Μάνης και του παραδοσιακού νερόμυλου στον Αγ.Γερμανό Φλώρινας.
Τα βραβεία θεσπίστηκαν το 2002 και απονέμονται ετησίως, από ανεξάρτητη επιτροπή εμπειρογνωμόνων. Οι φετινοί 28 νικητές από 16 χώρες επιλέχθηκαν μεταξύ 187 υποψηφιοτήτων. Στο σκεπτικό της βράβευσης επισημαίνεται πως τα έργα που επιλέχθηκαν αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα δημιουργικότητας, καινοτομίας, αειφόρου ανάπτυξης και κοινωνικής συμμετοχής στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλη της Ευρώπη.
Ο βυζαντινός ναός του Αγίου Πέτρου στην Καστάνια της Μεσσηνιακής Μάνης χρονολογείται στον 12ο αιώνα. Ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο των τετρακιόνιων σταυροειδών εγγεγραμμένων με τρούλο ναών, με νάρθηκα με μορφή στοάς, ο οποίος προστέθηκε στα δυτικά του ναού κατά τον 13ο αιώνα, και ένα πυργοειδές κωδωνοστάσιο που οικοδομήθηκε το 1813.
Η εξαιρετική αρχιτεκτονική, σε συνδυασμό με τον γλυπτό και ζωγραφικό του διάκοσμο τόν καθιστούν ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Μάνης.
Ο ζωγραφικός διάκοσμος του ναού ξεχωρίζει για τη μοναδικότητά του, καθώς διακρίνονται τέσσερις φάσεις αγιογράφησης. Στα βυζαντινά χρόνια ανάγονται τα δύο πρώτα στρώματα αγιογραφιών, ενώ το τρίτο είναι μεταβυζαντινό (18ος αι.). Το τέταρτο στρώμα ανάγεται στη μεταπολεμική περίοδο και το μεγαλύτερο τμήμα του αφαιρέθηκε καθώς κρίθηκε «κακότεχνη επιζωγράφιση».
Η αποκατάσταση του ναού κρίθηκε επιβεβλημένη, λόγω των σοβαρών προβλημάτων στατικότητας. Το έργο, που περιελάμβανε εργασίες για την εξασφάλιση της στατικής επάρκειας και τη συντήρηση του εσωτερικού διάκοσμου, διήρκεσε περίπου 16 μήνες (κατά τα έτη 2013-2014) και πραγματοποιήθηκε βάσει μελέτης που εκπόνησε η 26η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Οι εργασίες υλοποιήθηκαν υπό την επίβλεψη της Εφορείας, σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού και με χορηγία του Θανάση Μαρτίνου.
Κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκαλύφθηκαν κάτω από την επικεράμωση τμήματα της τοιχοποιίας τα οποία είχαν αποκρύψει μεταγενέστερες επεμβάσεις, ενώ πλέον οι τοιχογραφίες αποτελούν σπάνιο υλικό για τους μελετητές της Ύστερης Βυζαντινής Τέχνης.
Όπως δήλωσε στο in.gr η προϊσταμένη της 26ης ΕΒΑ Ευαγγελία Μηλίτση, ο βυζαντινός ναός του Άγιου Πέτρου είναι από τα σημαντικότερα μνημεία της Μεσσηνιακής Μάνης και το αποτέλεσμα των εργασιών «ίσως είναι από τις πιο υποδειγματικές αναστηλωτικές επεμβάσεις σε βυζαντινό μνημείο στη νότια Πελοπόννησο».
Να σημειωθεί πως η αποκατάσταση του ναού δεν είναι το πρώτο έργο στο οποίο συνεργάστηκαν η 26η ΕΒΑ με την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, καθώς όπως ανέφερε η κ. Μηλίτση είχε προηγηθεί η αποκατάσταση του Αγίου Νικολάου «στης Μαρούλαινας».
«Η συνεργασία ιδιωτικών και δημόσιων φορέων, προκειμένου να καταστεί δυνατή η αποκατάσταση και η υλοποίηση του έργου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, αποτελούν ένα θαυμάσιο παράδειγμα του τι μπορεί να επιτευχθεί σε πολλές παρόμοιες εκκλησίες της περιοχής. Τα παραπάνω είναι ιδιαίτερα σημαντικά λαμβανομένων υπ’ όψιν των δυσμενών οικονομικών συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή. Πρόκειται για ένα πρότυπο για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς σε ευρύτερη βάση στην Ευρώπη» ανέφερε η κριτική επιτροπή στο σκεπτικό της βράβευσης.
Ο νερόμυλος του Αγίου Γερμανού στις Πρέσπες είναι ο μοναδικός από τους 20 νερόμυλους της περιοχής που έχει πλήρως αποκατασταθεί. Ο μύλος βρίσκεται στην ορεινή ζώνη του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών και κατασκευάστηκε το 1930.
Ο νερόμυλος είναι πλήρως λειτουργικός, με τρεις διαφορετικούς μηχανισμούς: τον αλευρόμυλο για το άλεσμα των σιτηρών, τη νεροτριβή για το πλύσιμο των ρούχων και το μαντάνι για την τελική επεξεργασία των αργαλίσιων υφαντών.
Οι εργασίες αποκατάστασης ξεκίνησαν το 2013, με χορηγία των Ιδρυμάτων Στ.Νιάρχου και Α.Γ. Λεβέντη και περιελάμβαναν την επισκευή του κτίσματος, που ήταν σε κρίσιμη κατάσταση, την ανακατασκευή των κατεστραμμένων μηχανισμών, την ανακατασκευή του συστήματος υδροδότησης του μύλου και την προσθήκη νέων κατασκευών στον περιβάλλοντα χώρο του μύλου, για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των επισκεπτών.
Μιλώντας στο in.gr ο δήμαρχος Πρεσπών Παναγιώτης Πασχαλίδης ανέφερε ότι «το έργο της αποκατάστασης του νερόμυλου που επιλέχθηκε από την επιτροπή αποτελεί για εμάς εξαιρετικό παράδειγμα δημιουργικότητας, καινοτομίας, αειφόρου ανάπτυξης και κοινωνικής συμμετοχής στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλη την Ευρώπη».
Τόνισε, επίσης, τη σημασία που έχει η αναφορά της κριτικής επιτροπής στο σκεπτικό της βράβευσης ότι «επιβραβεύουμε την αποκατάσταση αυτού του προβιομηχανικού μύλου ως ιδιαίτερα χαρακτηριστικού δείγματος της βιομηχανικής εξέλιξης στην Ευρώπη».
«Η πολυπλοκότητα του μύλου και του συστήματος υδροδότησής του είναι μοναδική και έχει αποκατασταθεί με την εφαρμογή ειδικής γνώσης υψηλού επιπέδου» επισήμαναν οι κριτές, τονίζοντας
ότι «το έργο αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα και για άλλα παρόμοια μνημεία σ’ αυτή την όμορφη περιοχή» και πως «ο κοινωνικός του αντίκτυπος, όπως επίσης και η διατήρηση αυτού του εξαιρετικού δείγματος βιομηχανικής κληρονομιάς, αξίζουν τη μέγιστη διάκριση».
Το ενδιαφέρον τώρα στρέφεται στην τελετή βράβευσης που θα πραγματοποιηθεί στη Μαδρίτη στις 24 Μαΐου, όπου θα ανακοινωθούν οι 7 νικητές των Grand Prix, καθένας από τους οποίους θα λάβει 10.000 ευρώ, καθώς και ο νικητής του Βραβείου Κοινού που θα επιλεγεί από τα φετινά έργα.
