Τα «Ψηλά βουνά»… του Διαστήματος

Πριν από λίγες ημέρες ανακοινώθηκε η ανακάλυψη της υψηλότερης κορυφής στις οροσειρές του Τιτάνα, του μεγαλύτερου και άκρως σημαντικού από ερευνητικής πλευράς δορυφόρου του Κρόνου. Η κορυφή βρίσκεται σε ύψος 3.337 μέτρων και, όπως εκτιμούν οι επιστήμονες, είναι πιθανότατα το ψηλότερο σημείο του Τιτάνα. Από την εκκίνηση της διαστημικής εξερεύνησης διαπιστώθηκε ότι μπορεί η Γη να έχει πολλές γεωλογικές «αποκλειστικότητες» στο ηλιακό μας σύστημα, αλλά τα βουνά δεν είναι μία από αυτές. Το αντίθετο μάλιστα, στα διαστημικά σώματα του ηλιακού μας συστήματος έχουν εντοπιστεί και εντοπίζονται συνεχώς εντυπωσιακά σε μέγεθος και χαρακτηριστικά όρη. Αν ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου ζούσε στην εποχή μας ίσως να άλλαζε γνώμη και αντί για τα βουνά της Ευρυτανίας να έστελνε τους μικρούς ήρωες του υπέροχου μυθιστορήματός του σε κάποιο από τα εκπληκτικά όρη που ανακαλύπτονται στη διαστημική μας γειτονιά..

Στον Αρη βρίσκεται το πιο ψηλό όρος που έχει εντοπιστεί ως σήμερα στο ηλιακό μας σύστημα. Πρόκειται για ένα ανενεργό πλέον ηφαίστειο που έλαβε την ονομασία Ολυμπος (Olympus Mons). Το υψόμετρό του δεν έχει ακόμη καθοριστεί με ακρίβεια αφού οι επιστήμονες διαφωνούν στον τρόπο της μέτρησής του. Οι διάφορες μετρήσεις καταγράφουν το ύψος του από 22 ως 27 χλμ. Εκεί όπου φαίνεται ότι συμφωνούν οι επιστήμονες είναι στη διάμετρο του όρους την οποία μέτρησαν στα 625 χλμ. Είναι δηλαδή όσο ολόκληρη η Πολιτεία της Αριζόνα! Το Olympus Mons πλαισιώνεται από απόκρημνους γκρεμούς και έχει ένα σύμπλεγμα από καλδέρες μήκους 85 χλμ., πλάτους 60 χλμ. και βάθους ως 3 χλμ., με έξι κρατήρες τον έναν μέσα ή πάνω στον άλλον. Εντυπωσιακό είναι ακόμη ότι ουσιαστικά είναι αδύνατον για κάποιον που στέκει στην επιφάνεια του Αρη να δει από μακριά την πλήρη σιλουέτα του βουνού, γιατί λόγω της καμπυλότητας του πλανήτη, της τεράστιας έκτασης του ηφαιστείου αλλά και της μικρής του κλίσης (2,5 μέχρι 5 μοίρες) το βουνό κρύβει το ίδιο του το σχήμα.

Η Εστία είναι ένα διαστημικό σώμα που ανήκει στην κατηγορία των πλανητών-νάνων. Εχει διάμετρο 530 χλμ. και διαχρονικά αποτελεί πόλο έλξης μετεωριτών και μικρών διαστημικών βράχων που πέφτουν πάνω της δημιουργώντας ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον και πλούσιο γεωλογικό περιβάλλον. Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο τρόπος δημιουργίας της Εστίας και ο σχηματισμός του φλοιού, του μανδύα και του πυρήνα σιδήρου που διαθέτει είναι παρόμοιοι με της Γης και της Σελήνης. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η Εστία έχει τόσο πολλά και διαφορετικά χαρακτηριστικά που θα χρειαστούν αρκετά χρόνια για να μπορέσει να μελετηθεί και να αναλυθεί σε βάθος. Αναμφίβολα η πιο εντυπωσιακή ανακάλυψη μέχρι στιγμής είναι το γιγάντιο όρος που βρίσκεται κοντά στον νότιο πόλο της και έχει ύψος 22 χλμ. «Μαθαίνουμε συνεχώς καταπληκτικά πράγματα για την Εστία» ανέφερε ο Κρις Ράσελ, επικεφαλής ερευνητής της αποστολής Dawn, το σκάφος της οποίας εξερεύνησε την Εστία και συνέχισε το ταξίδι του για να εξερευνήσει έναν ακόμη πλανήτη-νάνο, τη Δήμητρα.

Η Ιώ, ο μικρός δορυφόρος του Δία, είναι το πιο ηφαιστειογενές σώμα του ηλιακού μας συστήματος. Διαθέτει εκατοντάδες ενεργά ηφαίστεια που ξερνούν μόνιμα κολοσσιαίες ποσότητες λάβας. Αυτό που δεν είναι πολύ γνωστό για την Ιώ αλλά παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον είναι ότι ο δορυφόρος διαθέτει και περίπου 150 γιγάντια όρη με μέσο όρο ύψους τα 6 χλμ. ενώ υπάρχουν και κάποια η κορυφή των οποίων βρίσκεται σε ύψος 18 χλμ.! Μάλιστα, οι επιστήμονες αναφέρουν ότι δεν πρόκειται για ενεργά ή ανενεργά ηφαίστεια αλλά για όρη που δημιουργήθηκαν από τεκτονική δραστηριότητα παρόμοια με εκείνη της Γης.

Τον Μάρτιο του 2015 έπειτα από ένα πολυετές ταξίδι στο ηλιακό μας σύστημα το σκάφος Dawn έφτασε στον ανεξερεύνητο πλανήτη νάνο Δήμητρα. Πρόκειται για το μεγαλύτερο σώμα της Ζώνης των Αστεροειδών που εκτείνεται ανάμεσα στις τροχιές του Αρη και του Δία. Πάνω στη Δήμητρα εντοπίστηκε ένα όρος ύψους πέντε χιλιάδων μέτρων με απότομες αλλά ομαλής επιφάνειας πλαγιές το οποίο από ψηλά μοιάζει με μια γιγάντια πυραμίδα. Το βουνό έλαβε την ονομασία Ahuna Mons που είναι το όνομα της πιο σημαντικής θρησκευτικής γιορτής μιας μεγάλης φυλής της Ινδίας. «Κανένας δεν περίμενε στη Δήμητρα ένα βουνό σαν το Ahuna Mons. Ακόμη δεν έχουμε κάποια ικανοποιητική θεωρία για το πώς σχηματίστηκε» ανέφεραν οι επιτελείς της αποστολής Dawn.

Οταν το σκάφος New Horizons έφτανε στον Πλούτωνα, όλοι ανέμεναν δεδομένα που θα πιστοποιούσαν ότι ο πλανήτης νάνος και τα φεγγάρια του είναι ένας αδιάφορος, παγωμένος και σκοτεινός κόσμος. Οπως αποδείχτηκε, τα πράγματα δεν είναι έτσι. Ο Πλούτωνας αλλά και κάποιοι από τους δορυφόρους του παρουσιάζουν εντυπωσιακά γεωατμοσφαιρικά χαρακτηριστικά τα οποία έχουν αφήσει κυριολεκτικά άναυδους τους επιστήμονες. Ανάμεσα στα άλλα, στον Πλούτωνα εντοπίστηκαν βουνά με ύψος αρκετών χιλιομέτρων που πιστεύεται ότι αποτελούνται από πάγο νερού, σκληρό σαν πέτρα. Το μεγαλύτερο εξ αυτών είναι το Piccard Mons που έχει ύψος περίπου 4 χλμ. Και πήρε το όνομά του από την περιοχή της Πικαρδίας στη Γαλλία.

Ο πλανήτης της θεάς της ομορφιάς, η Αφροδίτη, είναι ένας από τους πιο ενεργούς γεωλογικά πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος. Η επιφάνειά του είναι σημαδεμένη από βαθιές χαράδρες, ενώ πανύψηλα βουνά ορθώνουν το ανάστημά τους, όπως για παράδειγμα η οροσειρά Maxwell Montes, που η ψηλότερη κορυφή της φτάνει τα 11 χιλιόμετρα. Η οροσειρά πήρε το όνομά της από τον βρετανό μαθηματικό και φυσικό Τζέιμς Κλαρκ Μάξγουελ που οι εξισώσεις του για τα μαγνητικά και ηλεκτρικά πεδία αποτέλεσαν τη βάση για τη δημιουργία προηγμένων ραντάρ όπως αυτά με τα οποία μπόρεσαν οι επιστήμονες να διαπεράσουν την πυκνή τοξική ατμόσφαιρα της Αφροδίτης και να ανακαλύψουν στοιχεία για την επιφάνειά της.

Στον Ερμή, τον κοντινότερο στον Ηλιο πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος, εντοπίστηκε μια οροσειρά που έλαβε την ονομασία Caloris Montes και το ύψος της ξεπερνά τα δύο χλμ. Το όνομά της το πήρε από τη λατινική ονομασία της λέξης «θερμότητα» εξαιτίας φυσικά των πολύ υψηλών θερμοκρασιών που επικρατούν στον Ερμή και οι οποίες αγγίζουν τους 430 βαθμούς Κελσίου.