Τέσσερις φούσκες απειλούν την αμερικανική οικονομία

Είναι ευεργετικά για τις οικονομίες τα χαμηλά επιτόκια, διότι δίνουν κίνητρο για να κινηθεί το χρήμα. Είναι όμως και επικίνδυνα, διότι ταυτόχρονα δίνουν κίνητρο για συσσώρευση χρεών. Είναι η περίπτωση που οι ειδικοί επισημαίνουν –χτυπώντας μάλιστα το καμπανάκι του κινδύνου –όσον αφορά τις Ηνωμένες Πολιτείες. Διακρίνουν, μάλιστα, τέσσερις περιπτώσεις υψίστου κινδύνου για τη δημιουργία πιστωτικής φούσκας και το ξέσπασμα μιας νέας χρηματοοικονομικής κρίσης.

Οι επιρρεπείς στη δημιουργία πιστωτικής φούσκας τομείς είναι ο κλάδος των εταιρειών παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου, οι οποίες λόγω της κατάρρευσης των διεθνών τιμών του «μαύρου χρυσού» συσσωρεύουν διαρκώς χρέη, ο κλάδος των δανείων ιδιωτών για την αγορά αυτοκινήτων, ο κλάδος των σπουδαστικών δανείων και ο κλάδος των πιστωτικών καρτών των τραπεζών.

Η καταβαράθρωση των τιμών του πετρελαίου (κατά 60% από τον Ιούνιο του 2014) έχει σφίξει τον οικονομικό βρόχο στον αμερικανικό πετρελαϊκό κλάδο, και δη στον τομέα του σχιστολιθικού πετρελαίου. Σύμφωνα με το γραφείο οικονομικών μελετών Haynes & Boone LLP, 42 αμερικανικές εταιρείες παραγωγής πετρελαίου και αερίου με τη μέθοδο της υδραυλικής ρωγμάτωσης έβαλαν λουκέτο τη χρονιά που πέρασε. Από τον Ιανουάριο του 2016 ως τον Μάρτιο άλλες εννέα επιχειρήσεις του κλάδου προστέθηκαν στον κατάλογο των θυμάτων της κατάρρευσης των πετρελαϊκών τιμών.

Σύμφωνα με τους Haynes & Boone, οι 51 επιχειρήσεις που πτώχευσαν άφησαν στις τράπεζες χρέη που φθάνουν τα 17,4 δισ. δολάρια. Συνολικά τα χρέη υψηλού ρίσκου που έχει συσσωρεύσει ο δοκιμαζόμενος κλάδος υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τα 200 δισ. δολάρια. Τον Φεβρουάριο η τράπεζα JP Morgan Chase ανακοίνωσε αύξηση κατά 60% των προβλέψεών της για την κάλυψη των επισφαλών δανείων στον κλάδο της ενέργειας.

Τα επισφαλή δάνεια στον τομέα της δανειοδότησης για την αγορά αυτοκινήτου ελάχιστα έχουν απασχολήσει ως τώρα τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, αναφέρει η γαλλική εφημερίδα «Le Figaro». Συνιστούν μια «κρυφή» πλην μείζονα απειλή, καθώς σύμφωνα με στοιχεία της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας (Fed) συνολικά τα χρέη των Αμερικανών για αγορά αυτοκινήτου έφθαναν στα τέλη του 2015 τα 1,06 τρισ. δολάρια.

Τα χαμηλά επιτόκια και οι μεγάλες διευκολύνσεις και οι προσφορές που κάνουν οι τράπεζες για να προσελκύσουν πελάτες, σε συνδυασμό με τα φθηνά καύσιμα που, ούτως ή άλλως, ουδέποτε απασχόλησαν τους αμερικανούς εποχουμένους, έχουν εκτινάξει στα ύψη τις πωλήσεις των αυτοκινήτων στις ΗΠΑ. Ενα μεγάλο μέρος των δανείων που χορηγήθηκαν ωστόσο έχει αρχίσει ήδη να «κοκκινίζει». Τον περασμένο Φεβρουάριο ο οίκος αξιολόγησης Fitch υπολόγισε ότι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια για αγορά αυτοκινήτου (τα ονομάζει αυτοκινητοδάνεια υψηλού ρίσκου και χαμηλής εξασφάλισης, όπως τα στεγαστικά δάνεια της subprime market που προκάλεσαν την κρίση του 2008) φθάνουν στο 20,8% του συνόλου. Αντιστοιχούν δηλαδή σε 220 δισ. δολάρια.

Σύμφωνα με τη Fitch, το 5% των δανείων αυτών εμφανίζει ήδη καθυστέρηση στην εξυπηρέτησή τους άνω των 60 ημερών. Κάτι που έχει να παρατηρηθεί από τον Σεπτέμβριο του 2009, από την εποχή της μεγάλης χρηματοπιστωτικής κρίσης δηλαδή. Ο οίκος υπολογίζει ότι το ποσοστό αυτό θα διπλασιαστεί στο 10% στα τέλη του 2016. «Τα αμερικανικά επιτόκια έχουν μπει σε τροχιά αύξησης και μόλις αρχίσει να γίνεται αισθητή η αύξηση αυτή στους δανειολήπτες πολλά νοικοκυριά θα δηλώσουν αδυναμία εξυπηρέτησης του δανείου για το αυτοκίνητό τους» σημειώνει ο Νίκολας Σέρον της CMC Markets.

Τα χρέη που έχουν συσσωρεύσει οι αμερικανοί φοιτητές για να χρηματοδοτήσουν τις σπουδές τους είχαν φθάσει στα 1,23 τρισ. δολάρια στα τέλη του 2015, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Fed. Η μεγάλη πλειονότητα των δανείων αυτών επιδοτείται από το αμερικανικό κράτος, αλλά διανέμεται από ειδικές υπηρεσίες και από ιδιωτικές τράπεζες.

Οι νέοι Αμερικανοί ξεκινούν τη ζωή τους με ένα χρέος που φθάνει τα 30.000 δολάρια κατά μέσον όρο. Κάποιοι εξ αυτών μόλις τελειώσουν τις σπουδές βρίσκονται αντιμέτωποι με την ανεργία. Περισσότεροι προσλαμβάνονται με αμοιβές χαμηλότερες από αυτές που περίμεναν. Ηδη πολλοί νέοι πτυχιούχοι πασχίζουν να ξεπληρώσουν τα χρέη τους.

Οι οικονομολόγοι κάνουν λόγο για ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της αμερικανικής οικονομίας, που αν εκραγεί θα δημιουργήσει μείζονα μακροοικονομικά προβλήματα, αλλά και ανυπολόγιστο κοινωνικό κόστος. Τον Ιούνιο του 2014 ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα για να ελαφρύνει το άχθος των χρεών που σηκώνουν οι όλο και περισσότεροι κακοπληρωμένοι νέοι επιστήμονες (πολλοί εξ αυτών δανείζονται για να πληρώσουν ακόμη και το νοίκι τους) διεύρυνε χρονικά την ισχύ του μέτρου «πληρώνεις όσο κερδίζεις» και όρισε ότι το ανώτατο όριο της δόσης αποπληρωμής του σπουδαστικού δανείου δεν μπορεί να ξεπερνά το 10% των μηνιαίων αποδοχών του δανειολήπτη.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Fed, το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων σπουδαστικών δανείων έφθασε στο 11,5% του συνόλου στα τέλη του 2015. Η κεντρική τράπεζα σημειώνει ότι στις ΗΠΑ υπάρχουν κάποιοι συνταξιούχοι που δεν έχουν ακόμη αποπληρώσει το σπουδαστικό δάνειό τους…

Η εταιρεία ερευνών CardHub υπολογίζει ότι στα τέλη του 2015 οι Αμερικανοί καταναλωτές είχαν φορτώσει τις πιστωτικές τους κάρτες με 917,7 δισ. δολάρια. Μόνο το τέταρτο τρίμηνο της χρονιάς που πέρασε, τα χρέη προς τις πιστωτικές κάρτες που χορηγούν οι τράπεζες αυξήθηκαν στις ΗΠΑ κατά 52,4 δισ. δολάρια, αύξηση που έχει να παρατηρηθεί από τη «σημαδιακή» (λόγω κρίσης) διετία 2008-2009.

«Οι κάτοχοι πιστωτικών καρτών θυμούνται τις κακές συνήθειες που είχαν προτού ξεσπάσει η χρηματοπιστωτική κρίση» σχολιάζουν οι ερευνητές της CardHub. Σύμφωνα με την έρευνα, κάθε νοικοκυριό στις ΗΠΑ έχει κατά μέσον όρο χρέος 7.879 δολαρίων στις πιστωτικές του κάρτες. Πρόκειται για ένα επίπεδο μόλις κατά 500 δολάρια χαμηλότερο από το θεωρούμενο ως όριο αδυναμίας εξυπηρέτησης του χρέους, υπογραμμίζεται στη μελέτη. «Βρισκόμαστε επικίνδυνα κοντά στο σημείο που τα πάντα ανατρέπονται και οι στάσεις πληρωμών εκτινάσσονται στα ύψη» διαπιστώνει χαρακτηριστικά η CardHub.

«Τα επίπεδα των συσσωρευμένων χρεών έχουν ανεβεί σημαντικά και, το χειρότερο, παρατηρείται μια «ψυχολογική κλιμάκωση» ανάλογη με εκείνη που είχε προηγηθεί πριν από το ξέσπασμα της κρίσης του 2008. Ούτε σήμερα οι τράπεζες εμπνέουν εμπιστοσύνη. Τότε είχαμε τη Lehman Brothers που κατέρρευσε. Σήμερα μπορεί να «σκάσει» μια μεγάλη ευρωπαϊκή τράπεζα ή ένας γιγαντιαίος ενεργειακός όμιλος. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, όλα θα εξελιχθούν με κινηματογραφική ταχύτητα» παρατηρεί ο Νίκολας Σέρον της CMC Markets.

Μόνη λύση, κατά τον αμερικανό αναλυτή, για να αποφευχθεί μια επανάληψη του πρόσφατου καταστροφικού σεναρίου, είναι τα αυστηρά stress tests και η πρόθυμη συνεργασία των τραπεζών με τις εποπτικές αρχές. «Δυστυχώς όμως ο τραπεζικός τομέας δεν μοιάζει να έχει εμπεδώσει τα μαθήματα που υποτίθεται ότι πήρε από την κρίση του 2008» συμπληρώνει ο Σέρον.