Σύμφωνο συμβίωσης με τα μικρόβια

Τι θα μας έλεγαν τα φυτά αν μπορούσαν να μιλήσουν; «Κοιτάξτε κάτω στις ρίζες μας».

Μπορεί ό,τι «πιάνει» το μάτι μας να είναι ευκολότερο λογικά να παρατηρηθεί και να μετρηθεί: στη φύση, στο χωράφι, στο πειραματικό τεμάχιο, στη γλάστρα, στο θερμοκήπιο, στον θάλαμο ανάπτυξης. Αρα λογικό είναι να έχει προηγηθεί η μελέτη του υπέργειου τμήματος του φυτού. Είναι καιρός όμως να στρέψουμε τα φώτα –παρά τις δυσκολίες που παρουσιάζει –στο κάτω μέρος του φυτού, στη ρίζα, το ρίζωμα στο χώμα ή ακόμη καλύτερα στη ριζόσφαιρα, το σύνολο ρίζας, μικροβίων και εδάφους. Ειδικά στην τελευταία οντότητα, δηλαδή τη ρίζα με το χώμα που την περιβάλλει, συμπεριλαμβανομένων των τρισεκατομμυρίων μικροβίων που περιλαμβάνει ο εγγύς περίγυρος. Αυτό είναι το ολοβίωμα –ένας ακόμη ελληνικός όρος που ξεπήδησε πρόσφατα στην επιστημονική βιβλιογραφία. Αθάνατη ελληνική γλώσσα!

Οι μεγάλες εκπλήξεις της ριζόσφαιρας

Οσον αφορά το ολοβίωμα, το αποτέλεσμα πρόσφατων εξελίξεων της Μεταγονιδιωματικής (Metagenomics), η οποία διαβάζει ό,τι γενετικά κείμενα βρει μπροστά της από το σύνολο της ριζόσφαιρας, οι επιστήμονες βρέθηκαν προ μεγάλων εκπλήξεων.

α) Τρισεκατομμύρια μικροβίων ζουν στη ρίζα και γύρω-γύρω από τη ρίζα του φυτού στο έδαφος.

β) Το σύνολο σχεδόν αυτών των μικροβίων, κυρίως βακτήρια αλλά και μύκητες, είναι φιλικά προς το φυτό, είναι δηλαδή προβιοτικά για το φυτό μικρόβια.

γ) Τα μικρόβια «μιλούν» με το φυτό. Η ρίζα με τα συστατικά ή τα εκκρίματά της προσελκύει τα φιλικά μικρόβια κοντά της, φροντίζει τον πολλαπλασιασμό των ωφέλιμων μικροβίων, περιορίζοντας ταυτόχρονα τα ζημιογόνα.

δ) Τα μικρόβια με τη σειρά τους ως αντάλλαγμα επιστρέφουν στο φυτό σειρά πολύτιμων συστατικών, βοηθούν στην απορρόφηση άλλων και πολεμούν τα παθογόνα (βακτήρια, μύκητες, νηματώδεις και έντομα) μη τυχόν και πλησιάσουν και καταστρέψουν το φυτό, δηλαδή κανονική συμβίωση.

ε) Αυτό το «σύμφωνο συμβίωσης» μεταξύ τόσο ετερόφυλων οργανισμών έχει επίπτωση όχι μόνο στον πληθυσμό των μικροβίων αλλά και στην ανάπτυξη του φυτού, και μάλιστα και στην ίδια τη ρίζα.

στ) Πρόσφατες επιστημονικές έρευνες έδειξαν ότι το κάθε φυτικό είδος ή ακόμη-ακόμη κάθε καλλιεργούμενη ποικιλία ενός είδους επηρεάζει διαφορετικά τη ριζόσφαιρά της και έχει διαφορετικές απαιτήσεις. Με λίγα λόγια, όπως συμβαίνει και σε εμάς άλλωστε, όπου παρόμοιες μεταγονιδιωματικές έρευνες έδειξαν ότι στο σώμα μας μαζί με τα 3 τρισεκατομμύρια των ανθρωπίνων κυττάρων μας «κουβαλούμε» και 300 τρισεκατομμύρια φιλικά προς εμάς προβιοτικά μικρόβια, έτσι και τα φυτά, τόσο στο υπέργειο, κυρίως δε στο υπόγειο τμήμα για το οποίο μιλάμε, έχουν τα δικά τους προβιοτικά μικρόβια.

Τι κρίμα. Αγνοώντας όλα τα παραπάνω και για εμάς και για τα φυτά, με τη νοοτροπία ότι όλα τα μικρόβια είναι παθογόνα που προσπαθούν να μας μολύνουν και να μας αρρωστήσουν, εμάς, τα ζώα ή τα φυτά, αποδοθήκαμε, απερίσκεπτα, σε έναν ανηλεή πόλεμο εναντίον τους με φάρμακα, αντιβιοτικά, χημικά, απορρυπαντικά, απολυμαντικά, χλώρια κ.ά. και τελευταία σε ιατρικές πρακτικές που συρρίκνωσαν τα μικρόβια, αλλάζοντας –ριζικά θα έλεγα –τον μεταβολισμό όλων των οργανισμών. Η παχυσαρκία, ο διαβήτης, καρδιαγγειακά, πεπτικές διαταραχές και αρκετοί καρκίνοι μας είναι αποτέλεσμα αυτής της συρρίκνωσης των φιλικών μικροβίων.

Κόπρανα, το καλύτερο… γλύκισμα

Ο όρος «αγνοούσαμε» δεν είναι ακριβής. Το «παραβλέπαμε» ίσως είναι ακριβέστερος. Παραβλέπαμε πραγματικά ότι παιδιά βουτηγμένα στα χώματα, στις λάσπες και στις κουτσουλιές στα χωριά μας, σε υποβαθμισμένες συνοικίες των πόλεων κ.λπ., σπάνια αρρώσταιναν και οι αλλεργίες και τα άσθματα ήταν άγνωστα στις νεαρές ηλικίες. Στην Αφρική, αλλά και στις νέγρικες συνοικίες του Αμερικανικού Νότου, τα κόπρανα υγιών παιδιών θεωρούνταν το καλύτερο γλύκισμα για το κέρασμα ενηλίκων! Μη σας φαίνεται αηδιαστικό ή παράξενο, γιατί το ίδιο γίνεται και σήμερα σε πολλές θεραπευτικές αγωγές με τέτοια μικρόβια, απλώς αντί να τα δίνουν οι γιατροί από το στόμα για να φτάσουν κάτω στα στομάχια και στα έντερα, τα δίνουν ευκολότερα από κάτω (πρωκτό). Ειδικά μάλιστα στα φυτά, και δη τα ψυχανθή όπου ανήκουν και τα όσπρια γνωρίζαμε από χρόνια μια τέτοια εξαιρετικά πολύτιμη οικογένεια προβιοτικών μικροβίων: τα αζωτοδεσμευτικά βακτήρια που συμβιούν στις ρίζες των ψυχανθών φυτών.

Τα συμβιωτικά, λοιπόν, βακτήρια από το μπόλικο άζωτο που δεσμεύουν, από το περίσσευμά τους δίνουν αζωτούχο λίπασμα και στο φυτό-ξενιστή, που σε αντάλλαγμα δίνει τροφή στο βακτήριο με τη μορφή των σακχάρων που το φυτό έχει άφθονα χάρη στη φωτοσύνθεση στα πράσινα φύλλα με την μπόλικη δωρεάν ενέργεια του ήλιου!