Η απατηλή παγκόσμια ηγεμονία της Κίνας

Ακόμη και καθώς η οικονομία της Κίνας επιβραδύνεται και η κυβέρνησή της κωλυσιεργεί όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις, ο κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ προσπαθεί σκληρά για να αναδείξει τη χώρα του ως παγκόσμια δύναμη που είναι έτοιμη να αναλάβει έναν ευρύτερο ρόλο στη διεθνή σκηνή. Οι προσπάθειες του Σι να ενισχύσει τη διεθνή επιρροή της Κίνας δεν τίθενται υπό αμφισβήτηση. Οι συναντήσεις του με τους ασιάτες ηγέτες στη Μανίλα τον περασμένο Νοέμβριο αποτέλεσαν την κατάληξη ενός χρόνου ταξιδιών κατά τα οποία ο Σι επαινούσε την Κίνα –η οποία έχει παράσχει δισεκατομμύρια ευρώ σε πακέτα βοήθειας και επενδύσεις στο εξωτερικό τα τελευταία χρόνια –ως κορυφαίο παγκόσμιο ευεργέτη. Στη Μέση Ανατολή, κινεζικές εταιρείες κατασκευάζουν έναν υπόγειο σιδηρόδρομο στην πρωτεύουσα του Ιράν και έναν σιδηρόδρομο υψηλών ταχυτήτων στη Σαουδική Αραβία. Τον περασμένο Ιούνιο η Αίγυπτος κατέληξε σε συμφωνία με την Κίνα για 15 έργα κόστους περίπου 9 δισεκατομμυρίων ευρώ. Στη Λατινική Αμερική κινέζοι αξιωματούχοι έχουν προβλέψει την υπογραφή νέων συμφωνιών για έργα υποδομής ύψους 230 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Περισσότερο φιλόδοξη είναι η πρωτοβουλία «Μια ζώνη, ένας Δρόμος», η οποία αποσκοπεί στην αναβίωση του αρχαίου Δρόμου του Μεταξιού, τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα, που θα συνδέει την Κίνα με την υπόλοιπη Ασία, τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη. To μεγαλύτερο μέρος του έργου θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο του Δρόμου του Μεταξιού το οποίο διαθέτει 36 δισεκατομμύρια ευρώ και από την Ασιατική Επενδυτική Τράπεζα Υποδομών (AIIB) η οποία διαθέτει 45 δισεκατομμύρια ευρώ και θεωρείται από πολλούς ως το αντίπαλο δέος για την Παγκόσμια Τράπεζα. Κατά τη συνεδρίαση των Ηνωμένων Εθνών, τον περασμένο Σεπτέμβριο, μετά την υπόσχεση για την παροχή επιπλέον 9 δισεκατομμυρίων ευρώ ως το 2030 σε ένα επενδυτικό ταμείο για τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, το οποίο ξεκίνησε με λιγότερο από δύο δισεκατομμύρια ευρώ, ο Σι επανέλαβε ότι Κίνα βρίσκεται πλέον στο ίδιο επίπεδο με τις ΗΠΑ, όσον αφορά την παροχή οικονομικής βοήθειας και τις επενδύσεις ανά τον κόσμο.

Η βοήθεια είναι επιχειρηματική πρόταση

Αλλά ακόμη και οι χώρες που έχουν επωφεληθεί περισσότερο από την Κίνα, εξακολουθούν να έχουν αμφιβολίες για το μοντέλο και τα κίνητρά της, κυρίως γιατί η κινεζική βοήθεια αποτελεί κατά κύριο λόγο μια επιχειρηματική πρόταση. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2013 από τη μη κυβερνητική οργάνωση RAND Corporation, περισσότερο από το 80% της κινεζικής βοήθειας και χρηματοδότησης αφορά την εξόρυξη πρώτων υλών και την κατασκευή των δρόμων, των γεφυρών και των λιμανιών που απαιτούνται για τη μεταφορά αυτών των πόρων στην Κίνα.

Η επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας είναι πιθανό να επιτείνει τις αρνητικές αντιλήψεις όσον αφορά τη βοήθεια που παράσχει. Κατά την επανεξέταση των επιδόσεων της Κίνας την τελευταία δεκαετία ως παγκόσμιου χορηγού, η μελέτη της RAND Corporation κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα κινεζικά πακέτα βοήθειας υπολείπονται σημαντικά των αρχικών υποσχέσεων. Στο Πακιστάν και στην Ινδονησία, για παράδειγμα, η Κίνα έχει παράσχει λιγότερο από το 10% των πολλών δισεκατομμυρίων που είχε τάξει. Αν και οι καθυστερήσεις είναι τυπικές όσον αφορά την παροχή βοήθειας για τη χρηματοδότηση διαφόρων έργων, στην περίπτωση της Κίνας η επιβράδυνση της οικονομίας θα μπορούσε να προκαλέσει περαιτέρω καθυστερήσεις. Στο κάτω-κάτω, όλα τα έργα αποσκοπούν στην εξασφάλιση πόρων για την κινεζική αγορά.

Απούσα από όλες τις ανθρωπιστικές κρίσεις

Η Κίνα απουσιάζει επίσης από όλες τις ανθρωπιστικές κρίσεις, γεννώντας αμφιβολίες όσον αφορά την πρόθεση του Σι να αναλάβει πραγματικά τις ευθύνες που αναλογούν στη θέση που διεκδικεί για τη χώρα του. Στην πραγματικότητα, η Κίνα έχει από καιρό δεχθεί επικρίσεις για την πενιχρή παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Η Συρία αποτελεί την τελευταία περίπτωση. Τον Οκτώβριο και τον Δεκέμβριο του 2015 η Κίνα ανακοίνωσε την παροχή επιπρόσθετης βοήθειας ύψους 20 εκατομμυρίων ευρώ για τους πρόσφυγες της Συρίας, φτάνοντας έτσι στα 54 εκατομμύρια ευρώ. Την ίδια ώρα, οι ΗΠΑ αφότου αύξησαν τη συνολική τους συνεισφορά για την αρωγή των προσφύγων από τη Συρία στα 3,3 δισεκατομμύρια ευρώ, δεσμεύτηκαν για την παροχή πρόσθετης βοήθειας ύψους 464 εκατ. ευρώ. Οι νέες δεσμεύσεις της ΕΕ και των κρατών-μελών της ανέρχονται σε 1 δισεκατομμύριο ευρώ, ανεβάζοντας τη συνολική συνεισφορά της Ευρώπης στα 4,1 δισ. ευρώ.

Φυσικά, η εξωτερική βοήθεια αποτελεί μόνο ένα εργαλείο για την ενίσχυση του διεθνούς ρόλου και της θέσης της Κίνας. Αλλά ο Σι κατέστησε σαφές στον ΟΗΕ ότι αποτελεί προτεραιότητα, δηλώνοντας ότι η Κίνα είναι έτοιμη να μοιραστεί την εμπειρία της ανάπτυξής της με άλλες χώρες, προσφέροντας νέες ευκαιρίες και «προσκαλώντας τες να επιβιβαστούν στην κινεζική ταχεία της ανάπτυξης». Δυστυχώς για την Κίνα, η φύση της στρατηγικής του Σι για την παροχή εξωτερικής βοήθειας δεν εγγυάται γρήγορα πολιτικά κέρδη.