Λόγω της έκτασης που έχει πάρει η επιδημία του ιού Ζίκα στη Λατινική Αμερική, οι χώρες που πλήττονται θα μπορούσαν να δοκιμάζουν γενετικά τροποποιημένα κουνούπια που εμποδίζουν τη μετάδοση της ασθένειας, κρίνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Σε μια άλλη εξέλιξη, ερευνητές στη Βραζιλία ανακοίνωσαν ότι ανίχνευσαν τον Ζίκα στο αμνιωτικό υγρό δύο εγκύων, εύρημα που ενισχύει τις υποψίες ότι ο ιός προκαλεί συγγενή μικροκεφαλία.
Επιδημία;
Ο ΠΟΥ αναφέρει τώρα ότι ο ιός έχει πλέον επεκταθεί σε 34 χώρες, κυρίως στη Λατινική Αμερική. Σε μια μάλλον ασυνήθιστη κίνηση, η συμβουλευτική επιτροπή του Οργανισμού προτείνει επέκταση της δοκιμής γενετικά τροποποιημένων κουνουπιών, τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί σε μικρή κλίμακα για την αντιμετώπιση του δάγγειου πυρετού -μιας άλλης ασθένειας που μεταδίδεται από τα κουνούπια- στη Βραζιλία, τη Μαλαισία και τα νησιά Κέιμαν.
Τον περασμένο μήνα, η βρετανική εταιρεία Oxitec, την οποία ίδρυσαν ερευνητές του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, παρουσίασε ενθαρρυντικά αποτελέσματα από τις δοκιμές του γενετικά τροποποιημένου κουνουπιού της στη Βραζιλία.
Συνολικά 25 εκατομμύρια αρσενικά κουνούπια, στα οποία είχαν εισαχθεί γονίδια που προκαλούν πρόωρο θάνατο, απελευθερώθηκαν σε μια γειτονιά της πόλης Πιρασικάμπα στην πολιτεία του Σάο Πάολου.
Οι δοκιμές
Η ιδέα είναι ότι τα «μεταλλαγμένα» έντομα θα προλάβουν να ζευγαρώσουν με θηλυκά κουνούπια στη φύση, οι απόγονοί τους όμως θα πεθάνουν λόγω του θνησιγόνου γονιδίου. Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα να μειωθεί ο πληθυσμός των κουνουπιών στην περιοχή.
Πράγματι, η δοκιμή μείωσε κατά 82% τις προνύμφες του κουνουπιού Aedes aegypti, το οποίο μεταδίδει στον άνθρωπο Ζίκα καθώς και τον δάγγειο και τον κίτρινο πυρετό. «Δεδομένου του μεγέθους του προβλήματος με τον Ζίκα, ο ΠΟΥ ενθαρρύνει τις χώρες που πλήττονται να ενισχύσουν τη χρήση παλαιών και νέων προσεγγίσεων για τον έλεγχο του πληθυσμού των κουνουπιών» ανακοίνωσε ο Οργανισμός.
Δοκιμές μικρής κλίμακας έχουν πραγματοποιηθεί από την Oxitec και στον Παναμά και τα Νησιά Κέιμαν, ενώ ανάλογο σχέδιο εξετάζει και η πολιτεία της Φλόριντα στις ΗΠΑ. Εκτός από κουνούπια, η Oxitec έχει επίσης δημιουργήσει στείρους αρσενικούς δάκους, οι οποίοι δοκιμάστηκαν σε μικρή κλίμακα στην Κρήτη και περιμένουν τώρα έγκριση για χρήση στους ελαιώνες της Ισπανίας. Η Oxitec εξαγοράστηκε τον Αύγουστο από την αμερικανική εταιρεία συνθετικής βιολογίας Intrexon για 160 εκατομμύρια δολάρια.
Αλλες τεχνικές
Εκτός από τα «μεταλλαγμένα» κουνούπια της Oxitec, μια άλλη τεχνική που έχει δοκιμαστεί για την καταπολέμηση επιβλαβών εντόμων στη γεωργία είναι η απελευθέρωση εντόμων που έχουν στειρωθεί με ακτινοβολία. Περιβαλλοντικές οργανώσεις έχουν πάντως ταχθεί εναντίον της απελευθέρωσης στειρωμένων ή γενετικά τροποποιημένων εντόμων με το επιχείρημα ότι η εξόντωση ενός ολόκληρου είδους εντόμων μπορεί να έχει σοβαρές παρενέργειες στα οικοσυστήματα.
Πάντως το κουνούπι που ενοχοποιείται για μετάδοση του Ζίκα, το είδος Aedes aegypti δεν είναι ενδημικό της Αμερικής, αλλά εισήχθη κατά λάθος στην ήπειρο πριν από εκατοντάδες χρόνια. Τις επόμενες εβδομάδες, ο ΠΟΥ αναμένεται να παρουσιάσει στοιχεία που αποδεικνύουν οριστικά τη σχέση του Ζίκα με περιστατικά τη μικροκεφαλίας, μια συγγενή ανωμαλία του νευρικού συστήματος στην οποία τα βρέφη γεννιούνται με αφύσικα μικρό κεφάλι και εγκέφαλο.
Οι μελέτες
Η σχέση του ιού με την πάθηση ενισχύεται με νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο «Lancet Infectious Diseases» ερευνητές του Ινστιτούτο Οζβάλντο Κρους στο Ρίο ντε Ζανέιρο αναφέρουν ότι ανίχνευσαν τον ιό στο αμνιωτικό υγρό δύο εγκύων γυναικών. Τα υπερηχογραφήματα έδειξαν ότι τα βρέφη που κυοφορούσαν οι δύο γυναίκες είχαν μικροκεφαλία.
Τόσο η κυβέρνηση της Βραζιλίας όσο και ο ΠΟΥ έχουν στο μεταξύ απορρίψει τον ισχυρισμό μιας ομάδας γιατρών στην Αργεντινή, σύμφωνα με την οποία η αύξηση των περιστατικών μικροκεφαλίας δεν οφείλεται στον Ζίκα αλλά στο pyriproxyfen, ένα εντομοκτόνο που χρησιμοποιείται κατά του πολλαπλασιασμού των κουνουπιών. Το εντομοκτόνο έχει εγκριθεί από τον ΠΟΥ για χρήση στο πόσιμο νερό και η επιστημονική βιβλιογραφία δεν δικαιολογεί τη σύνδεσή του με τη μικροκεφαλία, τόνισε ο Οργανισμός.
