Νουριέλ Ρουμπινί: «Καλώς ήλθατε στη Νέα Μη Φυσιολογικότητα»

Από την αρχή της χρονιάς η παγκόσμια οικονομία αντιμετωπίζει έναν νέο κύκλο σοβαρής χρηματοπιστωτικής αστάθειας, με πτώση της τιμής των μετοχών και άλλων ριψοκίνδυνων επενδυτικών αγαθών. Οι λόγοι είναι οι εξής: η ανησυχία για την απότομη προσγείωση της οικονομίας της Κίνας, η ανησυχία ότι ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας των ΗΠΑ έχει αρχίσει να επιβραδύνει, οι φόβοι για μια κλιμάκωση της σύγκρουσης μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν και οι ενδείξεις για αποδυνάμωση της παγκόσμιας ζήτησης.

Υπάρχουν και άλλοι λόγοι. Η πτώση της τιμής του πετρελαίου και η συνεχιζόμενη «απειλή» της εξόδου της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση, όπου τα λαϊκιστικά κόμματα της Δεξιάς και της Αριστεράς σαρώνουν την ήπειρο. Αυτοί οι κίνδυνοι μεγαλοποιούνται από κάποιες μεσοπρόθεσμες τάσεις που αποκαλύπτουν συνεχιζόμενη αναιμική ανάπτυξη.

Τι είναι αυτό που κάνει την παγκόσμια οικονομία σήμερα μη φυσιολογική; Πρώτον, οι προοπτικές ανάπτυξης στα ανεπτυγμένα και αναδυόμενα κράτη έχουν μειωθεί από το βάρος των δημόσιων και ιδιωτικών χρεών, τη γήρανση του πληθυσμού (δηλαδή, περισσότερη αποταμίευση και λιγότερες επενδύσεις) και μια σειρά ανασφαλειών που κρατούν πίσω τις δαπάνες. Επίσης πολλές τεχνολογικές καινοτομίες δεν έχουν μεταφραστεί σε αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης της παραγωγικότητας, ο ρυθμός των δομικών μεταρρυθμίσεων παραμένει αργός και η παρατεταμένη ύφεση έχει διαβρώσει τη βάση του φυσικού κεφαλαίου.

Δεύτερον, η πραγματική ανάπτυξη υπήρξε αναιμική εξαιτίας της επώδυνης διαδικασίας απομόχλευσης, πρώτα στις ΗΠΑ, μετά στην Ευρώπη, τώρα και στις αναδυόμενες αγορές.

Τρίτον, οι οικονομικές πολιτικές –ειδικά οι νομισματικές πολιτικές –έχουν γίνει ιδιαίτερα αντισυμβατικές. Η διάκριση μεταξύ της νομισματικής και της δημοσιονομικής πολιτικής σχεδόν δεν υφίσταται πια. Σήμερα τα αντισυμβατικά εργαλεία στη νομισματική πολιτική αποτελούν κανονικότητα για τις περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες –ακόμη και σε ορισμένες αναδυόμενες αγορές.

Και οι πρόσφατες ενδείξεις από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την Τράπεζα της Ιαπωνίας δείχνουν ότι έπονται και άλλα. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι χωρίς αυτές τις αντισυμβατικές πολιτικές το αποτέλεσμα θα ήταν ανεξέλεγκτος πληθωρισμός, μεγάλη αύξηση των επιτοκίων, κατάρρευση της αξίας του δολαρίου, αύξηση της τιμής του χρυσού και αντικατάσταση του υποτιμημένου παραστατικού χρήματος με κρυπτονομίσματα όπως το bitcoin. Αντίθετα, ο πληθωρισμός είναι ακόμη χαμηλός και με πτωτική τάση στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Η πρόκληση για τις κεντρικές τράπεζες είναι να δώσουν ώθηση στον πληθωρισμό, αν όχι να αποφύγουν τον αποπληθωρισμό. Την ίδια στιγμή τα επιτόκια μειώνονται, η αξία του δολαρίου ανεβαίνει, η τιμή του χρυσού πέφτει και το bitcoin ήταν το νόμισμα με τις χειρότερες επιδόσεις το 2014-2015.

Ο λόγος που ο εξαιρετικά χαμηλός πληθωρισμός συνιστά πρόβλημα είναι ότι η παραδοσιακή αιτιώδης σχέση μεταξύ της διάθεσης χρήματος και των τιμών έχει διαταραχθεί. Επιπλέον τα ποσοστά της ανεργίας παραμένουν υψηλά και οι εργαζόμενοι δεν έχουν μεγάλη διαπραγματευτική ισχύ.

Η πραγματική οικονομία στις περισσότερες ανεπτυγμένες και αναδυόμενες οικονομίες έχει σοβαρό πρόβλημα. Το ερώτημα είναι για πόσο η Γουόλ Στριτ μπορεί να μένει έξω από όλα αυτά.

Παράλληλα οι χρηματοπιστωτικές αγορές δεν έχουν αντιδράσει πολύ –ως τώρα –στους γεωπολιτικούς κινδύνους από τη Μέση Ανατολή, από την κρίση ταυτότητας της Ευρώπης, από τις εντάσεις στην Ασία ή από την αυξανόμενη επιθετικότητα της Ρωσίας.

Καλώς ήλθατε στη Νέα Μη Φυσιολογικότητα για την ανάπτυξη, τον πληθωρισμό, τις νομισματικές πολιτικές –και αισθανθείτε σαν στο σπίτι σας. Οπως φαίνεται, θα μείνουμε για καιρό εδώ.

Ο κ. Νουριέλ Ρουμπινί είναι καθηγητής στη Stern School of Business του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και πρόεδρος της Roubini Global Economics.