Σε όλες τις εποχές, όσο πίσω και να πάμε, οι κανόνες για τους τρόπους και τη συμπεριφορά στο φαγητό δεν αλλάζουν αισθητά – θα λέγαμε ότι παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ίδιοι και σήμερα. Από το συγγραφέα της Αναγέννησης Έρασμο και τον Αντουάνντε Κουρτέντου 17ου αιώνα με το εμβληματικό βιβλίο του «Νέος οδηγός πολιτισμού» ως τη βαρόνη φον Σταφ που έθεσε τους «Κανόνες του savoir vivre μέσα στη μοντέρνα κοινωνία» (1889) και, φυσικά, τους δικούς μας, την Ελένη Χαλκούση («Σαβουάρ Βιβρ», 1968) και τον πολυγραφότατο ευπατρίδη Χρήστο Ζαμπούνη, οι αναφορές στους τρόπους καλής συμπεριφοράς κατά το φαγητό είναι πολλές και συγκλίνουν στο ίδιο συμπέρασμα: ότι οι κανόνες, αν και σχετικά απλοί (ίσως μερικοί είναι και αυτονόητοι), χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο που ξέρει να ζήσει, αυτόν που έχει ανατραφεί έτσι ώστε να συμπεριφέρεται με ευγένεια σε όλες τις περιστάσεις.


ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ

Μια και πλέον όλοι αναγνωρίζουμε ότι δεν είμαστε μόνο ό,τι τρώμε αλλά είμαστε και ο τρόπος που τρώμε, ας συνοψίσουμε τα βασικότερα σημεία του διαχρονικού savoir faire στο τραπέζι, ξεκινώντας από τα πιο αυτονόητα:

  • Στο εστιατόριο πρώτος μπαίνει πάντα ο κύριος και ακολουθεί η κυρία. Μια παράδοση που έρχεται από παλιά, όταν ο άνδρας έπρεπε να μπει πρώτος ώστε να ελέγξει το χώρο για να διαπιστώσει αν υπάρχει κάποιο θέμα ασφάλειας για την κυρία που συνόδευε.
  • Οι κυρίες κάθονται πάντα στις καλύτερες θέσεις – δηλαδή ποτέ δεν κοιτάζουν τοίχο και δεν έχουν την πλάτη τους γυρισμένη στην είσοδο.
  • Το σήμα για να ξεκινήσουμε το δίνει ο οικοδεσπότης – με άλλα λόγια δεν ξεκινάμε να τρώμε αν δεν ξεκινήσει όλη η παρέα.
  • Οι αγκώνες δεν ακουμπούν στο τραπέζι κατά τη διάρκεια του φαγητού.
  • Δεν μιλάμε με το στόμα γεμάτο και φυσικά το καλύπτουμε με το χέρι μας αν χρειαστεί να βήξουμε.
  • Τα μαχαιροπίρουνα είναι για να μας βοηθούν να τρώμε – δεν παίζουμε με αυτά ούτε τα κουνάμε πάνω-κάτω για έμφαση ενώ μιλάμε.
  • Την πετσέτα που υπάρχει διπλωμένη στο τραπέζι, πάνω ή δίπλα στο πιάτο μας, την ξεδιπλώνουμε στα δύο και τη βάζουμε στα πόδια μας. Όταν τελειώσουμε το δείπνο την αφήνουμε στο τραπέζι, δίπλα στο πιάτο μας, χωρίς να τη διπλώσουμε.
  • Τα πιρούνια τοποθετούνται πάντα στα αριστερά του πιάτου και τα μαχαίρια δεξιά. Αν είναι περισσότερα από δύο ακολουθούμε τη λογική σειρά: πάντα από έξω προς τα μέσα, όπως έρχονται τα φαγητά στο τραπέζι. Ειδικά για τα μαχαίρια κοπής κρέατος επιτρέπεται να χρησιμοποιήσουμε το δικό μας, ειδικό μαχαίρι (Chateau Laguiole steak knife).
  • Οι συζητήσεις στο τραπέζι γίνονται χαμηλόφωνα – δεν φωνάζουμε ούτε υψώνουμε τους τόνους στη διάρκεια του φαγητού.
  • Εννοείται ότι οι έντονες συζητήσεις και τα δύσκολα θέματα που μπορεί να προκαλέσουν διαφωνίες καλό είναι να αποφεύγονται. Μετά την ολοκλήρωση του δείπνου, ωστόσο, μπορούν να «ανάψουν τα αίματα».
  • Αν χρειαστείτε κάτι από την άλλη πλευρά του τραπεζιού, ζητήστε το – αποφύγετε να απλώσετε το χέρι σας πάνω από τα πιάτα των άλλων.
  • Όταν κάποιος τελειώσει με το φαγητό του δεν χρειάζεται να σπρώξει το πιάτο του ούτε να ζητήσει να το απομακρύνουν από το τραπέζι πριν τελειώσουν και οι υπόλοιποι. Αρκεί να βάλει το μαχαίρι και το πιρούνι μέσα στο πιάτο με τις λαβές μπροστά του και τις μύτες του πιρουνιού προς τα πάνω.

NEA ΗΘΗ

Όλα τα παραπάνω είναι γνωστά και η σημασία τους απόλυτα κατανοητή σ’ εμάς σήμερα. Ωστόσο, οι κανόνες καλής συμπεριφοράς δεν είναι μια φορμαλιστική διαδικασία και, καθώς οι εποχές αλλάζουν, με τον ίδιο τρόπο αλλάζουν και εμπλουτίζονται και αυτοί, ιδιαίτερα όταν βγαίνουμε για φαγητό σε κάποιο εστιατόριο. Ο στόχος, βέβαια, παραμένει πάντα o ίδιος: να είμαστε διακριτικοί και να φροντίζουμε να μην υπερβαίνουμε τα όρια έτσι ώστε να μη φέρουμε τους άλλους σε δύσκολη θέση. Ιδού λοιπόν κάποια από τα νέα ήθη της τέχνης του τρώγειν σήμερα:

  • Το τραπέζι παραμένει πάντα άδειο από προσωπικά αντικείμενα – κλειδιά, τσάντες, κινητά σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν μέρος της εμπειρίας οπότε πρέπει να απομακρύνονται. Αν δεν ξέρετε τι να τα κάνετε, ζητήστε από αυτούς που σας φροντίζουν ή σας έχουν καλέσει να το διαχειριστούν.
  • Εννοείται ότι αποφεύγουμε να μιλάμε στο κινητό ή να χαζεύουμε στο facebook κατά τη διάρκεια του φαγητού. Αν είναι κάτι επείγον, το σωστό είναι να απομακρυνθούμε από το τραπέζι για να μιλήσουμε.
  • Εάν είμαστε σε εστιατόριο, ας έχουμε κατά νου ότι ο σεφ δεν είναι ο προσωπικός μας μάγειρας. Σεβόμαστε τις προτάσεις και τις επιλογές του μενού και δεν εκφράζουμε απαιτήσεις έξω από αυτό – με εξαίρεση, φυσικά, πιθανές αλλεργίες ή άλλες ενοχλήσεις τις οποίες πρέπει να εξηγήσουμε κατά την παραγγελία.
  • Παρ’ όλο που οι κλασικοί κανόνες καλής συμπεριφοράς θέλουν τις κυρίες να μην κάνουν καμία ιδιαίτερη κίνηση στο τραπέζι, ως ένδειξη στοργής και ενδιαφέροντος από την πλευρά των κυρίων, δεν είναι απαγορευτικό μια κυρία να σερβίρει τα ορεκτικά ή τη σαλάτα στα πιάτα.
  • Το κρασί αποτελεί καθαρά ανδρική υπόθεση. Ο οικοδεσπότης είναι αυτός που θα το επιλέξει και θα το δοκιμάσει – ακόμα και θα το σερβίρει στην παρέα αν χρειαστεί.
  • Το λογαριασμό τον αναλαμβάνει αυτός που προσκαλεί – μπορούμε να προτείνουμε να συμμετέχουμε, αν θέλουμε, αλλά δεν χρειάζεται να επιμένουμε.
  • Ο καλύτερος τρόπος για να τακτοποιηθεί ο λογαριασμός είναι διακριτικά, εκτός του τραπεζιού. Έτσι δεν θα έρθει κανείς σε δύσκολη θέση και θα αποφευχθούν οι υπερβολές.

Τέλος, αυτό που χαρακτηρίζει τον πραγματικά ευγενικό άνθρωπο είναι η συμπεριφορά του απέναντι σε όσους φροντίζουν για το δείπνο του. Οι σερβιτόροι, οι μετρ και όλο το προσωπικό είναι εκεί για να περνάμε όμορφα. Επιβάλλεται να σεβόμαστε το χρόνο και τον κόπο τους και η συμπεριφορά μας να μην τους επιβαρύνει.

Υπάρχουν πολλοί ακόμα κανόνες και κώδικες συμπεριφοράς στο τραπέζι… Η λίστα είναι τεράστια. Όμως το σημαντικό δεν είναι να τηρούμε ένα πολύπλοκο πρωτόκολλο για να δείξουμε ότι γνωρίζουμε όλους του κανόνες. Το σημαντικό είναι να θυμόμαστε ότι savoir vivre σημαίνει «να ξέρεις να ζεις» και ότι ο καλύτερος τρόπος για να ζεις και να απολαμβάνεις είναι με διακριτικότητα, ευγένεια και σεβασμό προς τους άλλους.