Η Ευρώπη πρέπει να ανακτήσει την νοοτροπία του 1989

Η Ευρωπαϊκή Eνωση βρίσκεται αντιμέτωπη με μια πραγματικά τρομακτική σειρά από κρίσεις. Μετά από την παρατεταμένη κρίση του ευρώ και του δημοσίου χρέους που πόλωσαν και ριζοσπαστικοποίησαν την ήπειρο, δημιουργώντας ένα βαθύ ρήγμα Βορρά-Νότου, η άφιξη εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων έχει στρέψει την Ανατολή (συν το Ηνωμένο Βασίλειο) κατά της Δύσης. Προσθέστε σε αυτά και πολλά άλλα χάσματα και αντιφάσεις, και η κατάρρευση της ΕΕ φαίνεται σε πολλούς πιο πιθανή από ποτέ.

Εξετάστε τις μεγάλες διαφορές μεταξύ των ενεργειακών πολιτικών των χωρών της ΕΕ, που αρχίζουν με ασύμβατες δομές ενεργειακής τιμολόγησης, οι οποίες έρχονται σε αντίθεση με την ιδέα μιας ενιαίας εσωτερικής αγοράς. Οι χώρες έχουν επίσης υιοθετήσει ασύμβατες λύσεις, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την ενοποίηση των εθνικών ενεργειακών δικτύων.

Για παράδειγμα, ενώ η Γαλλία αντλεί το μεγαλύτερο μέρος της ηλεκτρικής της ενέργειας από την πυρηνική ενέργεια, η Γερμανία έσπευσε να κλείσει όλα τα εργοστάσια πυρηνικής ενέργειας μετά το δυστύχημα στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας το 2011. Τώρα η Γερμανία, μαζί με την Ισπανία, επικεντρώνεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όπως η αιολική και η ηλιακή – αλλά παραμένει σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τα ορυκτά καύσιμα, όταν δεν υπάρχει άνεμος και ήλιος.

Εν τω μεταξύ, η πρόκληση για την ασφάλεια που θέτει η Ρωσία έχει αυξηθεί σταθερά από το 2008, και έχει γίνει ιδιαίτερα σοβαρή, μετά την περσινή παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας και την εισβολή σε τμήματα της Ανατολικής Ουκρανίας.

Η Ρωσία συμμετέχει επίσης σε μια άλλη σοβαρή πρόκληση για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και σταθερότητα: την κρίση στη Συρία που παράγει τις εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες οι οποίοι συρρέουν σήμερα στην Ευρώπη. Η προσφυγική κρίση έχει τις ρίζες της εν μέρει στην αποτυχία της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής στη Βόρεια Αφρική και την Μέση Ανατολή. Αλλά, οι ρωσικές επιθέσεις σε ομάδες που μάχονται το καθεστώς του προέδρου της Συρίας Μπασάρ αλ-Ασαντ επιδεινώνουν την αστάθεια σε μεγάλα τμήματα της χώρας, οδηγώντας ακόμη περισσότερους απελπισμένους ανθρώπους να αναζητήσουν καταφύγιο στην Ευρώπη.

Και σαν να μην ήταν αρκετές αυτές οι προκλήσεις, η ΕΕ μαστίζεται από θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με τη δημοκρατική της νομιμότητα. Οι ακραίες ιδεολογίες κερδίζουν έδαφος, και τα αποσχιστικά κινήματα έχουν αναζωογονηθεί.

Αλλά η ΕΕ χτίστηκε επάνω στην προσδοκία των κρίσεων. Ο Ζαν Μονέ, ένας από τους ιδρυτές της ΕΕ, επέστρεψε κατ΄επανάληψη στην ιδέα ότι ο επείγων χαρακτήρας της έκτακτης ανάγκης θα προωθούσε την ενοποίηση. Οπως το έθεσε ο ίδιος, «η Ευρώπη θα σφυρηλατηθεί μέσα σε κρίσεις, και θα είναι το άθροισμα των λύσεων που θα υιοθετούνται για αυτές τις κρίσεις».

Στην πραγματικότητα, η αντιμετώπιση πολλαπλών κρίσεων ταυτοχρόνως μπορεί να διευκολύνει την λύση τους, αυξάνοντας τα περιθώρια για ανταλλάγματα. Στην ΕΕ, η προσέγγιση αυτή θα μπορούσε να είναι το κλειδί για την πρόοδο. Αντί να επιβληθεί επί της εθνικής κυριαρχίας των χωρών, η ΕΕ θα καταστεί έτσι μια αρένα για την διαπραγμάτευση αμοιβαία επωφελών συμβιβασμών.

Για παράδειγμα, η απροθυμία της Γερμανίας να παράσχει ελάφρυνση του χρέους στις χώρες της νότιας Ευρώπης βοήθησε να παραταθούν τα δεινά τους. Τώρα, όμως, μπορεί να έχει επαρκή κίνητρα για να κάνει περισσότερα, δεδομένου ότι θα αποκομίσει άμεσα οφέλη από μια πανευρωπαϊκή λύση στο πρόβλημα των προσφύγων.

Η Ευρώπη πρέπει να ανακτήσει την νοοτροπία του 1989, όταν η κίνηση μεγάλου αριθμού ατόμων πέρα από τα σύνορα – αρχικά, πέρα από τα αυστρο-ουγγρικά σύνορα – προκάλεσε μεταρρυθμίσεις και ανοίγματα. Το 2015, όπως το 1989, τα ευρωπαϊκά έθνη-κράτη χρειάζονται μεγαλύτερη ασφάλεια έναντι εξωτερικών πιέσεων και στρατηγικών σοκ από όση μπορεί να προσφέρει το έθνος-κράτος. Τώρα, όπως και τότε, μόνο η ΕΕ μπορεί να παράσχει αυτή την ασφάλεια.