Δήμητρα Μεσσήνη, 31 ετών, δικηγόρος
«Στο Τόκιο, νοικιάζουν κοπέλες για να περπατήσεις χέρι χέρι στον δρόμο»
Πηγή: Ηλέκτρα Κ. Βασιλειάδου
Ενα μεταπτυχιακό με προσανατολισμό τα ανθρώπινα δικαιώματα και συγκεκριμένα τη νομοθεσία που επηρεάζει τα δικαιώματα των ιερόδουλων αποτέλεσε την αφορμή για την εγκατάστασή της στο Τόκιο τον Σεπτέμβριο του 2013. «Στην αρχή το πολιτισμικό σοκ ήταν τεράστιο. Ολα ήταν σαν να βρίσκομαι σε διαφορετικό πλανήτη.Βλέπουν τους Δυτικούς ως εξωτικές περιπτώσεις. Στην περίπτωσή μου συνέβαινε έντονα επειδή έχω ξανθά μαλλιά και γαλανά μάτια. Με έχουν σταματήσει στον δρόμο για φωτογραφίες. Και είναι λογικό να φαίνεσαι σαν τη μύγα μες στο γάλα σε μια τόσο ομοιογενή εθνοτικά πόλη όπως το Τόκιο».
Περιγράφει γελώντας τις πρώτες ημέρες που χρειάστηκε να πάει στο σουπερμάρκετ. «Για ενάμιση μήνα έπλενα τα ρούχα μου με μαλακτικό. Ζήτησα στα αγγλικά και σε σπαστά ιαπωνικά απορρυπαντικό και μου έδωσαν μαλακτικό. Κατάλαβα πολύ αργότερα τι συνέβη. Ολες οι ονομασίες των προϊόντων, άλλωστε, είναι ιδεογράμματα». Μιλάει με ενθουσιασμό για τις εμπειρίες της στην ασιατική πρωτεύουσα. «Διαθέτουν πολύ συγκεκριμένη κουλτούρα στην εξυπηρέτηση πελατών. Είτε πρόκειται για ιδιωτικές επιχειρήσεις είτε για δημόσιες υπηρεσίες. Οποιος κι αν είσαι, σου συμπεριφέρονται σαν να είσαι βασιλιάς. Θα τρέξουν ποιος θα σε πρωτοβοηθήσει, παρέχοντας τη βεβαιότητα ότι η δουλειά θα γίνει στο μικρότερο δυνατό διάστημα». Μια αχανής μεν πόλη, αλλά ιδιαίτερα ασφαλής, αν σκεφτεί κανείς ότι η Δήμητρα, όπως δηλώνει, κυκλοφορεί χωρίς φόβο ακόμη και στις 4 το πρωί τόσο στο κέντρο όσο και στα προάστια. Την ημέρα, όμως; Οταν η πόλη ξυπνά; «Ο τρόπος με τον οποίο δουλεύει μεγάλη μερίδα του πληθυσμού είναι απάνθρωπος. Το πόσο επαγγελματίας είσαι εξαρτάται από τις ώρες που δουλεύεις. Εργάζονται το λιγότερο 12 ώρες καθημερινά. Σύμφωνα με πολλά έργα του παραδοσιακού ιαπωνικού θεάτρου, που ονομάζεται καμπούκι, οι Ιάπωνες προτιμούν το αφεντικό από την οικογένειά τους, αναφέροντας χαρακτηριστικά πως “το αφεντικό μου είναι ο θεός μου”».
Η ειδίκευση του μεταπτυχιακού της τής προσέφερε γνώσεις και για μια άλλη πτυχή της πόλης. «Η πορνεία είναι παράνομη. Πρόκειται ωστόσο για μια βιομηχανία σε άνθηση, με πολλούς τομείς δραστηριότητας. Από ειδικά μαγαζιά που νοικιάζουν κοπέλες για να περπατήσεις χέρι χέρι στον δρόμο, μέχρι μαγαζιά που προσφέρουν ως υπηρεσία απλώς αγκαλιές. Και όλο αυτό είναι εξαιρετικά διαδεδομένο». Οσον αφορά το κόστος ζωής, υπολογίζει πως τα 2.000 δολάρια (περίπου 1.700 ευρώ) παρέχουν μια άνετη καθημερινότητα στο Τόκιο, ενώ επισημαίνει πως το πιο εξωφρενικό σχετίζεται με τις τιμές των φρούτων και των λαχανικών, αφού το ένα μήλο κοστίζει 1 ευρώ. Και η σχέση με τον δυτικό πολιτισμό; «Εχει ενδιαφέρον ότι δεν τον λαμβάνουν παθητικά. Δεν τον αφομοιώνουν ως μέρος της ταυτότητάς τους. Τον προσαρμόζουν στα μέτρα τους. Τα αμερικανικά brand names, όπως η Coca-Cola ή τα McDonald’s, μεταφράζονται σε ένα ειδικό αλφάβητο που λέγεται κατακάνα και είναι ανεξάρτητο από το επίσημο που χρησιμοποιείται για τη γραφή και την ανάγνωση».
Γιώργος Τσιμικλής, 29 ετών, ηλεκτρολόγος μηχανικός
«Στο πρώτο ραντεβού σε ρωτούν: “Θέλεις να γίνω η κοπέλα σου;”»
Μεγάλωσε στην Καλαμάτα και αποφοίτησε από το Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών. Εκανε μεταπτυχιακά στη Σουηδία και έπειτα στη Νίκαια της Γαλλίας για την πρώτη του δουλειά, από όπου του δόθηκε η δυνατότητα να μετακινηθεί στο Τόκιο, στο οποίο εγκαταστάθηκε τον Ιούνιο. Εργάζεται ως αναλυτής σε εταιρεία λογισμικού στον κλάδο των αερομεταφορών. «Την πρώτη ημέρα που έφτασα στο Τόκιο, πήγα στο σουπερμάρκετ να ψωνίσω τρόφιμα. Τα προϊόντα που χρησιμοποιούν για τη διατροφή τους είναι εντελώς διαφορετικά από αυτά που έχουμε στην Ευρώπη. Απογοητευμένος, έφυγα με άδεια χέρια και πήγα για φαγητό σε εστιατόριο». Στη Δύση, ο privé χώρος των εστιατορίων έχει την έννοια του ακριβοθώρητου. Συνδέεται με υψηλούς λογαριασμούς, σημαντικές προσωπικότητες. Στην πρωτεύουσα της Ιαπωνίας συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. «Σε ένα συνηθισμένο εστιατόριο, το εσωτερικό είναι χωρισμένο σε μικρά δωμάτια τα οποία δεν επικοινωνούν μεταξύ τους και χωράνε από μια παρέα το καθένα. Αντιλαμβάνεσαι πόσο περίεργο είναι για έναν Ευρωπαίο που έχει μάθει να μοιράζεται ακόμη και το ίδιο τραπέζι».
Χαμογελώντας περιγράφει τις στιγμές αμηχανίας που έζησε στην προσπάθειά του να εξοικειωθεί με τον διαφορετικό τρόπο επικοινωνίας των κατοίκων. «Κρατούν αποστάσεις και το αισθάνεσαι. Στην πρώτη γνωριμία μεταξύ δύο ανθρώπων δεν υπάρχει άμεση σωματική επαφή. Ούτε χειραψία. Αντιθέτως, πρέπει να σταθείς σε μια απόσταση, κάνοντας μια ελαφριά έως μεγαλύτερη υπόκλιση, ανάλογα με τον βαθμό ευγένειας που θέλεις να δείξεις στον άνθρωπο που γνωρίζεις. Είναι πολύ εύκολο να φανεί αστεία η υπόκλιση σε έναν γηγενή, αν η κλίση του σώματος δεν είναι η κατάλληλη». Η ευγένεια, σε βαθμό συχνά υπερβολικό, αποτελεί το σήμα κατατεθέν της συμπεριφοράς των Ιαπώνων.
Στον ίδιο βαθμό και το αίσθημα ασφάλειας. «Στην πολυκοσμία του μετρό, αφήνουν ανέμελα σε απόσταση τις τσάντες τους, τα πορτοφόλια βρίσκονται σχεδόν έξω από τις τσέπες, ενώ μπορεί να ακουμπήσουν τα κινητά αμέριμνα δίπλα από το κάθισμα. Νιώθεις ασφάλεια χωρίς το αίσθημα αστυνομοκρατίας». Συζητάμε για τη ζωή στην πόλη το βράδυ. Μετριάζει από την αρχή τον ενθουσιασμό μου, διευκρινίζοντας ότι κόντρα στη συνήθεια των μεγάλων πόλεων της Δύσης που δεν κοιμούνται ποτέ, το Τόκιο κοιμάται από νωρίς. Ακόμη και έτσι, όμως, θα υπάρχει πάντα χρόνος για φλερτ. «Ο τρόπος προσέγγισης μιας κοπέλας είναι διαφορετικός. Το εντυπωσιακότερο είναι ότι προσπαθούν από την πρώτη συνάντηση να τοποθετήσουν τη γνωριμία σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Είναι πολύ συνηθισμένο και αφοπλιστικό να σε ρωτήσει στο πρώτο ραντεβού “Θέλεις να γίνω η κοπέλα σου δηλαδή;”».
Πώς είναι η ζωή το καλοκαίρι; «Οι θερμοκρασίες τον Ιούλιο και τον Αύγουστο προσεγγίζουν τους 40°C και η υγρασία, που φτάνει στο 90%, κάνει την ατμόσφαιρα αποπνικτική. Υπάρχουν παραλίες σε απόσταση μιας ώρας με το τρένο, που δεν θυμίζουν όμως αυτές που έχουμε στο μυαλό μας».
Τάσος Γουναρίδης, 37 ετών, εισαγωγέας ελληνικών προϊόντων
«Οι σεισμοί εξηγούν τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται οι άνθρωποι»
Βρίσκεται στο Τόκιο εδώ και δύο χρόνια έπειτα από τυχαία γνωριμία με Ιαπωνίδα που έμενε μόνιμα στην Αθήνα. Κληρονόμησε το εμπορικό γονίδιο από τους μικρασιάτες παππούδες του. Ανήσυχος και φιλόδοξος, μετακόμισε στο Τόκιο έπειτα από έντονη επιχειρηματική έρευνα. «Πρώτη φορά μια χώρα με μαγνήτισε τόσο. Ηρθα το 2013, με μια βαλίτσα στο χέρι, χωρίς καμία επαφή και με μοναδικό στόχο να δουλέψω πάνω σε αυτό που είχα στο μυαλό μου».
Σήμερα στην εταιρεία που διατηρεί εισάγουν και διανέμουν ελληνικά προϊόντα στην Ιαπωνία, τροφοδοτώντας την τοπική αγορά με ελληνικό κρασί, ελαιόλαδο και μέλι, ενώ ταυτόχρονα παρέχουν υπηρεσίες προώθησης σε εταιρείες τροφίμων και ποτών σε Ελλάδα και Ιαπωνία. «Εντόπισα ένα κενό στην αγορά της χώρας. Η ποικιλία ιταλικών, γαλλικών, ισπανικών και τουρκικών προϊόντων είναι τεράστια. Τα ελληνικά, όμως, ήταν σχεδόν ανύπαρκτα». Δείχνει ιεροτελεστικά ταγμένος στη δουλειά του, εκτιμά πολύ όμως ως Ελληνας και τις απολαύσεις της καθημερινότητας στην ιαπωνική μεγαλούπολη. «Το Τόκιο προσφέρει ίσως ακόμη περισσότερα από όσα μια μεγαλούπολη της Δύσης.
Εχει τα περισσότερα εστιατόρια με αστέρια Michelin. Συνολικά, όσα η Νέα Υόρκη, το Λονδίνο και το Παρίσι μαζί. Μουσικά, διαθέτει όλες τις ζωντανές σκηνές. Από την κλασική έως απόλυτα πειραματικές και mainstream, ενώ έχει και απίστευτα μουσεία. Ολοι οι καταξιωμένοι καλλιτέχνες επιθυμούν να πραγματοποιήσουν μια έκθεση στο Τόκιο».
Αναφέρει τις συνήθειες που απαγορεύονται αυστηρά ως αγενείς στο μετρό: Η ομιλία στο κινητό ή το να κρατάς στην πλάτη το σακίδιό σου. Το κάπνισμα απαγορεύεται στον δρόμο, ενώ υπάρχει πρόστιμο σε περίπτωση που σε συλλάβουν. Η πόλη, όμως, πάνω από όλα, είναι οι άνθρωποί της. «Υπάρχουν μόνο δύο είδη συμπεριφοράς στην Ιαπωνία. Το χόνε και το τατεμάε. Το χόνε εκφράζει τα πραγματικά συναισθήματα και τις επιθυμίες. Το τατεμάε όσα εκφράζεις δημοσίως. Οσα πρέπει να πεις. Οι Ιάπωνες χρησιμοποιούν κατά 95% το τατεμάε». Πώς συνεννοείται ένας Ελληνας στο Τόκιο; «Πρέπει να μάθεις να φέρεσαι με έμμεσο και όχι ευθύ τρόπο. Δεν έχει σχέση με τη ζεστασιά. Υπάρχει ένας άλλος κώδικας επικοινωνίας. Κάθεσαι σε ένα παγκάκι με έναν άνθρωπο και κοιτάς το φεγγάρι. Σου λέει ότι είναι υπέροχο. Μόλις είπε με τον πιο βροντερό τρόπο “Σ’ αγαπώ”. Είναι ο δικός τους τρόπος έκφρασης. Το αναφέρω ως παράδειγμα, γιατί την έχω πατήσει».
«Υπάρχει κάτι που εξηγεί τα πάντα στη συμπεριφορά τους. Ολες οι πόλεις έχουν καταστραφεί και χτιστεί εκ νέου πολλές φορές λόγω σεισμών. Οση ανασφάλεια τους δημιουργεί το φυσικό περιβάλλον, τόση ασφάλεια αποζητούν σε τομείς όπως η δουλειά ή οι διαπροσωπικές σχέσεις. Αναζητούν σταθερές. Μια επαγγελματική σχέση πρέπει απαραιτήτως να στηρίζεται σε μια κοινή γνωριμία. Δεν μπορείς να ενοικιάσεις διαμέρισμα ή γραφείο αν δεν βρεθεί κάποιος τρίτος να μπει εγγυητής. Εχοντας την αίσθηση ότι η φύση τούς προδίδει, αναζητούν ασφάλεια εκεί που μπορούν να την επιβάλουν ως όρο».
Μιχάλης Γκίνης, 42 ετών, σχεδιαστής μόδας
«Δεν μιλούν αγγλικά γιατί είναι εκπαιδευμένοι στην τελειότητα»
Εβγαλε για πρώτη φορά βίζα για την Ιαπωνία όταν ολοκληρώνοντας τις σπουδές του στον χώρο της μόδας στο Λονδίνο βρήκε την ευκαιρία να πραγματοποιήσει την πρακτική του στον διάσημο οίκο Issey Miyake. «Ηρθα με μοναδική αφορμή την αγάπη μου για την ιαπωνική αισθητική και τον πολιτισμό. Δεν είχα ιδέα πώς θα μπορούσα να εξελιχθώ ζώντας στην πόλη». Η ομιλία του είναι ήπια και χωρίς εξάρσεις, αποπνέει μια φυσική ευγένεια ενώ δεν αποχωρίζεται τον πληθυντικό στην επικοινωνία. Τυπικό δείγμα ιαπωνικής συμπεριφοράς; Καθόλου απίθανο, αν αναλογιστεί κανείς ότι συμπληρώνει σχεδόν μια δεκαετία στο Τόκιο κατά τη διάρκεια της οποίας απέκτησε οικογένεια και παιδί με σύζυγο ιαπωνικής καταγωγής. «Η γυναικεία παρουσία σε σύγκριση με τη Δύση είναι περισσότερο διακριτική και ανέκφραστη. Κάποιες στιγμές μού λείπει το ελληνικό ταμπεραμέντο. Στην οικογένειά μου προσπαθώ να εισαγάγω όλα τα ελληνικά στοιχεία για να δημιουργήσω μια αντίθεση εμπειριών. Εκφράζομαι πολύ με αγκαλιές, φιλιά και πειράγματα και επιδιώκω να το περάσω και στον τρίχρονο γιο μου. Ωστόσο, είναι κάτι που παρατηρώ ότι απουσιάζει έντονα από τις οικογένειες των Ιαπώνων».
Συζητάμε για τη μη διαδεδομένη χρήση των αγγλικών στην πόλη. «Ενώ όλοι μαθαίνουν σε σχολικό επίπεδο αγγλικά, δεν τα χρησιμοποιούν. Σε αυτό παίζει ρόλο και η κουλτούρα τους. Αν δεν είναι βέβαιοι για κάτι, επιλέγουν να μη μιλήσουν. Είναι πολύ καλά εκπαιδευμένοι στην τελειότητα, και αυτό δεν το προδίδουν. Ισως είναι και θέμα τιμής. Αγαπούν πολύ τον πολιτισμό τους και προτιμούν να μιλούν μόνο ιαπωνικά, όπως οι Γάλλοι μόνο γαλλικά. Πιθανώς, πρόκειται για ένα είδος σοβινισμού. Είναι λαός σεμνός, απλός και αλαζονικός ταυτόχρονα». Περιγράφει με βαθιά ικανοποίηση, ως απόσταγμα της ζωής του στο Τόκιο, την κυριαρχία ενός πιο πνευματικού τρόπου ζωής. Μια αόρατης έκφρασης επικοινωνία μακριά από θρησκείες και δόγματα. Η τεχνολογία, ωστόσο, πρωταγωνιστεί πάντα. «Αγαπημένο μέρος στην πόλη είναι το εκθεσιακό κέντρο προηγμένης τεχνολογίας Tepia. Το μουσείο του μέλλοντος ουσιαστικά, όπου εκτίθενται προϊόντα καινοτομίας, που βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο, με σκοπό να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον».
Και αν έπρεπε πολύ σύντομα να αποδώσει το αισθητικό στίγμα της πόλης; «Υπερμεγέθη κτίρια τελευταίας τεχνολογίας που συνυπάρχουν με παραδοσιακούς ναούς ή μικρά σπίτια και καφέ. Πολύ έντονη είναι επίσης η ένταξη της φύσης στο αστικό τοπίο, ενώ ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στο φαγητό από άποψη αισθητικής. Το ντιζάιν κυριαρχεί ακόμη και στις απλές μπουκιές φαγητού».
Το διάστημα αυτό ειδικεύεται στον σχεδιασμό φουλαριών, που αποτελούν το κεντρικό προϊόν του brand που έχει δημιουργήσει και διατίθενται σε πολλά καταστήματα του Τόκιο. «Η δουλειά μου είναι βασισμένη στην ιαπωνική κουλτούρα και το ύφασμά της. Ενας συνδυασμός υφασμάτων υψηλής τεχνολογίας και πατροπαράδοτων τρόπων πλέξης, που ονομάζεται futuristic craftsmanship».
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 25 Οκτωβρίου 2015
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
