Οι επικίνδυνες ψευδαισθήσεις της Καταλωνίας

Οι τοπικές βουλευτικές εκλογές στην Καταλωνία έδειξαν ότι αν και οι αυτονομιστές κερδίζουν έδαφος, οι πολέμιοι της απόσχισης υψώνουν όλο και περισσότερο τη φωνή τους. Γιατί οι απλοί Καταλανοί έχουν αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι αυτοί θα πληρώσουν τον λογαριασμό της ανεξαρτησίας.

Η ριζοσπαστικοποίηση της Καταλωνίας προκαλεί εντύπωση. Το 1978 το 90,5% των Καταλανών (τρεις μονάδες πάνω από τον εθνικό μέσο όρο) ψήφισε υπέρ του ισπανικού Συντάγματος, το οποίο χάρισε στις περιφέρειες αυτονομία σε τομείς όπως η αστυνομία, η παιδεία, η υγεία και τα μέσα ενημέρωσης.

Τα τελευταία 37 χρόνια η Καταλωνία χαίρει μιας άνευ προηγουμένου οικονομικής άνθησης. Γιατί λοιπόν οι Καταλανοί επιθυμούν σήμερα να αποσχισθούν από την Ισπανία και να τα θέσουν όλα σε κίνδυνο;

Οι περισσότεροι αναλυτές πιστεύουν ότι οι αποσχιστικές τάσεις πηγάζουν από οικονομικούς παράγοντες. Οι εύποροι Καταλανοί, που δεν θέλουν να επιδοτούν φτωχότερες περιοχές της Ισπανίας, συμμάχησαν με ακραίους αριστερούς που ασπάζονται τον εθνικιστικό λαϊκισμό τον οποίο έχει τροφοδοτήσει η οικονομική κρίση στην περιφέρεια της ΕΕ.

Οι υπέρμαχοι της απόσχισης υποστηρίζουν ότι ένα μικρό, ανοιχτό κράτος εντός της ΕΕ και του ΝΑΤΟ είναι όχι μόνο βιώσιμο αλλά και βέλτιστο όσον αφορά τις οικονομικές επιδόσεις και την κοινωνική συνοχή. Αλλά το οικονομικό κόστος της μετάβασης θα είναι τεράστιο. Και εκφράζονται σοβαρές αμφιβολίες για το αν ένα τέτοιο κράτος θα παρέμενε στην ΕΕ ή θα επανεντασσόταν σύντομα, αν είχε μόλις αποσχισθεί από ένα άλλο κράτος-μέλος.

Το θολό όραμα για μια «Δανία της Μεσογείου»

Είναι σαφές ότι υπάρχουν περισσότερα πίσω από τον καταλανικό αυτονομισμό. Πίσω από τα δήθεν πραγματιστικά κίνητρα υπάρχει ύποπτη προσοδοθηρία από εκείνους που ζουν από τη δημιουργία, τη διατήρηση και την εξάπλωση του εθνικού πολιτισμού. Αυτοί, και όχι η αστική τάξη ούτε το ριζοσπαστικό προλεταριάτο, βρίσκονταν και πίσω από τις προηγούμενες προσπάθειες να επιτευχθεί η ανεξαρτησία της Καταλωνίας.

Η αυτονομία υπήρξε εξαιρετικά προσοδοφόρα για αυτούς καθώς επιδοτεί την εξάπλωση κάθε είδους απόψεων, όπως ότι η Καταλωνία είχε ένδοξο παρελθόν προτού την «κατακτήσει» η Ισπανία. Παράλληλα, αυτό εξέθρεψε το όραμα ενός ανεξάρτητου μέλλοντος για την Καταλωνία ως «Δανία της Μεσογείου».

Δεκαετίες ελέγχου του προϋπολογισμού για την παιδεία και πολιτισμό παρήγαγαν μια ελίτ που περιλαμβάνει κομματικούς παράγοντες, δημοσίους υπαλλήλους, συγγραφείς, πανεπιστημιακούς, δασκάλους, εργαζομένους σε ΜΚΟ, δημοσιογράφους και τηλεοπτικούς παραγωγούς μεταξύ πολλών άλλων. Οι άνθρωποι αυτοί θεωρούν τη λιτότητα που εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια στην Ισπανία (όπως επιβάλλει η ΕΕ) ως άμεση απειλή για την ευημερία τους.

Κερδισμένοι και χαμένοι από την ανεξαρτησία

Σε κάθε περίπτωση, η ελίτ αυτή δεν θα χάσει. Σε μια ανεξάρτητη Καταλωνία θα ανταμειφθεί με υψηλές θέσεις. Αν η διαδικασία εκτροχιαστεί, οι περισσότεροι θα διατηρήσουν τις ασφαλείς δουλειές τους στο Δημόσιο. Και αν επιτευχθεί συμβιβασμός –η αποκαλούμενη «τρίτη λύση» της αυξημένης αυτονομίας εντός της Ισπανίας –οι επιδοτήσεις προς τα μέσα ενημέρωσης και τις πολιτιστικές δομές από τα οποία εξαρτάται η ελίτ αυτή θα απελευθερωθούν από την εθνική λιτότητα. Αυτό θα τοποθετήσει την ελίτ σε ισχυρή θέση προκειμένου να απεργαστεί μια νέα αμφισβήτηση της εθνικής κυριαρχίας σε μερικά χρόνια.

Για τους υπόλοιπους Καταλανούς όμως οι διαταραγμένες σχέσεις με την υπόλοιπη Ισπανία δημιουργούν μεγάλη αβεβαιότητα. Αλλωστε πολλές από τις επενδύσεις, το εισόδημα και τις δουλειές τους εξαρτώνται από πελάτες, προμηθευτές και εργοδότες από την υπόλοιπη χώρα. Εν ολίγοις, υπάρχουν σαφείς κερδισμένοι και χαμένοι από την ανεξαρτησία της Καταλωνίας.

Παρόμοιες προσπάθειες έχουν καταγραφεί και στο παρελθόν. Και σήμερα, όπως και τότε, η πραγματική σύγκρουση στην Καταλωνία είναι ανάμεσα σε εκείνους που βγάζουν τα προς το ζην πουλώντας αγαθά και εκείνους που τα βγάζουν πουλώντας ψευδαισθήσεις.