Η Ευρώπη δυσκολεύεται να αλλάξει προσφυγική πολιτική

Βερολίνο, Νίκος Χειλάς

Το Δουβλίνο2 πέθανε, ζήτω το Δουβλίνο2. Η συμφωνία που κανονίζει, ότι ένας πρόσφυγας πρέπει να μείνει μονίμως στη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην οποία πρωτομπήκε, θα συνεχίσει – με ορισμένες τροποποιήσεις – να ισχύει.

Αυτά δήλωσε την Παρασκευή στο κυβερνητικό μπρίφινγκ στο Βερολίνο ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέφεν Ζάιμπερτ. Ο ίδιος τόνισε, ότι οι περίφημες «δέκα ώρες» παραβίασης της συμφωνίας, που συνέβη προ είκοσι ημερών περίπου, όταν ο αυστριακός καγκελάριος Βέρνερ Φάιμαν σε συνεννόηση με την Άνγκελα Μέρκελ διέταξε να ανοίξουν τα σύνορα της Αυστρίας προς την Ουγγαρία, για να διαφύγουν από εκεί χιλιάδες «αιχμαλωτισμένοι» πρόσφυγες προς τη Βιέννη και το Μόναχο, ήταν μεμονωμένη πράξη. «Είχε καθαρά ανθρωπιστικό χαρακτήρα» πρόσθεσε – δεν θα γίνει κανόνας. «Δεν ήταν καν παραβίαση» πρόσθεσε στο ίδιο μπρίφινγκ ο εκπρόσωπος του υπουργείου εσωτερικών Γιοχάνες Ντίμροτ. Η Γερμανία και η Αυστρία, πρόσθεσε, έκαναν απλώς κατά εξαίρεση πιο ελαστική χρήση των δυνατοτήτων που προσφέρει το σύμφωνο.

Οι προσπάθειες επικεντρώνονται έτσι σε μια «χλωμή» προσαρμογή του συμφώνου Δουβλίνο2 – όχι στην ριζική ανακαίνιση, ή στην κατάργησή του. Κι αυτό παρόλο που στην τρέχουσα μορφή του, όπως αναγνωρίζεται γενικά, έχει αποτύχει πλήρως: Οι πρόσφυγες έχουν ήδη πλημμυρίσει τα Βαλκάνια και τη Μέση Ευρώπη, ενώ τα βάρη των χωρών πρώτης υποδοχής, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, γίνονται όλο και πιο αφόρητα.

Οι προβλεπόμενες προσαρμογές, που επεξεργάστηκε η Κομισιόν, συνοψίζονται σε τρία σημεία:

Πρώτον, στη δημιουργία κέντρων κράτησης και καταγραφής των ξένων (των λεγόμενων hot spot) στην Ελλάδα και την Ιταλία, ενδεχομένως και στην Ουγγαρία. Εκεί θα γίνεται η πρώτη διαλογή τους σε πρόσφυγες και μετανάστες και θα επιχειρείται η επαναπροώθηση των μεταναστών, καθώς και των προσφύγων, εφόσον το επιθυμούν, σε ακίνδυνες περιοχές της πατρίδας τους, ή στις χώρες όπου είχαν πρωταρχικά καταφύγει, όπως η Τουρκία. Τα hot spot θα δημιουργούνται και θα εποπτεύονται από την Κομισιόν, το προσωπικό τους θα είναι κυρίως ντόπιο, αλλά επιμέρους και άριστα εκπαιδευμένο ξένο. Η Κομισιόν προτίθεται να διαθέσει γι αυτά εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ.

Δεύτερον (και σε άμεση συνάρτηση με το πρώτο), στην άμεση κατανομή των προσφύγων, αμέσως μετά την καταγραφή τους, σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά «δίκαιο» τρόπο – ανάλογα με τον πληθυσμό, την οικονομική τους δύναμη, κλπ. «Εάν δεν εξασφαλιστεί ο πρώτος όρος, δηλαδή η άμεση μεταφορά των προσφύγων σε άλλες χώρες, κανένα κράτος δεν θα δεχθεί να εγκαταστήσει κέντρο καταγραφής» τόνισε ο κ.Ντίμροτ.

Τρίτον, στην κατάρτιση μιας λίστας με χώρες, οι οποίες θεωρούνται «ασφαλείς» – οι κάτοικοι των οποίων δηλαδή δεν θα αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες. Στις χώρες αυτές ανήκει, μ.α., η Βοσνία.

Για τις αλλαγές πρόκειται να αποφασίσουν καταρχάς την ερχόμενη Τρίτη, 22 Σεπτεμβρίου, οι υπουργοί εσωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες, και μια μέρα αργότερα, την Τετάρτη, οι πρωθυπουργοί και οι αρχηγοί κρατών στην ίδια πόλη. Το αποτέλεσμα είναι ωστόσο άδηλο, δεδομένου ότι πολλές χώρες των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης αποκρούουν την εγκατάσταση προσφύγων στα εδάφη τους.

Οι προσαρμογές έρχονται βέβαια αργά. Αυτό το επικρίνουν και πολλοί συντηρητικοί πολιτικοί, όπως ο ευρωβουλευτής του γερμανικού Φιλελεύθερου Κόμματος FDP Αλεξάντερ Γκραφ Λάμπσντορφ. «Η Αθήνα, ανεξάρτητα από ποια κυβέρνηση είχε, μας έλεγε διαρκώς: Αν έρθει μια μεγάλη κρίση, τότε το Δουβλίνο 2 δεν πρόκειται να λειτουργήσει. Κι έτσι ακριβώς ήρθε» δήλωσε στον ραδιοφωνικό σταθμό Deutschlandfunk. «Η αντίδρασή μας δεν μας περιποιεί δόξα. Υπό την πίεση των Χριστιανοδημοκρατών επιμέναμε στην αυταπάτη: „Με κάποιο τρόπο, η Ιταλία και η Ελλάδα θα τα βγάλουν πέρα και με το ισχύον σύμφωνο“. Αυτό το πληρώνουμε σήμερα ακριβά. Τώρα πρέπει να βοηθήσουμε με κάθε τρόπο αυτή τη χώρα».

Διαφορετική είναι η κριτική των ανθρωπιστικών οργανώσεων. Η «Pro Asyl», για παράδειγμα, μιλά για «νεκρανάσταση» του Δουβλίνου2 και κριτικάρει το γεγονός, ότι τα hot spot θα λειτουργούν αφενός ως στρατόπεδα κράτησης και αφετέρου ως «κόσκινα» για την επιλογή κατά το δυνατόν λίγων ατόμων, που θα τους δίνεται άσυλο.

Ερωτηματικά δημιουργεί και η εγκατάστασή τους σε χώρες όπως η Ελλάδα που συνεχίζει να μαστίζεται από την οικονομική κρίση, και κινδυνεύει έτσι να γίνει – παρά την υπόσχεση για άμεση κατανομή – «αποθήκη ψυχών» χιλιάδων επιπλέον ξένων. «Γιατί δεν στήνεται τα hot spot στη Γερμανία και τη Γαλλία που έχουν τις κατάλληλες υποδομές;» ρωτήθηκε ο κ.Ντίμροτ. «Για γεωγραφικούς λόγους» ήταν η απάντηση του. «Η καταγραφή των προσφύγων γίνεται πιο εύκολα στην πρώτη χώρα που μπαίνουν».

Σύμφωνα με το Βερολίνο, η Τουρκία παίζει επίσης ρόλο-κλειδί στη ρύθμιση της νέας κατάστασης. Αυτό φαίνεται ήδη από το γεγονός, ότι η χώρα «φιλοξενεί» 1,9 εκατομμύρια σύριους πρόσφυγες, πολλοί από τους οποίους θέλουν να περάσουν μέσω της Ελλάδας στην Ευρώπη. «Φύλαξη των ελληνικών συνόρων χωρίς την Τουρκία δεν γίνεται. Κι αυτά είναι και ευρωπαϊκά σύνορα» λέει αναλυτής. Αυτό εξηγεί το τηλεφώνημα της κ.Μέρκελ με τον πρόεδρο της Τουρκίας Ταγιπ Ερντογκάν, όπως και την επίσκεψη του γερμανού υπουργού εξωτερικών Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάγιερ στην Άγκυρα, καθώς και την επικείμενη επίσκεψη του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ.

Το πώς θα γίνει αυτή η φύλαξη είναι ανοικτό θέμα. Το Βερολίνο αποκρούει πάντως στρατιωτικού τύπου μεθόδους, είτε μέσω του προγράμματος της Frontex «Ποσειδών», είτε από το ελληνικό λιμενικό. Αυτές είναι εξάλλου ατελέσφορες. «Ας υποθέσουμε ότι το ελληνικό λιμενικό αρχίζει να κτενίζει το τμήμα του Αιγαίου κατά μήκος των τουρκικών ακτών με εκατό περιπολικά» λέει ο ίδιος. «Φαντασθείτε πως θα αντιδρούσαν οι Τούρκοι αν έμπαιναν στα θαλάσσια ύδατά τους – αυτό αποκλείεται λοιπόν εκ των προτέρων. Τα περιπολικά θα έπρεπε επομένως να σταματήσουν τα προσφυγικά φουσκωτά σε εγχώρια ύδατα και να μεταφέρουν κατόπιν τους πρόσφυγες σε κέντρα υποδοχής. Το πρόβλημα θα έμενε έτσι το ίδιο».

Πολύ πιθανότερη λύση είναι λοιπόν η παροχή γενναιόδωρης βοήθειας στην Τουρκία, που θα της επιτρέψει να βελτιώσει τις συνθήκες κράτησης ιδίως στα στρατόπεδα, όπου διαμένουν 300000 Σύριοι, μ.α., με το κτίσιμο σχολείων και καλύτερη σίτιση. Η χειροτέρευση του τελευταίου, σύμφωνα με τον αναλυτή, ήταν το τρέχον καλοκαίρι ένας από τους κύριους λόγους της μαζικής εξόδου των προσφύγων προς τις ελληνικές ακτές. «Τους τελευταίους μήνες είχαμε δυο αντίρροπες κινήσεις» λέει. «Από τη μια απότομη αύξηση του αριθμού των προσφύγων, και από την άλλη δραματική μείωση των χρηματικών μέσων. Αυτό είχε ως πρώτο αποτέλεσμα να μειωθεί το συσσίτιο κατά το μισό, και ως δεύτερον να φύγουν πολλοί πρόσφυγες προς τα σύνορα».

Πολλές από αυτές τις ελλείψεις, προσθέτει, θα μπορούσαν με τη βοήθεια των Βρυξελλών να εκλείψουν. Το μόνο που δεν μπορεί να διορθωθεί είναι και το σπουδαιότερο: Ο πόλεμος στη Συρία και οι αιτίες που τον υποδαυλίζουν. Κι αυτό σημαίνει νέα κύματα προσφύγων, που θα κατακλύζουν αναπόφευκτα και την Ελλάδα.