JAMES ELLROY
Τα σκοτάδια μου Μετάφραση Ανδρέας Αποστολίδης.
Εκδόσεις Αγρα, 2015
σελ 529, τιμή 16,50 ευρώ
JAMES ELLROY
Perfidia Εκδόσεις Alfred A. Knopf, 2014
σελ. 701, τιμή 28,95 δολάρια
Δεν είναι ο ευκολότερος άνθρωπος στον κόσμο και δεν χρειάζεται συστάσεις. Είναι ο Τζέιμς Ελρόι, η αιχμηρή κορυφή στο σκληρό νουάρ μυθιστόρημα σήμερα. «Το Βήμα» τον εντόπισε «σε μια μεγάλη πόλη των μεσοδυτικών Πολιτειών» και είχε μια τηλεφωνική συνομιλία μαζί του. Τούτες τις ημέρες γράφει το δεύτερο βιβλίο της νέας μυθιστορηματικής «Τετραλογίας του Λος Αντζελες» ή του «Δεύτερου Κουαρτέτου», όπως λέει ο ίδιος. Το πρώτο (Perfidia) κυκλοφόρησε το 2014. Διαδραματίζεται τον Δεκέμβριο του 1941. Μια τετραμελής οικογένεια Ιαπωνοαμερικανών, οι Γουατανάμπε, βρίσκονται στο καθιστικό τους πνιγμένοι στο αίμα, με τα εντόσθιά τους χυμένα στο πάτωμα. Εν τω μεταξύ ο ιαπωνικός στρατός βομβαρδίζει το Περλ Χάρμπορ. Το ερώτημα που λαδώνει τους χαοτικούς τροχούς της αφήγησης είναι: δολοφονία ή τελετουργική αυτοκτονία; Αφορμή για να μιλήσουμε με τον συγγραφέα στάθηκε η κυκλοφορία στα ελληνικά του πρώτου αυτοβιογραφικού του (εν μέρει) βιβλίου υπό τον τίτλο «Τα σκοτάδια μου» (My dark places, 1996). Σε αυτό το συγκλονιστικό κείμενο ο Τζέιμς Ελρόι αφηγείται την ανεξιχνίαστη δολοφονία (1958) της μητέρας του Τζιν (Χίλικερ) Ελρόι και αποκαλύπτει πώς αυτή τον καθόρισε έκτοτε ως άνθρωπο και συγγραφέα. Το 2010 προέκυψε και ένα δεύτερο αυτοβιογραφικό (εντελώς) βιβλίο, το «The Hilliker Curse: My Pursuit of Women» (Η κατάρα της Χίλικερ: Κυνηγώντας τις γυναίκες της ζωής μου). «Η «κατάρα» του τίτλου σχετίζεται με ένα συγκεκριμένο σκηνικό, τότε που είχαν χωρίσει οι γονείς μου. Οταν ήμουν 10 ετών η μητέρα μου μού είπε ότι ήμουν πλέον αρκετά μεγάλος ώστε να αποφασίσω με ποιον ήθελα να ζήσω. Εγώ της είπα πώς ήθελα να ζήσω με τον πατέρα μου. Μου επιτέθηκε, με χαστούκισε και με έσπρωξε στον καναπέ. Την αποκάλεσα «μπεκρού» και «πουτάνα». Ευχήθηκα τότε να πεθάνει. Και τρεις μήνες αργότερα δολοφονήθηκε. Αλλά, ξέρετε, ήθελα να πω και την ιστορία της δικής μου ζωής. Εγραψα αυτό το βιβλίο ως ένα υστερόγραφο, ας πούμε, στο προηγούμενο».
«Zω σε ένα κενό που λέγεται Ιστορία»
Εσείς ποιο θεωρείτε ότι είναι το πλέον προσωπικό σας βιβλίο; Δεν είναι «Τα σκοτάδια μου»;
«Οχι. Νομίζω ότι τα βιβλία μου γίνονται πιο προσωπικά όταν γίνονται καλύτερα ως βιβλία, τότε φθάνουν και σε μεγαλύτερο βάθος, τότε γίνονται ακόμη πιο προσωπικά από την προσωπική μου ιστορία η οποία δεν είναι σίγουρα μυθοπλασία. Οταν δεν γράφεις μυθοπλασία πειθαρχείς σε κάτι απλό: δεν λες ψέματα. Η μυθοπλασία είναι μια ολοκληρωτική επινόηση, ακόμη και στις περιπτώσεις των ιστορικών μυθιστορημάτων που γράφω. «Τα σκοτάδια μου» ήταν τότε το πλέον προσωπικό μου βιβλίο πράγματι. Αλλά δεν πρόκειται να γράψω άλλα αυτοβιογραφικά κείμενα, δεν έχω άλλες καθαρά δικές μου ιστορίες να πω. Σας λέω όμως ότι τα βιβλία μου γίνονται καλύτερα όσο γερνάω, φθάνουν όλο και περισσότερο κοντά σε αυτό που είμαι και ταυτοχρόνως απομακρύνονται από εμένα».
Αρα συμφωνείτε με αυτούς που λένε ότι η καλύτερη βιογραφία ενός συγγραφέα είναι τα μυθιστορήματά του;
(Μερικά δευτερόλεπτα σιωπής, ύστερα ένα μακρόσυρτο «yeah») «Αλλά, ξέρετε, η αυτοβιογραφία είναι μια φόρμα. Εν πάση περιπτώσει, πιστεύω στην ελευθερία. Το καταπληκτικό με το μυθιστόρημα είναι ότι δεν υπόκειται σε κανόνες. Δεν έχουν τεθεί ακόμη όρια στην επινόηση, ευτυχώς».
Ας πούμε και για το πιο πρόσφατο μυθιστόρημά σας, το «Perfidia». Είναι η αρχή ενός μεγαλεπήβολου εγχειρήματος. Πώς το αποφασίσατε;
«Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι η σημαντικότερη περίοδος της πρόσφατης ιστορίας και είναι η περίοδος που προηγείται αυτής που καλύπτει η πρώτη «Τετραλογία του Λος Αντζελες» (σ.σ.: περιλαμβάνει τα βιβλία: «Η Μαύρη Ντάλια», «Το Μεγάλο Πουθενά», «Λος Αντζελες Εμπιστευτικό» και «Λευκή Τζαζ»). Είδα μια ευκαιρία και αποφάσισα να ενοποιήσω το πρώτο μυθιστορηματικό κουαρτέτο, το οποίο αναπτύσσεται μεταξύ 1946 και 1958, με ένα δεύτερο ώστε να συνθέσω μια συνολική ιστορία της πόλης και της χώρας μου από το 1941 ως το 1972, καλύπτοντας έτσι μια περίοδο που ξεπερνά τα 30 χρόνια. Είδα μια ευκαιρία να διευρύνω και να εμβαθύνω την κλίμακα της δουλειάς μου και επιπλέον να επικεντρωθώ σε μια συγκεκριμένη και άγρια φάση του Λος Αντζελες, όταν ακόμη αναπτυσσόταν εμπορικά ως μεγάλο λιμάνι και είχε, μεταξύ άλλων, και τον μεγαλύτερο πληθυσμό Ιαπωνοαμερικανών στις Ηνωμένες Πολιτείες. Είδα την ευκαιρία να γράψω ένα συναρπαστικό βιβλίο και το έκανα!».
Τι είναι αυτό που σας συναρπάζει σε αυτή την ακραία εποχή; Εχετε πει ότι η αναβίωση της ατμόσφαιρας είναι η μεγάλη δύναμή σας…
(Η φωνή του γίνεται κάπως περιπαικτική, σαν να θυμάται πράγματα και ταυτοχρόνως να παιδιαρίζει λίγο.) «Από τότε που ήμουν μικρός με διασκέδαζαν όλα αυτά: οι ναζιστές, οι κομμουνιστές, το Σχέδιο Μάρσαλ, η ανασυγκρότηση της Ευρώπης, ο Ψυχρός Πόλεμος, η ατομική βόμβα, οι κατάσκοποι όλων των στρατοπέδων. Απολάμβανα να ζω μέσα σε αυτή την εποχή και πάντοτε την έβλεπα ως μια ευκαιρία να φτιάχνω ιστορίες: να βάζω διάφορους πραγματικούς ανθρώπους να κάνουν πράγματα που όντως έκαναν και άλλους να κάνουν πράγματα που δεν έκαναν ποτέ. Αυτή την αντίληψη έχω για τον κόσμο απ’ ό,τι φαίνεται: να ξαναγράφω την ιστορία ανάλογα με τη διάθεσή μου και αυτά που εγώ κρίνω σημαντικά».
Τι κάνει καλύτερα η λογοτεχνία σε σχέση με την ιστοριογραφία;
(ξεφυσάει κάπως) «Πού να ξέρω! Αυτό που κάνω εγώ προκύπτει μέσα από μια καθαρά εγωιστική μέθοδο. Καταλαβαίνετε τι εννοώ, θέλω να κάνω κάτι και το κάνω, δεν ανησυχώ για τα υπόλοιπα, δεν με ενδιαφέρουν οι όποιες προεκτάσεις. Στην πραγματικότητα, δεν έχω διαβάσει πολλά ιστορικά μυθιστορήματα, είμαι σε μεγάλο βαθμό αυτοδίδακτος. Επιπλέον μου άρεσαν περισσότερο τα λαϊκά αναγνώσματα, οι περιπέτειες και τα αστυνομικά, οπότε δεν μπορώ να σας απαντήσω ουσιαστικά. Ο,τι έμαθα το έμαθα μέσα από τα βιβλία και την κλασική μουσική. Κάνω αυτό που θέλω να κάνω και το κάνω καλά. Αυτό δεν έχει σημασία;».
Ασφαλώς. Σημασία όμως έχει και πώς καταφέρνετε να το κάνετε…
«Πολύ καλά τότε, να τι κάνω: φαντάζομαι αλλά στην ουσία ζω μέσα στη φαντασία μου. Είναι εξαιρετικά εύκολο για μένα να σκαρώνω καταστάσεις και σ’ αυτό με βοηθά το γεγονός ότι κατανοώ τους κώδικες, τη γλώσσα της κάθε εποχής. Και πώς στ’ αλήθεια φθάνω να τα κατακτήσω όλα αυτά; Κυρίως μέσα από την εξάσκηση, την πρακτική διαδικασία της επινόησης, όσο κι αν ακούγεται παράξενο. Εχω κάποια βάση ιστορικών γνώσεων, στη διάρκεια της καριέρας μου έγραφα όλο και μεγαλύτερα μυθιστορήματα και όσο έβλεπα ότι αυτό μου έβγαινε τόσο μεγάλωνε η φιλοδοξία μου και να ‘μαι τώρα εδώ: σας λέω ότι απολαμβάνω πραγματικά να ζω μέσα στην Ιστορία, είναι η ικανοποίησή μου».
Ενα καλό νουάρ μυθιστόρημα, του τύπου αυτών που γράφετε εσείς, είναι ο καλύτερος τρόπος να αναλύσει κανείς μια κοινωνία σε μια συγκεκριμένη εποχή;
«Δεν ξέρω».
Εσείς δεν το κάνετε αυτό για την εποχή ή την κοινωνία με την οποία κάθε φορά καταπιάνεστε;
«Ναι, το κάνω. Αλλά το κάνω μέσω του μυαλού μου και μιας ξερής γνώσης των περασμένων καιρών. Δεν συμβαδίζω με τον σημερινό κόσμο. Δεν ξέρω να σας πω κατά πόσον είμαι ακριβής για τα περασμένα. Δεν γράφω για το παρόν, γράφω αποκλειστικά για το παρελθόν. Οταν μου λένε ότι «έκανες λάθος εκεί», λέω πάντοτε «χαλαρώστε, ένα μυθιστόρημα είναι». Ετσι τα βλέπω τα πράγματα, δίνω συνεντεύξεις όπως διαπιστώνετε, αλλά δεν ασχολούμαι με το Διαδίκτυο, δεν ξέρω τι ακριβώς γράφεται για μένα και αγνοώ παντελώς την κριτική, τον κόσμο γενικώς. Αν επιχειρήσω να τα παρακολουθήσω όλα αυτά, στο τέλος θα τρελαθώ. Είμαι εγκατεστημένος σε ένα κενό και το κενό αυτό έχει όνομα: Ιστορία».
«Με ενδιαφέρει πολύ το παιχνίδι της εξουσίας» Γιατί είναι τόσο πετυχημένη η αμερικανική εκδοχή του εγκλήματος;
«Μα γιατί είναι η δουλειά μας! Το κάναμε πρώτοι και εξακολουθούμε να το κάνουμε καλύτερα απ’ όλους. Οι ΗΠΑ παραμένουν ο μεγαλύτερος πολιτιστικός εξαγωγέας του πλανήτη. Ακόμη και οι Γάλλοι είναι ξετρελαμένοι μαζί μας. Εκεί πουλάω πολύ…».
Πριν από μερικά χρόνια δηλώσατε ότι «από εδώ και πέρα θα γράφω μόνο μεγάλα πολιτικά βιβλία». Δηλαδή;
«Το «Αμερικανικό Ταμπλόιντ» (σ.σ.: το πρώτο μέρος της «Τριλογίας του Αμερικανικού Υποκόσμου») ήταν ένα μεγάλο πολιτικό βιβλίο. Το εμπνεύστηκα από το μυθιστόρημα «Libra» του Ντον ΝτεΛίλο για τη δολοφονία του Τζον Κένεντι. Μου αρέσει επίσης πολύ ο Τόμας Μάλον που γράφει φοβερά πολιτικά μυθιστορήματα. Διάβασα το τελευταίο του για το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ και περιμένω το καινούργιο του για την προεδρία του Ρίγκαν. Τέτοια έργα μπορούν να με εμπνεύσουν. Στην ουσία όμως αυτό που με ενδιαφέρει είναι η διάσταση του εγκλήματος. Δεν με απασχολεί η σημερινή πολιτική πραγματικότητα ούτε και συζητάω γι’ αυτήν. Γουστάρω όμως πολύ τους παρατρεχάμενους της εξουσίας, τους ανθρώπους που συνιστούν την κατώτερη γραφειοκρατία της πολιτικής, ας πούμε. Βασικά γράφω για τον κόσμο των αρσενικών, έναν κόσμο που κινείται συνήθως στα άκρα. Με ενδιαφέρει πολύ το παιχνίδι της εξουσίας, οι ανηλεείς καταστάσεις (αν και ο ίδιος δεν είμαι τόσο ανηλεής), οι βίαιες δολοπλοκίες».
Οι βίαιες καταστάσεις γενικώς. Πώς είδατε τα πρόσφατα ρατσιστικά εγκλήματα από αστυνομικούς στη χώρα σας;
«Ποια εγκλήματα;».
Χαμός έγινε. Δεν ήταν εγκλήματα κατά τη γνώμη σας;
(ένα στρίγκλισμα, ένα παρατεταμένο «come on») «Αυτά είναι μαλακίες. Υπερβολές των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Εγώ σας λέω ότι οι μπάτσοι δεν έκαναν τίποτα λάθος».
Μάλιστα. Κάτι τελευταίο: Πώς σκέφτεται τον θάνατο «Ο Δαιμονισμένος Σκύλος του Αμερικανικού Νουάρ» σήμερα που είναι 67 ετών;
«Μετά τον θάνατο έχει Παράδεισο, έτσι δεν είναι; Και μετά η αιώνια ζωή. Δεν ανυπομονώ καθόλου πάντως, δεν θέλω να πω αντίο σε αυτούς που αγαπώ και τέλος πάντων δεν έχει έρθει ακόμη η ώρα μου».
Στον Θεό πιστεύετε;
«Ναι, απολύτως! Και λέω: Ο Θεός μαζί σας».
* Τα μυθιστορήματα της «Τετραλογίας του Λος Αντζελες» που κυκλοφόρησαν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αγρα, όλα σε μετάφραση του Ανδρέα Αποστολίδη, αναμένεται να επανακυκλοφορήσουν από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος. Το νέο μυθιστόρημα του Τζέιμς Ελρόι «Perfidia» θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος εντός του 2016 σε μετάφραση του Ανδρέα Αποστολίδη.
