Κινηματογράφος: Τομ Ρίπλεϊ για όλες τις εποχές

«O Toμ Ρίπλεϊ απεχθανόταν τον φόνο. Εκτός, αν ήταν απολύτως απαραίτητος…». Οι δύο φράσεις στο οπισθόφυλλο του μυθιστορήματος της Πατρίτσια Χάισμιθ «Ripley’s game» («Το παιχνίδι του Ρίπλεϊ») φωλιάζουν για πάντα στη μνήμη του αναγνώστη. Είναι, επίσης, εκείνες που αποκρυπτογραφούν με αμεσότητα και πληρότητα την εικόνα ενός από τους πιο σύνθετους και γοητευτικούς αντιήρωες που «γέννησε» η αστυνομική λογοτεχνία του 20ού αιώνα, με πρώτο μυθιστόρημα τον «Ταλαντούχο κύριο Ρίπλεϊ» το 1955.

Ψεύτης, εγκληματίας, μηχανορράφος, ο Τομ Ρίπλεϊ είναι έτοιμος να ξεπεράσει τα όριά του· για αυτόν δεν υπάρχουν σύνορα καλοπιστίας, αν και ένας παράξενος ηθικός κώδικας φαίνεται πάντα να βγαίνει στην επιφάνεια. Συν τοις άλλοις ο Ρίπλεϊ πάντα καταφέρνει και τη σκαπουλάρει…

Το καταπληκτικό μέσα σε όλα αυτά είναι ότι ο αναγνώστης ταυτίζεται με τον Ρίπλεϊ, τον αγαπά, τον σιχαίνεται και συγχρόνως τον θαυμάζει. Ο Ρίπλεϊ έχει κατακτήσει μια ξεχωριστή θέση στο σύμπαν των ηρώων της αστυνομικής λογοτεχνίας. Ισως μοναδική. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως από όλους τους ήρωες της Χάισμιθ ο Τομ Ρίπλεϊ έχει συγκινήσει περισσότερο τους εκπροσώπους ενός λαϊκότερου από τη λογοτεχνία μέσου, του κινηματογράφου.

Πρώτος που μετέφερε τις περιπέτειες του Ρίπλεϊ στο σινεμά ήταν ο Ρενέ Κλεμάν, στο «Γυμνοί στον ήλιο» («Plein soleil», 1959). Ενας θανάσιμα όμορφος Αλέν Ντελόν κράτησε εκεί τον ρόλο του Ρίπλεϊ ενώ η ταινία, γυρισμένη στην ηλιόλουστη ιταλική Ριβιέρα, εξακολουθεί να γοητεύει με το στυλ της (το οποίο ακολούθησε και ο Αντονι Μινγκέλα στο ριμέικ του, «Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ», παραγωγής 2000, με πρωταγωνιστή τον Ματ Ντέιμον).

Ωστόσο, ο Βιμ Βέντερς ήταν εκείνος που «πείραξε» ακόμη περισσότερο τον Ρίπλεϊ πηγαίνοντάς τον ένα βήμα παρακάτω με τον «Αμερικανό φίλο» («Der Amerikanische Freund», 1977). Εκεί όπου ο Ντένις Χόπερ έπλασε έναν απόμακρο και μοναχικό Ρίπλεϊ, έναν ερημίτη στο παγωμένο Αμβούργο, έναν ήρωα κάπως μακρινό από το ύφος των μυθιστορημάτων της Χάισμιθ, η οποία δεν συμφώνησε με την ταινία. Το φιλμ, που βασίζεται στο «Παιχνίδι του Ρίπλεϊ» (το δεύτερο της σειράς Ρίπλεϊ), επαναπροβάλλεται στις αίθουσες από την Πέμπτη 30 Αυγούστου σε διανομή Strada Films.

Ολοι οι ήρωες των μυθιστορημάτων της Πατρίτσια Χάισμιθ βέβαια είναι άνθρωποι ψυχικά τραυματισμένοι, κοινωνιοπαθείς ή, καλύτερα, ψυχοπαθείς. Ο Ρίπλεϊ «υπερέχει» από τους άλλους για δύο κυρίως λόγους. Πρώτον, πρωταγωνιστεί σε πέντε μυθιστορήματα της συγγραφέως, γεγονός που τον μετατρέπει σε κάτι αντίστοιχο του ντετέκτιβ Ηρακλή Πουαρό της Αγκαθα Κρίστι αλλά από την ανάποδη (τα υπόλοιπα τρία είναι τα «Ripley underground»/«Ο Ρίπλεϊ κάτω από το χώμα», «The boy who followed Ripley»/«To αγόρι που ακολούθησε τον Ρίπλεϊ» και «Ripley under water»/«Ο Ρίπλεϊ κάτω από το νερό»).

Δεύτερον, παρά τη νοσηρότητα των πράξεών του, η συγγραφέας δεν διστάζει πάντοτε να τον δικαιώνει, αφήνοντάς τον μόνον, έρμαιο των τύψεων και των ενοχών του. Διότι ο Ρίπλε, δεν παύει να είναι ένας εγκληματίας με συνείδηση. «Αυτό που με ενδιαφέρει είναι η επιρροή που ασκεί η ενοχή στους ήρωές μου» είπε κάποτε η ίδια.

Η Χάισμιθ γεννήθηκε το 1921 στο Φορτ Γουόρθ του Τέξας και ενώ ήταν έξι χρόνων μετακόμισε στη Νέα Υόρκη μαζί με τους γονείς της. Αποφοίτησε από το κολέγιο Μπάρναρντ, ενώ είχε ήδη κατασταλάξει για το τι θα κάνει στη ζωή της. Στα δεκάξι της (εκδότρια τότε ενός περιοδικού στο γυμνάσιο και γνώστης της αρχαίας ελληνικής), η Χάισμιθ ήξερε ότι το μέλλον της βρισκόταν στη συγγραφή βιβλίων. Το πρώτο μυθιστόρημά της, «Strangers on a train», παραμένει ένα από τα διασημότερα που υπέγραψε και έγινε η ταινία «Ο άγνωστος του εξπρές» από τον Αλφρεντ Χίτσκοκ. Ο «Ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ» ήταν το τρίτο της και κέρδισε το βραβείο Εντγκαρ Αλαν Πόου από την Ενωση Συγγραφέων Μυστηρίου της Αμερικής.

Ενδιαμέσως έγραψε την «Κάρολ» που στην εποχή της λογοκρίθηκε γιατί το θέμα της, η γυναικεία ομοφυλοφιλία, ήταν απαγορευμένο. Η «Κάρολ» γυρίστηκε προσφάτως από τον Τοντ Χέινς σε μια πολύ όμορφη ταινία με πρωταγωνίστριες την Κέιτ Μπλάνσετ και τη Ρούνεϊ Μάρα που θα δούμε τον χειμώνα.

Εκτός από τον «Αμερικανό φίλο» το «Παιχνίδι του Ρίπλεϊ» ξαναγυρίστηκε (πιο κοντά στο μυθιστόρημα) το 2002 στην ταινία «Το παιχνίδι του Ρίπλεϊ» της Λιλιάνα Καβάνι με τον χαρισματικό Τζον Μάλκοβιτς στον ρόλο του Τομ, ενώ το 2005 ο σκηνοθέτης Ρότζερ Σπότισγουντ μετέφερε το «Ripley Underground» στον κινηματογράφο, με τον Μπάρι Πέπερ των «Τριών ταφών του Μελκιάδες Εστράδα» στον ρόλο του Ρίπλεϊ. Ωστόσο, η ταινία γνώρισε παταγώδη αποτυχία και δεν διανεμήθηκε ποτέ στις ελληνικές αίθουσες.