Σαντορίνη: ατίθαση ομορφιά

Η Σαντορίνη είναι µια ζωγραφιά που ταξιδεύει αδιάκοπα στη θάλασσα των χιλιετιών. Πανέμορφη, δυναμική, πρωτότυπη, συναρπαστική. Οι άνθρωποι που ζούσαν στις οικίες του Ακρωτηρίου ανάμεσα σε αυτά τα υπέροχα έργα τέχνης –τις πιο πρώιμες, μεγάλες ζωγραφικές συνθέσεις στον ευρωπαϊκό χώρο –πρέπει να ήσαν ευτυχείς. Οχι απλώς ευτυχείς, αλλά και ελεύθεροι, γιατί η ευτυχία είναι πάνω απ’ όλα ομορφιά και ελευθερία. Η ευτυχία σε πλημμυρίζει και σήμερα, εδώ, στο χείλος της Καλντέρας, όταν τα μάτια σου γεμίζει ένα πρωτόγνωρο τοπίο απίστευτης δύναμης.

Στο Αιγαίο το ταξίδι μάς έκανε ανθρώπους· ελεύθερους ανθρώπους. Η θάλασσα δεν ήταν ποτέ το όριο του γνωστού μικρόκοσμού μας, αλλά η αφετηρία για να κάνουμε τα σύνορα του Σύμπαντός μας απέραντα. Το ταξίδι είναι εμπειρία, είναι γνώση. Γεωγραφία, αστρονομία, αεροδυναμική, υδροδυναμική, χημεία, αντοχή των υλικών. Το φρέσκο της Νηοπομπής στη Δυτική Οικία του Ακρωτηρίου, όπου εικονίζονται εντυπωσιακά ρεαλιστικά τα πλοία να ταξιδεύουν ανάμεσα στους δελφίνες από το ένα λιμάνι στο άλλο, μοιάζει πολύ με τους μεσαιωνικούς πορτολάνους των περιηγητών. Στο μεσιανό κατάρτι ανεμίζει η παντιέρα της ιδεολογίας των πρωτοκυκλαδιτών. Δεν είναι μόνο η ελευθερία του ταξιδιού και η ελευθερία του καλλιτέχνη, αλλά και το μέτρο του, ο άνθρωπος. Μου το περιέγραψε πολύ παραστατικά ο ζωγράφος Αλέκος Φασιανός. Στο Ακρωτήρι ζούσαν πέρα από την εξουσία του Θεού. Αλήθεια, ποιος μπορεί να ξέρει –καθώς λέει ο σεβαστός μας καθηγητής Χρίστος Ντούμας –αν οι πρόγονοι αυτής της λαμπερής τέχνης, τα «πάντα μοντέρνα» κυκλαδικά ειδώλια, παριστάνουν άνθρωπο ή θεό;

«Για πολλές από τις κατακτήσεις του ανθρώπινου μυαλού, τις οποίες πολλούς αιώνες αργότερα συστηματοποίησαν οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι της Ιωνίας, οι αρχές πρέπει να αναζητηθούν στους πρώιμους ναυτικούς, στους νησιώτες» λέει ο ανασκαφέας του Ακρωτηρίου. Και πώς ταξίδευαν αυτοί οι πρώιμοι ναυτικοί, φωτισμένε δάσκαλε, σε θάλασσες και περάσματα που ακόμη και σήμερα με τα μεγάλα και τεχνολογικά άρτια σύγχρονα πλοία είναι μια δοκιμασία ναυτοσύνης; Μελετούσαν τα σημεία και περίμεναν τις καλύτερες προϋποθέσεις για καλότυχο πλου. Περίπου όπως κάνουν και σήμερα οι νησιώτες. Λες στο ταξί να έρθει να σε πάρει στις 3, έρχεται πριν ή μετά, όποτε τον βολεύει… Υπάρχει μέσα μας το χρωμόσωμα του αιγαιοπελαγίτη.

Και µεµιάς η αίθουσα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στην Αθήνα γέμισε άνοιξη. Οι σκληροί βράχοι ανθίζουν και καταλήγουν σε κόκκινα κρίνα. Ερωτευμένα χελιδόνια πετούν ζευγαρωτά στον ουρανό και διασταυρώνονται με άλλα, μοναχικά. Η ζωή ήταν ωραία το 1600 π.Χ. στο Ακρωτήρι. Και ενδιαφέρουσα –οι δύο έφηβοι ζωντανεύουν ένα στιγμιότυπο της ζωής στην «Τοιχογραφία των Πυγμάχων», ίσως δύο πριγκιπικά αδέλφια, καμάρι και κοινωνική καταξίωση της οικογένειάς τους. Και εξωτική, όπως η αίσθηση που αποπνέει η «Τοιχογραφία των Αντιλοπών» –κι αυτές ζευγάρι μέσα σε ερωτική ατμόσφαιρα. Και από εκεί στο Μουσείο της Προϊστορικής Θήρας στα Φηρά, λες και συνεχίζεται ο εξωτισμός του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού, στην τοιχογραφία με τους γαλάζιους πιθήκους που μοιάζουν να ψηλαφούν τους βράχους.

Και ο περίφημος «Ψαράς»… Ο προϊστορικός ζωγράφος είχε έγνοια να φαίνεται η ηλικία των προσώπων που ζωγράφιζε. Και αυτός εδώ είναι πολύ νέος. Σε αντίθεση με τον Γιώργη τον ψαρά από το Πάνω Κουφονήσι, που είναι ηλικιωμένος. Αλλά χιλιάδες χρόνια μετά, έτσι θα αρμαθιάσει κι αυτός την ψαριά του αν δεν του βρίσκεται πλαστική σακούλα να τη βάλει. Απειρους αιώνες, η τοιχογραφία αυτή βρισκόταν σφραγισμένη μέσα στη λάβα του ηφαιστείου και όταν την έφερε στο φως ο Σπυρίδων Μαρινάτος, ο καπετάν Γιώργης δεν πήγε στα μουσεία να τη δει. Απλώς συνέχιζε να κάνει αυτό που έκανε ο προϊστορικός συνάδελφός του. Από ένστικτο ή συλλογική μνήμη και εμπειρία.

Από τα Φηρά ο δρόμος τρέχει στο χείλος της Καλντέρας και στο ύψος της στροφής προς το λιμάνι του Αθηνιού η θέα προς την Καλντέρα, τη Νέα και την Παλιά Καμένη και τα αραγμένα κρουαζιερόπλοια, είναι εκπληκτική. Μετά είναι το Μεγαλοχώρι (5 χλμ. από τα Φηρά) και 2 χλμ. πιο κάτω, η διακλάδωση δεξιά τραβά για το χωριό Ακρωτήρι (3 χλμ.). Στην άκρη του χωριού, ο δρόμος αριστερά κατεβαίνει στον αρχαιολογικό χώρο (2 χλμ.) και καταλήγει στη θάλασσα, από όπου μπορεί κανείς να πάει στην περίφημη Κόκκινη παραλία.

Κι έξω από το στέγαστρο που σκεπάζει την προϊστορική πόλη της Θήρας η ζωή συνεχίζει να κάνει τους κύκλους της επάνω στη θηραϊκή γη, υποψιασμένη από το παρελθόν της. Το μουσείο είναι ζωντανό και πάλλεται. Δεν καταλαγιάζουν τον χτύπο του οι αιώνες, ούτε το ποδοπατούν οι μυριάδες άνθρωποι που θέλουν να δουν και να ζήσουν το θαύμα. Μέσα στο μουσείο στα Φηρά υπάρχει η τοιχογραφία από την Οικία των Γυναικών, επάνω στην οποία ο Σπυρίδων Μαρινάτος αναγνώρισε το παγκράτιον, το κρινάκι της άμμου. Τι όμορφες γυναίκες, με ρουζ στα μάγουλά τους. Τι όμορφα κρινάκια της άμμου στην πίσω όψη της Καλντέρας, μετά τον Κολούμπο που αναπαριστά σε μικρή κλίμακα την ένταση της Σαντορίνης, πριν από τη στροφή για Φοινικιά, επάνω στον δρόμο που τραβάει για την Οία. Ενα ολάνθιστο λιβάδι από κρινάκια, χαμόγελο της σκληρής πέτρας, χώρος άσκησης και εκτέλεσης λυρικών θρησκευτικών χορών αυστηρών και βαρέος ρυθμού, κατά τον Γιώργο Σεφέρη στη Γυμνοπαιδία A’. Σαντορίνη:

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 23 Αυγούστου 2015