Το «πικρό ποτήρι» του τρίτου μνημονίου

Στο ίδιο έργο θεατές, για τρίτη φορά από το 2010, θα βρεθούν όλοι οι Ελληνες από την Τρίτη καθώς ξεκινούν επίσημα οι διαπραγματεύσεις για το τρίτο μνημόνιο το οποίο θα καθορίσει την πορεία της οικονομίας και τη ζωή μας από τώρα ως το 2018.

Το σενάριο είναι ίδιο, αναλλοίωτο μέσα στον χρόνο. Οι δανειστές αναλαμβάνουν εξ ολοκλήρου τη διαχείριση του χρέους και την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών της χώρας και η Ελλάδα καλείται να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό της και σταδιακά να φτάσει σε τέτοια οικονομική θέση ώστε να αποπληρώνει πρώτα τους τόκους και στη συνέχεια να εισέλθει σε μια πορεία απομείωσης του χρέους.

Η μεγάλη διαφορά είναι ότι το τελευταίο εξάμηνο η δημοσιονομική κατάσταση επιδεινώθηκε, η οικονομία επιβαρύνθηκε από την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα και οι επιχειρήσεις δέχθηκαν ισχυρό πλήγμα από τη στιγμή που επιβλήθηκαν τα capital controls και έκλεισαν τράπεζες και Χρηματιστήριο. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Νέας Δημοκρατίας, η οποία επικαλείται ευρωπαϊκές πηγές, το ΑΕΠ θα συρρικνωθεί εφέτος κατά 11 δισ. ευρώ (!).

Θέλουν «δεμένη» συμφωνία

Υπό αυτές τις συνθήκες οι τεχνοκράτες της τρόικας –δηλαδή της ΕΕ, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ –στους οποίους προστέθηκαν και οι ειδικοί του ESM που θα χορηγήσει το νέο δάνειο, θέλουν να φτάσουν σε μια «δεμένη» συμφωνία (αυτή που δεν ολοκληρώθηκε το 2012 από την κυβέρνηση Παπαδήμου, παρ’ ότι τη στήριζαν τρία κόμματα, ούτε αυτή που έμεινε στη μέση το 2014 από την κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου εν όψει των εκλογών Προέδρου της Δημοκρατίας) με τη διευρυμένη πλειοψηφία που έχει δημιουργηθεί στο ελληνικό κοινοβούλιο από τα φιλοευρωπαϊκά κόμματα και τους βουλευτές (πάνω από 120) οι οποίοι στηρίζουν την κυβέρνηση Τσίπρα.

Το πλαίσιο των μέτρων και των διαρθρωτικών αλλαγών που έχει ανάγκη η ελληνική οικονομία είναι όλα όσα είχαν αποτυπωθεί στις προαπαιτούμενες δράσεις του πρώτου μνημονίου (δεν υλοποιήθηκαν και μεταφέρθηκαν στο δεύτερο μνημόνιο) και αυτά που είχαν καταγραφεί ως εκκρεμότητες στο δεύτερο μνημόνιο (τον Ιούλιο του 2014) το οποίο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.

Ολα αυτά θα αποτελέσουν τον κορμό του τρίτου μνημονίου, το οποίο καλείται να υπογράψει και να ψηφίσει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ συνεπικουρούμενη από τη ΝΔ, το ΠαΣοΚ και το Ποτάμι.

Από το πρώτο μνημόνιο στο τρίτο Οι αλλαγές που πρέπει να γίνουν αφορούν:

Την αναδιάρθρωση του ασφαλιστικού συστήματος. Οι παρεμβάσεις θα αφορούν τον περιορισμό των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων (έχουν ήδη συμφωνηθεί) και αλλαγές στη δομή του συστήματος (ενοποιήσεις Ταμείων κ.λπ.) και την εξίσωση του ύψους εισφορών και παροχών σε όλα τα Ταμεία.

Τα δύσκολα μέτρα, μειώσεις συντάξεων μέσω της αύξησης εισφορών, έχουν ήδη νομοθετηθεί.

Τη θέσπιση νέου πλαισίου για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και τις απολύσεις που θα κινείται στα ευρωπαϊκά πρότυπα, και θα πρέπει να είναι έτοιμο το τελευταίο τρίμηνο του 2015.

Την απελευθέρωση των αγορών προϊόντων. Η κυβέρνηση κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης θα επιδιώξει να διατηρήσει το σημερινό καθεστώς για τα Μη Συνταγογραφούμενα Φάρμακα, το ψωμί, το γάλα, τις Κυριακές.

Σε αντάλλαγμα προτείνει τη θεσμοθέτηση νέων μεταρρυθμίσεων κατά των καρτέλ σε χονδρικό εμπόριο, κατασκευές, ηλεκτρονικό εμπόριο, μέτρα τα οποία μελέτησε και υπέδειξε ο ΟΟΣΑ.

Τον εκσυγχρονισμό του δημόσιου τομέα με αλλαγές στη δομή του Δημοσίου και στο ενιαίο και στα ειδικά μισθολόγια. Επίσης η κυβέρνηση δεσμεύθηκε να μειώσει τη γραφειοκρατία με τη δημιουργία «one stop shop» για τις επιχειρήσεις και άλλες παρεμβάσεις που υπέδειξε ο ΟΟΣΑ.

Φόροι στους αγρότες

Τα μέτρα που «πονάνε» είναι η κατάργηση των φοροαπαλλαγών για τους αγρότες, αποφάσεις στις οποίες αντέδρασαν όλα τα κόμματα.

Η τρόικα θα επιμείνει στη σταδιακή κατάργηση της ειδικής φορολογικής μεταχείρισης για τους αγρότες με ομαλή αποκλιμάκωση της επιδότησης πετρελαίου αλλά και στην αύξηση του φόρου των αγροτικών εισοδημάτων.

Το τελευταίο μέτρο στο οποίο συμφωνούν όλοι είναι η εκπόνηση και εφαρμογή νέου ολοκληρωμένου σχεδίου καταπολέμησης της φοροδιαφυγής με μέτρα για την on line είσπραξη του ΦΠΑ, έλεγχο των αδήλωτων καταθέσεων μέσω διασταύρωσης των τραπεζικών συναλλαγών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και τη θέσπιση περιουσιολογίου.

Υφεση και απώλεια εσόδων τα μεγάλα προβλήματα

Η διαπραγμάτευση ξεκινά όμως με την καταγραφή της σημερινής θέσης της οικονομίας. Το στίγμα έσπευσε να δώσει προκαταβολικά ο βουλευτής της ΝΔ, πρώην αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας ο οποίος επικαλούμενος πηγές και στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δίνει την εξής εικόνα:

1. Υφεση

Το 2014 υπήρξε μεγέθυνση της οικονομίας στο επίπεδο του 0,8%. Για το 2015 οι αρχικές εκτιμήσεις προέβλεπαν ανάπτυξη 2,9% (προβλέψεις Νοεμβρίου 2014), στη συνέχεια αναθεωρήθηκαν στο 2,5% (προβλέψεις Φεβρουαρίου 2015), αργότερα διαμορφώθηκαν στο 0,5% (προβλέψεις Μαΐου 2015).

Η τελευταία Εκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προβλέπει ύφεση -2% ως – 4%.

Δηλαδή, μέσα στους 6 μήνες η εκτίμηση για τον ρυθμό μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας έχει πλήρως ανατραπεί από το +2,5% (ισχυρή ανάπτυξη) στο -2% ως -4%.

2. Ανεργία

Το 2014 η ανεργία διαμορφώθηκε στο 26,6%, από 27,3% το 2013 (στο 44,3% για άτομα ηλικίας 15-29 ετών, από 49,5% το 2013).

Για το 2015 οι πρόσφατες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι οποίες ήταν σταθερές από τον Νοέμβριο του 2014 ως τον Φεβρουάριο του 2015 αναθεωρήθηκαν προς το δυσμενέστερο.

3. Το κόστος δανεισμού του Δημοσίου, μέσω των εκδόσεων εντόκων γραμματίων 3μηνης και 6μηνης διάρκειας, έχει αυξηθεί.

Ενδεικτικά, η τελευταία έκδοση εντόκων γραμματίων 26 εβδομάδων, στις 8 Ιουλίου 2015, πραγματοποιήθηκε με επιτόκιο 2,97%, όταν η αντίστοιχη, στις 7 Ιανουαρίου 2015, είχε γίνει με επιτόκιο 2,30%.

Αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης είναι ότι, κατά το 1ο εξάμηνο του 2015, οι τόκοι που καλείται να πληρώσει το Δημόσιο αυξήθηκαν κατά 171 εκατ. ευρώ ή 5,5% έναντι των τόκων του αντίστοιχου εξαμήνου του 2014.

4. Δημοσιονομική αποσταθεροποίηση

Η χώρα έχει επιστρέψει ουσιαστικά στα πρωτογενή ελλείμματα.

Η μη λογιστική αποτύπωση αυτών οφείλεται στην «εσωτερική στάση πληρωμών».

Τα φορολογικά έσοδα ήδη από το 1ο εξάμηνο του 2015 παρουσιάζουν υστέρηση 2,4 δισ. ευρώ από τους στόχους και οι Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης εμφανίζουν, από τον Μάρτιο του 2015, πρωτογενή ελλείμματα.

Η επιδείνωση των δημοσιονομικών μεγεθών καθιστά ανέφικτο τον στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα 1% του ΑΕΠ το 2015, παρά τη λήψη νέων μέτρων λιτότητας από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ / ΑΝΕΛ, ύψους άνω των 8 δισ. ευρώ, τη διετία 2015-2016.

5. Η «εσωτερική στάση πληρωμών» διευρύνεται και διογκώνεται.

Το 1ο εξάμηνο του 2015 υπερβαίνει τα 4 δισ. ευρώ, τόσο από τον Τακτικό Προϋπολογισμό όσο και από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.

Ενδεικτικά, στο μέσον του 2015:

Στις επιχορηγήσεις Νοσοκομείων – ΥΠΕ – ΠΕΔΥ, το ποσοστό εκτέλεσης είναι 17,4% (διαμορφώνεται στα 202 εκατ. ευρώ, έναντι ετήσιου στόχου 1,16 δισ. ευρώ και επιχορήγησης 762 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη περυσινή περίοδο).

Στην κοινωνική προστασία, το ποσοστό εκτέλεσης είναι 19,4% (διαμορφώνεται στα 280 εκατ. ευρώ, έναντι ετήσιου στόχου 1,4 δισ. ευρώ και χορήγησης 439 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη περυσινή περίοδο).

Στις δαπάνες του ΠΔΕ το ποσοστό εκτέλεσης είναι 18% (διαμορφώνεται στο 1,15 δισ. ευρώ, έναντι ετήσιου στόχου 6,4 δισ. ευρώ και 2,4 δισ. ευρώ την αντίστοιχη περυσινή περίοδο).

Αυτή η υποεκτέλεση του Προϋπολογισμού αποτυπώνεται και στη διόγκωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα.

Οφειλές οι οποίες ανήλθαν στα 4,3 δισ. ευρώ τον Μάιο του 2015, από 3 δισ. ευρώ τον Δεκέμβριο του 2014 (αύξηση κατά 42,5%).

6. Οι καταθέσεις

Από τον Δεκέμβριο του 2014 ως τον Μάιο του 2015, μειώθηκαν κατά 30 δισ. ευρώ (19%).

Αυτό επηρέασε τη ρευστότητα του τραπεζικού συστήματος, με αποτέλεσμα η χρηματοδότησή του να γίνεται, κυρίως, μέσω του Ευρωσυστήματος.

Ετσι, η χρηματοδότηση του τραπεζικού συστήματος μέσω του ELA διαμορφώνεται πλέον περίπου στα 87 δισ. ευρώ, από μηδέν στο τέλος του 2014.

Ενώ η συνολική χρηματοδότηση μέσω του Ευρωσυστήματος διαμορφώνεται περίπου στα 127 δισ. ευρώ, υπερβαίνοντας, για πρώτη φορά, το ύψος των καταθέσεων νοικοκυριών και επιχειρήσεων.

Τέλος, η ποιότητα του ενεργητικού των τραπεζών επιδεινώθηκε σε μεγάλο βαθμό, καθώς αυξήθηκαν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ως αποτέλεσμα του αρνητικού αντίκτυπου της πολιτικής αβεβαιότητας –από τα τέλη του 2014 –στην οικονομική δραστηριότητα και στην κουλτούρα πληρωμών και, κυρίως, της μεγάλης επίπτωσης από την τραπεζική αργία και τον έλεγχο στην κίνηση κεφαλαίων.

7. Οι χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας έχουν διογκωθεί και η βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους έχει επιδεινωθεί δραματικά.

Οι ανάγκες αυτές προέκυψαν κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015, με αποτέλεσμα να καθίσταται αναγκαία η σύναψη ενός νέου, μεγάλου δανείου, ύψους 82 – 86 δισ. ευρώ.

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ΔΝΤ, η αναγκαιότητα νέου δανεισμού οφείλεται:

Στα σχεδόν μηδενικά πλέον πρωτογενή πλεονάσματα την επόμενη τριετία.

Στην αύξηση των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων του Δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα, μέσα στο 2015, με αποτέλεσμα η μερική μόνο αποπληρωμή τους να απαιτεί νέο δανεισμό.

Στο «σκούπισμα» των ταμειακών διαθεσίμων των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης, με αποτέλεσμα, για να αποκατασταθεί ένα μέρος των αποθεματικών και για να επιστραφεί ένα μέρος των ταμειακών διαθεσίμων των ασφαλιστικών ταμείων, των ΟΤΑ και των ΔΕΚΟ, να απαιτείται επιπλέον δανεισμός.

Στο τέλος Μαΐου είχε δανειστεί από τους φορείς, μέσω της σύναψης repos, 10,7 δισ. ευρώ.