Το Βήμα, The New York Times
Η Ευρώπη γλίτωσε από τη σφαίρα την Κυριακή. Ανατρέποντας πολλές προβλέψεις, οι έλληνες ψηφοφόροι υποστήριξαν μαζικά την απόρριψη των απαιτήσεων των δανειστών από την κυβέρνησή τους. Και ακόμη και οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να ανασάνουν με ανακούφιση. Φυσικά, οι δανειστές δεν θα το παρουσιάσουν έτσι. Η εκδοχή τους, που επαναλαμβάνεται από πολλές οικονομικές εφημερίδες, είναι ότι η αποτυχία τους να εκβιάσουν την Ελλάδα ήταν ένας θρίαμβος παραλογισμού και ανευθυνότητας έναντι των στέρεων τεχνοκρατικών συμβουλών.
Αλλά η εκστρατεία εκβιασμού – η προσπάθεια να τρομοκρατηθούν οι Έλληνες διακόπτοντας την χρηματοδότηση των τραπεζών και απειλώντας με γενικό χάος, σε συνδυασμό με τον στόχο να εκδιωχθεί από την εξουσία η αριστερή κυβέρνηση – ήταν μία επαίσχυντη στιγμή για μία Ευρώπη που ισχυρίζεται ότι πιστεύει στις δημοκρατικές αξίες. Θα ήταν ένα κακό προηγούμενο αν αυτή η εκστρατεία είχε επιτύχει, ακόμη και αν οι δανειστές είχαν δίκαιο. Αλλά δεν είχαν. Η αλήθεια είναι ότι οι τεχνοκράτες της Ευρώπης είναι σαν τους μεσαιωνικούς γιατρούς που επέμεναν να αφήνουν τους ασθενείς τους να αιμορραγούν – και όταν η θεραπεία έκανε τον ασθενή πιο άρρωστο, αυτοί ζητούσαν να αιμορραγήσει περισσότερο.
Ένα ΝΑΙ στην Ελλάδα θα είχε καταδικάσει τη χώρα σε ακόμη περισσότερα χρόνια δεινών με εφαρμογή πολιτικών που δεν λειτουργούσαν και στην πραγματικότητα, δεδομένων των μαθηματικών, δεν μπορούν να λειτουργήσουν: η λιτότητα συρρικνώνει την οικονομία πιο γρήγορα από ό,τι μειώνει το χρέος, έτσι όλος αυτός ο πόνος δεν έχει κανένα νόημα. Η σαρωτική νίκη του ΟΧΙ τουλάχιστον προσφέρει την ευκαιρία διαφυγής από αυτή την παγίδα. Αλλά πως μπορεί να επιτευχθεί μία τέτοια διαφυγή; Υπάρχει τρόπος να παραμείνει η Ελλάδα στο ευρώ; Και είναι επιθυμητή η παραμονή της; Το πιο άμεσο ερώτημα αφορά στις ελληνικές τράπεζες.
Πριν από το δημοψήφισμα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διέκοψε την πρόσβασή τους σε επιπλέον χρηματοδότηση, συμβάλλοντας στη διάδοση του πανικού και υποχρεώνοντας την κυβέρνηση να επιβάλει τραπεζική αργία και κεφαλαιακούς ελέγχους. Η κεντρική τράπεζα τώρα έρχεται αντιμέτωπη με μία άβολη επιλογή: αν η κανονική χρηματοδότηση ξεκινήσει και πάλι, θα είναι μία παραδοχή ότι το προηγούμενο πάγωμα ήταν πολιτικό, αν δεν ξεκινήσει θα αναγκάσει την Ελλάδα να εισάγει νέο νόμισμα. Συγκεκριμένα αν οι στρόφιγγες των μετρητών δεν ανοίξουν από την Φρανκφούρτη (την έδρα της κεντρικής τράπεζας), η Ελλάδα δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να αρχίσει να πληρώνει τους μισθούς και τις συντάξεις με IOUs, που θα αποτελέσουν ντε φάκτο ένα παράλληλο νόμισμα και σύντομα μπορεί να γίνουν η νέα δραχμή.
Ας υποθέσουμε, από την άλλη, ότι η κεντρική τράπεζα συνεχίσει κανονικά τον δανεισμό και η τραπεζική κρίση χαλαρώσει. Το ερώτημα για το πως θα αποκατασταθεί η οικονομική ανάπτυξη παραμένει. Στις αποτυχημένες διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στο δημοψήφισμα της Κυριακής, το βασικό πρόβλημα ήταν η απαίτηση της Ελλάδας για ελάφρυνση του χρέους, ώστε να διώξει την σκιά που κρέμεται επάνω από την οικονομία της. Η τρόικα – οι θεσμοί που εκπροσωπούν τα συμφέροντα των δανειστών – αρνήθηκαν, παρότι τώρα γνωρίζουμε ότι ένα μέλος της τρόικα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, συμπέρανε ανεξάρτητα ότι το χρέος της Ελλάδας δεν είναι βιώσιμο.
Αλλά θα το ξανασκεφτούν τώρα που η προσπάθεια να απομακρυνθεί η αριστερή κυβέρνηση της Ελλάδας απέτυχε; Δεν έχω ιδέα – και σε κάθε περίπτωση υπάρχει ένα ισχυρό επιχείρημα, ότι η ελληνική έξοδος από το ευρώ είναι η καλύτερη από τις κακές επιλογές. Φανταστείτε για μία στιγμή, η Ελλάδα να μην είχε υιοθετήσει ποτέ το ευρώ αλλά να είχε σταθερή την ισοτιμία του νομίσματός της με το ευρώ. Τί λέει η βασική οικονομική ανάλυση ότι θα έπρεπε να κάνει τώρα; Η απάντηση είναι ότι θα έπρεπε να υποτιμήσει – να αφήσει την αξία της δραχμής να πέσει, ώστε να ενθαρρύνει τις εξαγωγές και να βγει από τον φαύλο κύκλο του αποπληθωρισμού τότε θα έπρεπε να το υποτιμήσει για να ενθαρρύνει τις εξαγωγές και να βγει από τον κύκλο του αποπληθωρισμού.
Φυσικά, η Ελλάδα, δεν διαθέτει πια το δικό της νόμισμα και πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η υιοθέτηση του ευρώ είναι μη αναστρέψιμη – εξάλλου έστω και ένας υπαινιγμός για έξοδο από το ευρώ θα προκαλέσει bank runs και χρηματοπιστωτική κρίση. Αλλά σε αυτό το σημείο η χρηματοπιστωτική κρίση έχει ήδη συμβεί, έτσι το μεγαλύτερο κόστος της εξόδου από το ευρώ έχει ήδη καταβληθεί. Γιατί να μην προχωρήσει και για τα οφέλη της; Η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα λειτουργούσε το ίδιο καλά με την πολύ επιτυχημένη υποτίμηση της Ισλανδίας το 2008 – 09, ή της εγκατάλειψης της Αργεντινής της πολιτικής του «ένα πέσο ένα δολάριο» το 2001-02; Ίσως όχι. Αλλά σκεφτείτε τις εναλλακτικές. Εκτός και αν η Ελλάδα λάβει μία μεγάλη ελάφρυνση του χρέους της, ίσως ακόμη και τότε, η εγκατάλειψη του ευρώ θα είναι η μόνη εύλογη πορεία διαφυγής από αυτόν τον χωρίς τέλος οικονομικό εφιάλτη.
Και ας είμαστε ξεκάθαροι: αν η Ελλάδα εγκαταλείψει το ευρώ, δεν θα σημαίνει ότι οι Έλληνες είναι κακοί Ευρωπαίοι. Το πρόβλημα χρέους της Ελλάδας αντανακλούσε τον ανεύθυνο δανεισμό και από την πλευρά των δανειστών και από την πλευρά των δανειοληπτών και σε κάθε περίπτωση οι Έλληνες έχουν πληρώσει για τις αμαρτίες των κυβερνήσεών τους πολλές φορές. Αν δεν μπορούν να τα καταφέρουν μέσα στο ευρώ είναι επειδή το κοινό νόμισμα δεν προσφέρει ανάπαυλα στις χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Το σημαντικό τώρα είναι να γίνει ό,τι πρέπει να γίνει για να σταματήσει η αιμορραγία.
