Οι μετακινήσεις του Αλέξη Τσίπρα και του πρωθυπουργικού επιτελείου στις Βρυξέλλες την εβδομάδα που δεν διακυβευόταν απλώς μια συμφωνία αλλά ο στρατηγικός προσανατολισμός της Ελλάδας των τελευταίων 40 ετών προκάλεσαν πολλές απορίες και σχόλια. Ο Πρωθυπουργός συνοδευόταν παντού από δύο συνεργεία της ΕΡΤ, έναν διευθυντή παραγωγής και έναν σκηνοθέτη. Και η εντύπωση που έδιναν επιβεβαίωνε τα χειρότερα στερεότυπα για την ελληνική νοοτροπία.
Τη Δευτέρα 22 Ιουνίου η επιστολή που περιελάμβανε το πακέτο των ελληνικών προτάσεων με την υπογραφή του κ. Τσίπρα, καθώς και οι δηλώσεις ορισμένων κοινοτικών αξιωματούχων, εκτόξευσαν την αισιοδοξία για την επίτευξη συμφωνίας, όπως φάνηκε από την αντίδραση των αγορών. Τόσο ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ όσο επίσης και ο Γερούν Ντάισελμπλουμ χαρακτήρισαν τις ελληνικές προτάσεις «καλή βάση για διαπραγμάτευση». Δεν μοιράζονταν όμως όλοι το ίδιο συναίσθημα.
Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε χρειάστηκε μόλις 47 δευτερόλεπτα για να προσγειώσει απότομα τις προσδοκίες που είχαν καλλιεργηθεί. «Τίποτα δεν έχει αλλάξει, με την εξαίρεση ότι ορισμένοι βγήκαν δημοσίως μέσα στο Σαββατοκύριακο και καλλιέργησαν προσδοκίες που δεν δικαιολογούνται από τα γεγονότα» ήταν το «καρφί» που εκτόξευσε λίγο προτού ξεκινήσει το πρώτο από τα αλλεπάλληλα Eurogroups.
Το άκαρπο γαϊτανάκι των Eurogroups
Παρά τα ξεσπάσματά του, η φωνή του γερμανού υπουργού Οικονομικών έχει ιδιαίτερο βάρος. Εκτός Γερμανίας πολλοί τον περιγράφουν ως έναν θυμωμένο γέρο. Εξακολουθεί όμως να απολαμβάνει υψηλότατη δημοτικότητα που ξεπερνά ακόμη και εκείνη της Ανγκελα Μέρκελ, η οποία γνωρίζει ότι τον χρειάζεται για να περάσει μια δύσκολη συμφωνία από την Μπούντεσταγκ αλλά και για να καθησυχάσει τους αντάρτες του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος. Η καγκελάριος και ο υπουργός, πάντως, παρότι αποτελούν επί πολλά έτη τις κεφαλές του CDU, εξακολουθούν να συνομιλούν στον πληθυντικό ακόμη και στις κατ’ ιδίαν συναντήσεις τους.
Ο κ. Σόιμπλε δεν μιλούσε στο κενό. Αυτό αποδείχθηκε τόσο από την πολύ σύντομη διάρκεια του Eurogroup της Δευτέρας όσο και από όσα ειπώθηκαν στη Σύνοδο Κορυφής της ευρωζώνης. Η Κριστίν Λαγκάρντ και οι ηγέτες Ισπανίας, Πορτογαλίας, Φινλανδίας, Σλοβακίας και των τριών χωρών της Βαλτικής (Λετονία, Εσθονία, Λιθουανία) εμφανίστηκαν σκληροί.
«Το πακέτο έχει προβλήματα» είπαν στον έλληνα πρωθυπουργό. Επιφύλαξη εξέφρασαν πολλοί και για τη δυνατότητα της κυβέρνησης να εφαρμόσει μια τέτοια συμφωνία. Η μόνη χώρα που εμφανίστηκε να έχει κατανόηση για τις ελληνικές θέσεις ήταν η Γαλλία. Ο Φρανσουά Ολάντ και ο Ματέο Ρέντσι είχαν αναλάβει εναλλάξ να κάνουν το απαραίτητο «μασάζ» στον κ. Τσίπρα.
Η αντίδραση του έλληνα πρωθυπουργού ήταν ότι το ζήτημα θα λυθεί με πολιτική απόφαση της Ευρώπης. Ηδη στο τραπέζι είχε πέσει μια πρόταση για παράταση του τρέχοντος προγράμματος για 4-5 μήνες. Ο κ. Τσίπρας επέμενε σε ισχυρή αναφορά σε ελάφρυνση του χρέους που να περιλαμβάνει ονομαστικά την επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής και τη μείωση των επιτοκίων, αλλά οι εταίροι δεν το συζητούσαν. Μια τέτοια εξέλιξη θα πρέπει να συνδυαστεί με το επόμενο πρόγραμμα βοήθειας και με νέους όρους. Ακόμη και ο αμερικανός υπουργός Οικονομικών Τζακ Λιου αναφέρθηκε στο ζήτημα αυτό την Παρασκευή.
Οι δηλώσεις που ακολούθησαν τη Σύνοδο, ιδιαίτερα από τη Μέρκελ και τον Ολάντ, ήταν μάλλον ουδέτερες. Σύμφωνα δε με πληροφορίες της εφημερίδας «Le Monde», οι ηγέτες φέρεται να συμφώνησαν πίσω από κλειστές πόρτες να βγάλουν προς τα έξω μια θετική εικόνα ώστε να καθησυχάσουν τις αγορές την επόμενη ημέρα και να μην υπάρξουν μαζικές εκροές καταθέσεων από τις ελληνικές τράπεζες. Η σύγκρουση όμως σιγόβραζε και αυτό αποδείχθηκε στο Eurogroup της Τετάρτης.
Προηγήθηκαν πολύωρες διαβουλεύσεις διαρκείας ανάμεσα στον κ. Τσίπρα, τον κ. Γιούνκερ, την κυρία Λαγκάρντ, τον κ. Ντάισελμπλουμ, τον Μάριο Ντράγκι της ΕΚΤ και τον Κλάους Ρέγκλινγκ του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας. Οι συζητήσεις δεν καρποφόρησαν, όπως πολλοί ανέμεναν. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας ξεσπά θύελλα. Πολλοί υπουργοί Οικονομικών είναι έξω φρενών, σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, διότι στη συνεδρίαση του Eurogroup δεν υπάρχει κείμενο συμφωνίας για να συζητηθεί. Δίνεται διορία ως το μεσημέρι της Πέμπτης στις 12.00 ώρα Ελλάδος για να υπάρχει συγκεκριμένο έγγραφο για διαπραγμάτευση.
Τα μεσάνυχτα της Τετάρτης προς Πέμπτη ο κ. Τσίπρας επιστρέφει στον 13ο όροφο του Berlaymont, της έδρας της Κομισιόν, όπου βρίσκεται το γραφείο του προέδρου της. Με μόνη προσθήκη τον Μπενουά Κερέ, που αντικαθιστά τον Μάριο Ντράγκι, καταβάλλεται νέα προσπάθεια να βρεθεί κοινός τόπος. Αποτυγχάνει. Τα δύο πρωθυπουργικά tweets της Τετάρτης, μέσω των οποίων κατηγορούσε «συγκεκριμένους θεσμούς» ότι «είτε δεν θέλουν συμφωνία είτε εξυπηρετούν συγκεκριμένα συμφέροντα στην Ελλάδα», φωτογραφίζοντας το ΔΝΤ, προκάλεσαν την έκρηξη της Κριστίν Λαγκάρντ. «Εμείς προσπαθούμε να βρούμε λύση και εσύ παίζεις τα παιχνίδια σου!» φέρεται να είπε, ιδιαιτέρως εκνευρισμένη, στον κ. Τσίπρα. Στο Eurogroup της Πέμπτης οι θεσμοί και η Αθήνα καταθέτουν διαφορετικά κείμενα.
Ορισμένοι υπουργοί Οικονομικών όμως έθεσαν και ζητήματα ουσίας, όπως η παράταση του τρέχοντος προγράμματος ή η προοπτική ενός νέου πακέτου βοήθειας μετά από μερικούς μήνες. Αλλοι τόνισαν ότι οι προτάσεις των θεσμών έχουν ξεφύγει από τα όρια διαπραγμάτευσης που είχε θέσει το ίδιο το Eurogroup. Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο Αλεξάντερ Στουμπ από τη Φινλανδία, καθώς και οι ομόλογοί τους από τη Σλοβακία και την Ολλανδία, χαρακτηρίζουν «ήπια» την πρόταση των θεσμών. Ανακοινώνεται τελικά νέο Eurogroup, το τέταρτο μέσα σε μία εβδομάδα, για το Σάββατο 27 Ιουνίου.
Η μεταστροφή της Ανγκελα Μέρκελ
«Το παράθυρο ευκαιρίας για την εξεύρεση συμφωνίας κλείνει πολύ γρήγορα» σημείωνε το πρωί της Παρασκευής στο «Βήμα» στενός συνεργάτης της Ανγκελα Μέρκελ. Επιβεβαίωνε έτσι όσα είχε δηλώσει η γερμανίδα καγκελάριος το προηγούμενο απόγευμα προσερχόμενη στη Σύνοδο Κορυφής και θέτοντας το Eurogroup του Σαββάτου ως άτυπο έσχατο τελεσίγραφο για λύση.
Η Μέρκελ μοιάζει το τελευταίο διάστημα να έχει μετακινηθεί προς πιο σκληρές θέσεις. Το Grexit δεν είναι η πρώτη επιλογή της και είναι βέβαιον ότι σε καμία περίπτωση δεν θέλει να τεθούν υπό αμφισβήτηση τα θεμέλια της ευρωζώνης υπό τη δική της ηγεσία. Η μεταστροφή της Μέρκελ δεν σημαίνει ότι ταυτίζεται με την άποψη του Σόιμπλε, που θεωρεί ότι η έξοδος της χώρας μας από την ευρωζώνη μπορεί να έχει θετικές επιπτώσεις υπέρ μιας στενότερης ολοκλήρωσης της ευρωζώνης.
Ωστόσο όσοι γνωρίζουν τον τρόπο που σκέφτεται η γερμανίδα καγκελάριος εμφανίζονταν λιγότερο αισιόδοξοι και τόνιζαν ότι δεν κατανοούν για ποιον λόγο η ελληνική κυβέρνηση δεν προχωρεί στην ολοκλήρωση της συμφωνίας επί ζητημάτων που επανειλημμένως έχουν συμφωνηθεί. Η Μέρκελ, ήδη πριν από τη συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου, προσπάθησε να βρει τρόπο επικοινωνίας με τον κ. Τσίπρα και ιδιαίτερα στην αρχή αυτής της σχέσης οι τηλεφωνικές τους συνομιλίες ήταν πολύ συχνές –σε βαθμό που η Καγκελαρία είχε αρχίσει να… προβληματίζεται.
Στην τριμερή της Παρασκευής ανάμεσα σε Μέρκελ, Ολάντ και Τσίπρα η γερμανίδα καγκελάριος τόνισε στον έλληνα ομόλογό της ότι πρέπει να αντιληφθεί πως «θα πρέπει να κάνετε λίγες υποχωρήσεις ακόμη ώστε να υπάρξει μια σταθερή συμφωνία». Κοινοτικοί κύκλοι σημείωναν ότι ο κ. Τσίπρας απάντησε ότι «αν εξαρτιόταν μόνο από μένα, μπορεί να το αποδεχόμουν». Η συνάντηση απέβη άκαρπη.
Το Βερολίνο έχει ξεκάθαρες προτεραιότητες. Το αργότερο ως τη Δευτέρα το Ελληνικό Κοινοβούλιο πρέπει να έχει εγκρίνει τη συμφωνία. Η διέξοδος της Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου έχει απορριφθεί από τους δανειστές. Η συμφωνία όμως έπρεπε να έχει κλείσει από χθες, Σάββατο, προκειμένου όλα τα απαραίτητα κείμενα να βρίσκονται στη διάθεση των γερμανών βουλευτών. Παράλληλα η Αθήνα θα έπρεπε να έχει ζητήσει παράταση του προγράμματος. Η τήρηση των χρονικών περιθωρίων είναι κρίσιμη και για νομικούς λόγους, διότι αν περάσει η 30ή Ιουνίου θα χαθούν χρήματα, όπως π.χ. η τελευταία δόση από τον EFSF ύψους 1,8 δισ. ευρώ.
Ενας Μάριο θα μας σώσει;
Το διάσημο πλέον φωτογραφικό ενσταντανέ με τον Αλέξη Τσίπρα να ξεκαρδίζεται ακουμπισμένος στον ώμο του Ματέο Ρέντσι ενώπιον της χαμογελαστής Ανγκελα Μέρκελ έκρυβε έναν εξίσου ενδιαφέροντα διάλογο. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, ο κ. Τσίπρας είπε γελώντας: «Ο Μάριο θα με σώσει». «Ματέο με λένε. Αλλά αυτή τη στιγμή ο Μάριο θα σου ήταν πιο χρήσιμος» απάντησε ο ιταλός πρωθυπουργός.
Ο Μάριο Ντράγκι έχει αναδειχθεί στον κρισιμότερο παράγοντα της εξίσωσης του ελληνικού ζητήματος. Αυτός είναι που έχει κρατήσει τις ελληνικές τράπεζες ζωντανές και παράσχει οξυγόνο, έστω λίγο, στην ελληνική οικονομία. Στην προσπάθεια αυτή έχει υποχρεωθεί να αποκρούσει σφοδρές επιθέσεις στο διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ, ιδιαίτερα από τον πρόεδρο της Bundesbank Γενς Βάιντμαν.
Κοινοτική πηγή τόνιζε ότι
«ο Ντράγκι δεν μπορεί να παίξει με τους ίδιους όρους που έπαιζε η ΕΚΤ στο παρελθόν σε περιόδους κρίσης». Σε συνεδρίαση της περασμένης Δευτέρας στελέχη του διοικητικού συμβουλίου τον πίεσαν να κόψει τον ELA και να επιβάλει capital controls την επομένη. Αρνήθηκε. Αν όμως το τρέχον πρόγραμμα εκπνεύσει στις 30 Ιουνίου, ουδείς γνωρίζει αν ο «σούπερ Μάριο» θα μπορέσει να αντισταθεί στους «ιέρακες».
Δυσαρέσκειες και αντιπαραθέσεις
Eλλειψη εμπιστοσύνης δηλητηρίασε τις διαπραγματεύσεις
Στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες δεν είναι λίγοι εκείνοι που σχολιάζουν ότι ο έλληνας πρωθυπουργός παρουσιάζεται με διπλή πολιτική προσωπικότητα. Αλλος άνθρωπος διαπραγματεύεται στις Βρυξέλλες, λένε, και άλλος εμφανίζεται έπειτα από τις διαβουλεύσεις με στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτή η εντύπωση έχει διαποτίσει την αντίληψη των ξένων για το πώς λειτουργούν τα πράγματα στη Ελλάδα. Την Τετάρτη, η Αννα Διαμαντοπούλου συμμετείχε σε δείπνο του think tank «Friends of Europe» μιλώντας για τις εξελίξεις στην Ελλάδα. Μόλις ξεκίνησε να μιλάει, τη διέκοψε ένας προσκεκλημένος: «Να μας πείτε το εξής. Υπάρχει περίπτωση η Βουλή να φέρει σιδηροδέσμιο ενώπιόν της τον κεντρικό τραπεζίτη;». Η αντιπαράθεση της Ζωής Κωνσταντοπούλου με τον Γιάννη Στουρνάρα παράγει απρόβλεπτες συνέπειες και εκείνο το βράδυ η συζήτηση εξετράπη καθώς ακολούθησαν παρατηρήσεις από ανατολικοευρωπαίους παρισταμένους ότι «αυτά δεν γίνονταν ούτε σε εμάς!».
Η έλλειψη εμπιστοσύνης επηρεάζει τις σχέσεις των ελλήνων πολιτικών με τους ευρωπαίους συνομιλητές τους. Ο Σταύρος Θεοδωράκης, την περασμένη εβδομάδα στις Βρυξέλλες, χρειάστηκε σε κάθε συνάντησή του να σπάσει τον πάγο, με τον Πιερ Μοσκοβισί, με τον Γίρκι Κατάινεν, αλλά και στο δείπνο με τους πρωθυπουργούς του Βελγίου, της Ολλανδίας, του Λουξεμβούργου και της Φινλανδίας.
Ο επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων δεν έκρυψε τη δυσαρέσκειά του. «Η κυβέρνησή σας δεν έχει συνεργαστεί μαζί μας και δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια για διαπραγματεύσεις» φέρεται να είπε ο κ. Μοσκοβισί στον επικεφαλής του Ποταμιού. Και έκανε σαφέστατο τον επείγοντα χαρακτήρα της επίτευξης συμφωνίας.
Στο δείπνο με τους τέσσερις πρωθυπουργούς, η συζήτηση ξεκίνησε με ένα καρφί προς τον έλληνα καλεσμένο: «Δεν υπάρχει λόγος να μιλήσουμε για τα προβλήματα της ευρωζώνης. Σίγουρα ο Σταύρος θα έχει λύσεις για όλα». «Δεν είμαι συγγενής του Γιάνη Βαρουφάκη ούτε έχω λύσεις για την ευρωζώνη, έχω μόνο προτάσεις για τη χώρα μου» απάντησε ο κ. Θεοδωράκης, προκαλώντας γέλιο που θέρμανε την ατμόσφαιρα. Οι Ευρωπαίοι δήλωσαν έτοιμοι να διαθέσουν άμεσα και με ελάχιστες προϋποθέσεις το μεγαλύτερο μέρος των 35 δισ. ευρώ από το πακέτο Γιούνκερ αρκεί να υπάρξει συμφωνία και να διασφαλιστεί ότι δεν θα περάσουν μέσα από την κυβέρνηση αλλά θα διατεθούν απευθείας στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Τις ίδιες ημέρες επισκέφθηκε τις Βρυξέλλες και η Φώφη Γεννηματά. Η πρόεδρος του ΠαΣοΚ είχε θερμή υποδοχή από τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς, τον Τζιάνι Πιτέλα και τον Σεργκέι Στάνισεφ, την ηγεσία δηλαδή των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών (S&D). Είχε όμως ιδιαίτερο ενδιαφέρον η συνομιλία της με τον κ. Μοσκοβισί. «Εχουμε τη συμφωνία στην άκρη των δακτύλων μας» είπε σύμφωνα με πληροφορίες ο γάλλος επίτροπος. Αλλά πρόσθεσε ότι επειδή ο χρόνος τελειώνει πρέπει η ελληνική κυβέρνηση να ζητήσει παράταση και να περάσει τη συμφωνία από τη Βουλή. Κατόπιν μπορεί να ξεκινήσει η συζήτηση για το χρέος.
Ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ σε διασταυρούμενα πυρά
Ρόλο γεφυροποιού μεταξύ του έλληνα πρωθυπουργού και των δανειστών ανέλαβε να διαδραματίσει ήδη από τον Ιανουάριο ο Ζαν- Κλοντ Γιούνκερ. Ο πολύπειρος λουξεμβούργιος πολιτικός θεώρησε ότι η ενεργός συμμετοχή του στο ελληνικό ζήτημα, μαζί με τις παρεμβάσεις του σε θέματα όπως το Μεταναστευτικό, θα αναβάθμιζαν το «πολιτικό προφίλ» της Κομισιόν.
Οταν ο πρόεδρος της Επιτροπής συνάντησε για πρώτη φορά τον κ. Τσίπρα και το επιτελείο του, τους αντιμετώπισε με συμπάθεια, παρότι του φάνηκαν, όπως έλεγε σε συνομιλητές του, σαν παιδιά σε σχολική εκδρομή. «Πρέπει να τους βοηθήσουμε για να πάνε όλα καλά» επαναλάμβανε σε όσους αμφισβητούσαν την καλή προαίρεση της ελληνικής κυβέρνησης. Η καλοσύνη του προέδρου της Κομισιόν άρχισε να εξατμίζεται από τον Μάρτιο. Τότε άρχισε να αντιλαμβάνεται ότι η αρχική του εκτίμηση ήταν λάθος.
Λέγεται ότι ο κ. Τσίπρας οραματιζόταν να γίνει ο αναμορφωτής της Ευρώπης και ο λυτρωτής της Ελλάδας από το θηριώδες δημόσιο χρέος. Οι συμβιβαστικές διαδικασίες της ΕΕ δεν τον αφορούσαν καθώς πίστευε ότι η σκληρή γραμμή θα έφερνε τους υπόλοιπους ηγέτες στα πόδια του επειδή δεν θα άντεχαν το κόστος του Grexit. Ο κ. Γιούνκερ, παρ’ όλα αυτά, περίμενε άλλους δύο μήνες προτού εκφράσει δημοσίως την απογοήτευσή του επειδή, όπως είπε, ο κ. Τσίπρας λέει ψέματα στον ελληνικό λαό.
Στις 5 Ιουνίου, ημέρα που ο Πρωθυπουργός ενημέρωνε τους πολιτικούς αρχηγούς στη Βουλή για τη διαπραγμάτευση, λέγεται ότι ο κ. Γιούνκερ παρακολουθούσε στο γραφείο του την ομιλία του κ. Τσίπρα. Τον άκουσε λοιπόν σε απευθείας μετάδοση και μετάφραση να λέει ότι «η εισήγηση» που του παρέδωσε εκ μέρους των τριών θεσμών τον «εξέπληξε δυσάρεστα».
Ωστόσο η δραστηριότητα Γιούνκερ φέρεται να έχει ενοχλήσει ακόμη και τη γερμανίδα καγκελάριο. Σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», μετά την τριμερή συνάντηση του κ. Τσίπρα με την κυρία Μέρκελ και τον κ. Ολάντ το πρωί της Παρασκευής, η γερμανίδα πολιτικός φέρεται να επεσήμανε, σε ασυνήθιστα υψηλούς τόνους, στον πρόεδρο της Επιτροπής ότι δημιούργησε στον έλληνα πρωθυπουργό την ψευδαίσθηση ότι θα μπορούσε να κερδίσει περισσότερα από αυτά που δικαιούται.
Ισως αυτός να ήταν ο λόγος που την Παρασκευή, μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ο κ. Γιούνκερ, απαντώντας στις αιτιάσεις του κ. Τσίπρα περί πολιτικού εκβιασμού που αντίκειται στις ευρωπαϊκές αξίες, τόνισε ότι «αυτό που είναι αντιευρωπαϊκό είναι να μην ακούς τους άλλους» και ότι η Ευρώπη δεν δίνει τελεσίγραφα. Το προηγούμενο βράδυ ο κ. Τσίπρας είχε ανταλλάξει λεκτικά πυρά και με τον Ντόναλντ Τουσκ όταν αυτός, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, του είπε «The game is over» και ο Πρωθυπουργός απάντησε: «Μην υποτιμάτε μέχρι πού μπορεί να φθάσει ένας ταπεινωμένος λαός». Εντός του δείπνου ο Πρωθυπουργός είχε μια ενδιαφέρουσα ανταλλαγή απόψεων με έτερο ευρωπαίο ηγέτη, ο οποίος του υπενθύμισε ότι, αν ως τις 30 Ιουνίου δεν έχει υπογραφεί συμφωνία, τότε η Αθήνα θα μείνει μόνη της με το ΔΝΤ το οποίο καταγγέλλει.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
