Βασανιστήρια: Βαρβαρότητα χωρίς τέλος

Ξυλοδαρμοί, ηλεκτροσόκ, βιασμοί και σεξουαλικές επιθέσεις, εγκαύματα, ασφυξία, αλλά και ψυχολογικές πιέσεις, όπως απομόνωση, εξευτελισμοί, εικονικές εκτελέσεις, απειλές, εικονικοί ακρωτηριασμοί και παρακολούθηση βασανισμού άλλων ατόμων, είναι μερικοί από τους τρόπους βασανιστηρίων που χρησιμοποιούνται κατά αντιπάλων, κρατουμένων και αντιφρονούντων σε όλον τον κόσμο. Τα θύματα είναι συνήθως καθημερινοί άνθρωποι: ενήλικοι, υπερήλικοι, αγόρια και κορίτσια στην εφηβεία ή ακόμη και μικρότερα παιδιά, μητέρες και πατέρες –οι βασανιστές δεν κάνουν διακρίσεις.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά των Βασανιστηρίων, η οποία καθιερώθηκε το 1998 στις 26 Ιουνίου –ημέρα κατά την οποία το 1987 τέθηκε σε εφαρμογή η Διεθνής Σύμβαση κατά των Βασανιστηρίων και το 1948 υπεγράφη ο Καταστατικός Χάρτης του ΟΗΕ –και τιμάται κάθε χρόνο, η διεθνής κοινότητα επαναλαμβάνει την επιτακτική ανάγκη τα κράτη να σταματήσουν και στην πράξη την απάνθρωπη αυτή πρακτική. Ωστόσο εκτιμάται ότι πράξεις βασανισμού και κακομεταχείρισης διενεργούνται από αστυνομία, στρατό, παραστρατιωτικές δυνάμεις, οργανώσεις ανταρτών που υποστηρίζονται από κυβερνήσεις, κυβερνητικούς αξιωματούχους και εκτελεστικά αποσπάσματα σε πολλές δεκάδες χώρες παγκοσμίως.

Κρατούμενος που θεωρήθηκε πληροφοριοδότης του καθεστώτος Ασαντ βασανίζεται από σύρους αντικαθεστωτικούς. Για τη φωτογραφία αυτή ο τούρκος φωτογράφος Emin Oezmen βραβεύτηκε το 2013

Σχετική έκθεση του 2014 της Διεθνούς Αμνηστίας, η οποία παρακολούθησε τις εξελίξεις σε 141 κράτη, διαπίστωσε ότι περιστατικά βασανισμού και κακομεταχείρισης διαπιστώθηκαν στα τέσσερα πέμπτα αυτών. Και ενώ σε ορισμένες χώρες πρόκειται για μεμονωμένο φαινόμενο, σε άλλες τα βασανιστήρια κατά πολιτών αποτελούν καθημερινότητα. Αφότου η Διεθνής Αμνηστία ξεκίνησε την εκστρατεία της «Stop Torture» («Σταματήστε τα βασανιστήρια») τον Μάιο του 2014, η οργάνωση έχει δημοσιεύσει εκθέσεις για το Μεξικό, το Μαρόκο, τη Νιγηρία, τις Φιλιππίνες και το Ουζμπεκιστάν. Σε αυτές, μεταξύ άλλων, διαπιστώθηκε ότι:

• Στο Μεξικό το 2013 καταγράφηκαν 1.505 περιστατικά βασανισμού και κακομεταχείρισης, αύξηση 600% σε σχέση με το 2003.

• Το 50% των πολιτών της Νιγηρίας δήλωσαν ότι δεν θα αισθάνονταν ασφαλείς από τα βασανιστήρια σε περίπτωση κράτησής τους από τις Αρχές.

• Από τους 55 επιζώντες βασανιστηρίων από τις Φιλιππίνες που μίλησαν στη Διεθνή Αμνηστία οι 21 ήταν παιδιά.

• Δεκατρείς είναι οι εκκρεμείς αιτήσεις από ειδικούς του ΟΗΕ για να επισκεφθούν το Ουζμπεκιστάν για μια εκτίμηση της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το 2002.

• Στο Μαρόκο οκτώ άτομα που παραπονέθηκαν ή κατήγγειλαν βασανισμούς δέχθηκαν διώξεις από τον Μάιο του 2014.

Παρότι τα 157 κράτη που έχουν επικυρώσει τη Διεθνή Σύμβαση κατά των Βασανιστηρίων έχουν απαγορεύσει νομικά την πρακτική αυτή, πολλές κυβερνήσεις όχι μόνο τη διευκολύνουν αλλά τη συνεχίζουν ενεργά. Πρόκειται για μια πολιτική αποτυχία που προκαλείται από την άρνηση των κυβερνήσεων να αποδεχθούν το πρόβλημα στην πραγματική του διάσταση. Οσοι διατάσσουν ή πραγματοποιούν βασανιστήρια σπάνια τιμωρούνται. Οι βασανισμοί διενεργούνται σε ένα καθεστώς ατιμωρησίας –τα περιστατικά δεν διερευνώνται και κανείς δεν διώκεται για τις πράξεις του.

Δημοσκόπηση της Διεθνούς Αμνηστίας αποκαλύπτει ότι σχεδόν ο μισός πληθυσμός της Γης δεν αισθάνεται ασφαλής από τα βασανιστήρια. Αντί τα κράτη να δείξουν μηδενική ανοχή στα βασανιστήρια, συστηματικά ψεύδονται για τα περιστατικά που λαμβάνουν χώρα στο εσωτερικό τους. Μεταξύ των πιο συχνών θυμάτων βασανισμού είναι, σύμφωνα με στοιχεία της οργάνωσης Διεθνές Συμβούλιο Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων (IRCT) με έδρα την Κοπεγχάγη στη Δανία (μιας οργάνωσης-ομπρέλας με περισσότερα από 140 ανεξάρτητα κέντρα σε περίπου 70 χώρες), επαγγελματίες της υγείας, εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες, υπέρμαχοι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημοσιογράφοι, πολιτικοί, κρατούμενοι και ηγέτες φοιτητών και συνδικάτων.

Η οργάνωση IRCT παραχώρησε στο «Βήμα» την ιστορία της 16χρονης Ε.Μπ., η οποία απευθύνθηκε για βοήθεια στο συνεργαζόμενο Κέντρο Για το Στρες και το Τραύμα (RCT) στο Ζάγκρεμπ της Κροατίας.

«Το φθινόπωρο του 1991 και έξι μήνες προτού ξεσπάσει ο τριετής πόλεμος στην πρώην Γιουγκοσλαβία η 16χρονη Ε.Μπ. ζούσε σε μία πόλη της Κροατίας με τον σέρβο πατέρα της και της κροάτισσα μητέρα της. Εκείνη την εποχή οι Σέρβοι στην περιοχή δέχονταν συνεχείς διώξεις από την αστυνομία της Κροατίας, τους στρατιώτες και τις παραστρατιωτικές δυνάμεις εξαιτίας της εθνικότητάς τους. Η οικογένεια της Ε.Μπ. ήταν μεταξύ αυτών που στοχοποίησαν οι Αρχές. (…) Ενοπλοι αξιωματικοί εισέβαλαν στο σπίτι της οικογένειας και απειλούσαν να τους σκοτώσουν μπροστά στην Ε.Μπ. και στην αδελφή της. «Μου είπαν ότι έψαχναν για όπλα. Απείλησαν εμένα και τα παιδιά μου. Δεν μου παρουσίασαν ένταλμα για να ψάξουν το σπίτι. Μάρκαραν το σπίτι μας, όπως και άλλων Σέρβων, με μικρούς σταυρούς» θυμάται η μητέρα της Ε.Μπ. Τον Οκτώβριο του 1991 η αστυνομία εισέβαλε στο σπίτι τους και συνέλαβε τον πατέρα. Δεκατρείς ημέρες αργότερα βρήκαν το άψυχο σώμα του. Η έκθεση του ιατροδικαστή ανέφερε ότι ο άνδρας έπεσε θύμα βασανισμών και ότι τον έριξαν στο ποτάμι ενώ ήταν ακόμη ζωντανός. Ακόμη και μετά τον θάνατο του πατέρα η οικογένεια συνέχισε να δέχεται απειλές. (…) Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, το 2006, η Ε.Μπ. μαζί με τη μητέρα της και τον οκτάχρονο τότε γιο της ήρθαν σε επαφή με το Κέντρο Για το Στρες και το Τραύμα (RCT) στο Ζάγκρεμπ. Οι ειδικοί διαπίστωσαν γρήγορα ότι η ίδια δυσκολευόταν να συμβιβαστεί με όσα συνέβησαν στο παρελθόν και παρουσίαζε συμπτώματα νευρικότητας, χαμηλής αυτοπεποίθησης και ανικανότητας να λάβει αποφάσεις. Η μητέρα της παρουσίαζε συμπτώματα μετατραυματικού στρες».

Σχεδόν επτά χρόνια αφότου ο Μπαράκ Ομπάμα ανέλαβε καθήκοντα προέδρου, η Διεθνής Αμνηστία κάνει λόγο για ελλιπή πρόοδο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσον αφορά τις ανακριτικές μεθόδους που χρησιμοποιούνται από τις Αρχές. Οπως αναφέρεται, ο Ομπάμα συνεχίζει στην ίδια λογική με τον προκάτοχό του, Τζορτζ Μπους τον νεότερο, διατηρώντας τον διαχωρισμό μεταξύ των «επιτρεπόμενων» και «μη επιτρεπόμενων» ανακριτικών τεχνικών, ενώ αδυνατεί να αναγνωρίσει ότι τεχνικές που εμπίπτουν και στις δύο κατηγορίες είναι παράνομες και διενεργήθηκαν κατά ατόμων που είχαν απαχθεί και κρατούνταν παράνομα σε κέντρα κράτησης όπως το Γκουαντάναμο, ενώ παράλληλα δεν ήταν συμβατές με την απαγόρευση των βασανιστηρίων.