Τουλάχιστον 15 νέες συγκρούσεις ξέσπασαν ή αναζωπυρώθηκαν την τελευταία πενταετία, λέει στο «Βήμα» ο Γιώργος Τσαρμπόπουλος, επικεφαλής του Γραφείου της Υπατης Αρμοστίας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα, εξηγώντας τον αριθμό-ρεκόρ των προσφύγων το 2014.
Τι θα έπρεπε να γίνει στα νησιά του Αιγαίου για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της μεγάλης ροής προσφύγων;
«Η αύξηση των προσφυγικών ροών δεν είναι φετινό φαινόμενο. Από τις 11.500 αφίξεις μέσω θαλάσσης το 2013, περάσαμε στις 43.500 πέρυσι, ενώ τους πεντέμισι πρώτους μήνες του 2015 έχουμε ήδη ξεπεράσει τα 55.000 άτομα. Από το περσινό καλοκαίρι, η Υπατη Αρμοστία είχε καλέσει την ελληνική Πολιτεία να εφαρμόσει ένα σχέδιο άμεσης δράσης για την αντιμετώπιση των διαρκώς διογκούμενων αφίξεων στα νησιά του ΒΑ Αιγαίου και τα Δωδεκάνησα. Δυστυχώς, κάτι τέτοιο δεν έγινε και σήμερα τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα, δεδομένου ότι οι αφίξεις έχουν ξεπεράσει κάθε προηγούμενο. Αυτό που πρέπει να γίνει άμεσα είναι η βελτίωση των συνθηκών πρώτης υποδοχής σε όλα τα σημεία εισόδου, τόσο από πλευράς κάλυψης των βασικών αναγκών των προσφύγων όσο και από πλευράς σωστής, ασφαλούς και γρήγορης διεκπεραίωσης των αναγκαίων διαδικασιών: καταγραφή και ταυτοποίηση των νεοεισερχομένων, ιατρικός προληπτικός έλεγχος, εντοπισμός των ευάλωτων ομάδων και όσων χρειάζονται διεθνή προστασία, παροχή των προβλεπόμενων κατά περίπτωση διοικητικών εγγράφων, με σκοπό την αναχώρησή τους από το νησί.
Απαραίτητες προϋποθέσεις είναι η ενίσχυση σε προσωπικό της Αστυνομίας και της πολιτικής υπηρεσίας πρώτης υποδοχής, καθώς και η εξεύρεση χώρων ολιγοήμερης διαμονής των προσφύγων, για όσο χρόνο απαιτείται προκειμένου να ολοκληρωθούν οι παραπάνω διαδικασίες, ώστε να μην έχουμε φαινόμενα με ανθρώπους στον δρόμο, στις πλατείες, στο λιμάνι ή στο προαύλιο αστυνομικών τμημάτων, αναμένοντας την καταγραφή τους. Κάτι τέτοιο είναι σε όφελος τόσο των προσφύγων όσo και των τοπικών κοινωνιών.
Σε βάθος χρόνου, τα μέτρα αυτά πρέπει να συνοδεύονται από στοχευμένες δράσεις στα μεγάλα αστικά κέντρα, και ιδίως στην Αθήνα. Για παράδειγμα, αιτούντες άσυλο, ασυνόδευτα παιδιά και ιδιαίτερα ευάλωτες ομάδες να φιλοξενούνται σε ανοιχτές δομές (με τη χρηματοδότηση και της ΕΕ), ενώ όσοι επιθυμούν να επιστρέψουν στις χώρες τους να διευκολύνονται με προγράμματα εθελοντικού επαναπατρισμού».
Ο επίτροπος κ. Δ. Αβραμόπουλος πρότεινε τον επιμερισμό 40.000 προσφύγων ανάμεσα στα κράτη-μέλη της ΕΕ την επόμενη διετία, ενώ από την αρχή του 2015 έχουν φθάσει σε Ιταλία και Ελλάδα περισσότεροι από 100.000.
«Το ζήτημα των μεικτών μεταναστευτικών ροών πρέπει να τύχει αντιμετώπισης μέσα σε ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο, αναθεωρημένο στη βάση των σημερινών δεδομένων: μιλάμε για προσφυγικό κυρίως πληθυσμό. Στην Ελλάδα, το 60% των αφίξεων είναι πρόσφυγες από τη Συρία, ενώ το ποσοστό αγγίζει το 90% αν προσθέσουμε Αφγανούς, Παλαιστίνιους, Ιρακινούς, Σομαλούς και Ερυθραίους. Οι προτάσεις της Επιτροπής είναι ένα πρώτο βήμα στη σωστή κατεύθυνση, ώστε να μη φέρουν αποκλειστικά οι χώρες πρώτης εισόδου το βάρος της διαχείρισης ενός τόσο μεγάλου αριθμού προσφύγων. Ομως τα μέτρα που προτείνονται υπολείπονται σημαντικά των πραγματικών αναγκών. Και δεν γνωρίζουμε αν θα τύχουν τελικά της αποδοχής των κρατών-μελών της ΕΕ».
Σήμερα μοιάζει κάθε χώρα της ΕΕ να κάνει «του κεφαλιού της» –Γαλλία και Αυστρία κλείνουν τα σύνορά τους με την Ιταλία, η Ελλάδα επιχειρεί παράνομες επαναπροωθήσεις, η Ιταλία αποφεύγει να παίρνει τα δακτυλικά αποτυπώματα των προσφύγων.
«Αυτό που χρειάζεται είναι μια κοινή προσέγγιση σε επίπεδο ΕΕ, η οποία θα προτάσσει την πραγματική προστασία των προσφύγων, νομική και κοινωνική, με όρους αλληλεγγύης και κατανομής ευθυνών μεταξύ όλων των κρατών-μελών της. Αυτό θα δημιουργήσει δυνατότητες μεγαλύτερης νόμιμης κινητικότητας των προσφύγων εντός της ΕΕ, ώστε να μην αναγκάζονται να καταφεύγουν στους διακινητές για τη συνέχιση του ταξιδιού τους, με χίλια δυο δεινά και καινούργιους κινδύνους, όπως συμβαίνει σήμερα στα ελληνοσκοπιανά σύνορα.
Με άλλα λόγια, χρειάζονται ριζικές αλλαγές σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ωσπου να γίνει αυτό πραγματικότητα, καμιά εθνική πολιτική δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνη της τα προβλήματα. Αντίθετα, η καλλιέργεια ψευδαισθήσεων για εύκολες λύσεις, στην κατεύθυνση της καταστολής ή των ξενοφοβικών μέτρων, ευνοεί τελικά την ατζέντα της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη».
Σε ποια σημεία του πλανήτη είναι πιο οξυμένο το πρόβλημα των προσφύγων;
«Κατ’ αρχάς, εκεί όπου συνεχίζονται οι συρράξεις ή δημιουργούνται νέες εστίες ένοπλων συγκρούσεων. Τα πέντε τελευταία χρόνια τουλάχιστον 15 συγκρούσεις είτε ξέσπασαν για πρώτη φορά είτε αναζωπυρώθηκαν: οκτώ στην Αφρική (Ακτή Ελεφαντοστού, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Λιβύη, Μάλι, Νιγηρία, Κονγκό, Νότιο Σουδάν, Μπουρούντι), τρεις στη Μέση Ανατολή (Συρία, Ιράκ, Υεμένη), μία στην Ευρώπη (Ουκρανία) και τρεις στην Ασία (Κιργιστάν, Μιανμάρ και Πακιστάν). Επιπλέον, δεκαετίες συγκρούσεων στη Σομαλία και στο Αφγανιστάν δεν επιτρέπουν την επιστροφή των προσφύγων και των εκτοπισμένων στον τόπο τους».
Ποιες είναι οι προτάσεις της Υπατης Αρμοστίας διεθνώς για να περιοριστεί το σοβαρό αυτό πρόβλημα που αφορά 60 εκατ. ανθρώπους;
«Πρώτα-πρώτα, η προστασία της ανθρώπινης ζωής, με ενίσχυση των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης στη θάλασσα, ιδίως στην Κεντρική Μεσόγειο (πέρασμα από τα παράλια της Β. Αφρικής στην Ιταλία), όπου σημειώνεται ο μεγαλύτερος αριθμός ναυαγίων με εκατοντάδες θύματα. Επειτα, η παροχή γενναίας οικονομικής βοήθειας στις αναπτυσσόμενες χώρες, που φιλοξενούν σήμερα τη μεγάλη πλειονότητα του προσφυγικού πληθυσμού παγκοσμίως. Ακόμη, η δημιουργία τρόπων νόμιμης μετακίνησης των προσφύγων, ώστε να μην αναγκάζονται να καταφεύγουν στους διακινητές και να διακινδυνεύουν τη ζωή τους στα σαπιοκάραβα, επειδή δεν έχουν άλλη επιλογή. Τέτοιοι νόμιμοι τρόποι είναι τα προγράμματα μετεγκατάστασης από χώρες όπου έχουν καταφύγει (π.χ. Τουρκία, Λίβανος, Ιορδανία, Αίγυπτος, Ιράκ, όσον αφορά τα 4 εκατ. πρόσφυγες από τη Συρία που βρίσκονται εκεί) προς τις χώρες της ΕΕ, η παροχή θεωρήσεων εισόδου για ανθρωπιστικούς, σπουδαστικούς ή εργασιακούς λόγους, τα προγράμματα ευρύτερης οικογενειακής συνένωσης στην Ευρώπη, ή ακόμη ιδιωτικά προγράμματα πρόσκλησης και υποδοχής προσφύγων.
Με άλλα λόγια, κάποιες δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες που θα κινηθούν, έτσι κι αλλιώς, προς την Ευρώπη, να το κάνουν με τρόπο οργανωμένο και νόμιμο, ώστε ούτε οι ίδιοι να κινδυνεύουν, ούτε οι διακινητές να θησαυρίζουν, αλλά ούτε και οι χώρες τελικού προορισμού να επιβαρύνονται από τα ζητήματα που δημιουργεί η παράτυπη είσοδος και μετακίνηση.
Φυσικά αυτό δεν θα λύσει το πρόβλημα, γιατί η λύση βρίσκεται στην εξάλειψη των αιτίων που δημιουργούν τις προσφυγικές ροές: του πολέμου, των διώξεων, των διακρίσεων. Θα βοηθήσει όμως σε μια καλύτερη και πιο οργανωμένη αντιμετώπιση της κατάστασης».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
