Η εκτόξευση της ανεργίας και η τεράστια διόγκωση της μακροχρόνιας ανεργίας στη χώρα μας, ως αποτέλεσμα της κρίσης και της παρατεταμένης λιτότητας που επιβλήθηκε με τα μνημόνια, έφεραν τον ΟΑΕΔ αντιμέτωπο με τη μεγαλύτερη πρόκληση της ιστορίας του.
Κλήθηκε να αντιμετωπίσει εκθετικά αυξανόμενες ανάγκες για επιδόματα, προγράμματα απασχόλησης και υποστηρικτικές υπηρεσίες προς μια ολοένα αυξανόμενη στρατιά ανέργων, με διαρκώς μειούμενα έσοδα από εισφορές και συρρικνούμενο ανθρώπινο δυναμικό, λόγω της μη αντικατάστασης των συνταξιοδοτούμενων από νέες προσλήψεις.
Ταυτοχρόνως ο ΟΑΕΔ απορρόφησε πλήρως τις δραστηριότητες δύο Οργανισμών που καταργήθηκαν, του ΟΕΚ και της Εργατικής Εστίας, κάτι που αύξησε υπέρμετρα τον διοικητικό και διαχειριστικό φόρτο ενός Οργανισμού που ήδη βούλιαζε κάτω από το βάρος των δικών του προβλημάτων.
Οι παραπάνω εξελίξεις επιδείνωσαν τις προϋπάρχουσες αρνητικές προϋποθέσεις για να μπορέσει ο ΟΑΕΔ να διαδραματίσει τον ρόλο του στην εποχή της υψηλής ανεργίας. Ο ΟΑΕΔ διαχειρίστηκε ιστορικά ένα σύστημα εισοδηματικής στήριξης των ανέργων, που είναι ένα από τα λιγότερα προστατευτικά στην ΕΕ, υλοποίησε ενεργητικά προγράμματα απασχόλησης περιορισμένης αποτελεσματικότητας, λόγω αδυναμιών και αστοχιών στον σχεδιασμό, την υλοποίηση και τη διαχείρισή τους και, σε αντίθεση με άλλους αντίστοιχους φορείς στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, ποτέ δεν ανέπτυξε (αξιόλογες) υπηρεσίες αναζήτησης κενών θέσεων και τοποθέτησης των ανέργων σε θέσεις εργασίας, συμβουλευτικής στήριξης και επαγγελματικού (ανά) προσανατολισμού τους.
Δεδομένου ότι ο ΟΑΕΔ υπήρξε ο κατεξοχήν φορέας υλοποίησης της πολιτικής απασχόλησης στη χώρα, η κρίση έφερε στο φως όχι μόνο τις δικές του αδυναμίες τις χρόνιες ανεπάρκειες της πολιτικής απασχόλησης στην Ελλάδα και τις παθογένειες της δημόσιας διοίκησης συνολικά.
Κατά τη διάρκεια της κρίσης, οι εξελίξεις στον τομέα της πολιτικής απασχόλησης υπήρξαν αντιφατικές. Οι προηγούμενες κυβερνήσεις περιόρισαν τον αριθμό των δικαιούχων επιδόματος ανεργίας μέσω θέσπισης πλαφόν στην επιδότηση εντός τετραετίας, ενώ επέκτειναν παροχές (βοήθημα μακροχρόνια ανέργων, επίδομα αυτοαπασχολούμενων) που υπονομεύτηκαν στην πράξη από τις αυστηρές προϋποθέσεις πρόσβασης.
Κατά τα άλλα, η διόγκωση της μακροχρόνιας ανεργίας περιόρισε το ποσοστό των επιδοτούμενων ανέργων στο 10%, ενώ ταυτόχρονα αυξήθηκε ο αριθμός των ενεργητικών προγραμμάτων απασχόλησης και κατάρτισης και των συμμετεχόντων σε αυτά. Αν και τα προγράμματα αυτά ανακύκλωσαν τους ανέργους, χωρίς να δώσουν πραγματική επαγγελματική διέξοδο στους συμμετέχοντες, αναμφίβολα περιόρισαν σε κάποιον βαθμό την ανεξέλεγκτη κλιμάκωση της ανεργίας.
Από τα τέλη του 2013 ο ΟΑΕΔ υιοθέτησε ένα πρόγραμμα αναδιοργάνωσης του επιχειρησιακού του μοντέλου του, προκειμένου να βελτιώσει το εύρος και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους ανέργους, καθώς και τον σχεδιασμό και τη διαχείριση ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης (απασχόλησης, κατάρτισης ή συνδυαστικών).
Ωστόσο, οι παραπάνω οργανωτικές αλλαγές και βελτιώσεις θα μπορέσουν να έχουν αισθητό αποτέλεσμα στους ανέργους, μόνο εφόσον συντρέξουν οι παρακάτω προϋποθέσεις:
Να καλυφθούν οι τεράστιες ελλείψεις εξειδικευμένου προσωπικού που αντιμετωπίζει ο οργανισμός.
Να αυξηθούν σημαντικά οι χρηματοδοτικοί πόροι, τόσο για τα ενεργητικά προγράμματα απασχόλησης όσο και για τη βελτίωση του συστήματος εισοδηματικής στήριξης των ανέργων.
Και να συσταθεί το συντομότερο ένας νέος δημόσιος φορέας στεγαστικής πολιτικής που θα επιτρέψει στον ΟΑΕΔ να επικεντρωθεί μόνο στην εθνική πολιτική απασχόλησης, ως ο κύριος φορέας υλοποίησής της.
Η κυρία Μαρία Καραμεσίνη είναι διοικήτρια του ΟΑΕΔ και καθηγήτρια Οικονομικών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο με ειδίκευση σε θέματα αγοράς εργασίας και κοινωνικής πολιτικής.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
