Στις αρχές του 2014 τα πρώτα σημάδια ότι η χώρα βρίσκεται ξανά σε τροχιά επανασύνδεσης με τις αγορές είναι πλέον εμφανή. Οι τραπεζίτες δεν αφήνουν την ευκαιρία να πάει χαμένη. Με καλά προετοιμασμένες κινήσεις εκμεταλλεύονται την αντιστροφή του κλίματος και καταφέρνουν μέσα σε μόλις τρεις μήνες, την άνοιξη της ίδιας χρονιάς, να συγκεντρώσουν περισσότερα από 10,5 δισ. ευρώ: 8,3 δισ. ευρώ με αυξήσεις κεφαλαίου και 2,2 δισ. ευρώ με μη εξασφαλισμένα ομόλογα 3-5 ετών.
Με υψηλούς δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας, μετά τον επιτυχημένο δεύτερο γύρο ανακεφαλαιοποίησης, τις καταθέσεις να γυρίζουν στο γκισέ, την ελληνική οικονομία να επιστρέφει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και με ξεκάθαρη τη διάθεση των ξένων επενδυτών για ανάληψη ελληνικού ρίσκου, η αισιοδοξία επανέρχεται.
Πώς χάλασε το κλίμα
Το πολιτικό ρίσκο ωστόσο έχει για μία ακόμη φορά υποεκτιμηθεί. Ο εκτροχιασμός των σχεδίων των τραπεζικών διοικήσεων για επιτάχυνση της διαδικασίας επανόδου στις αγορές ξεκινά τον Οκτώβριο του 2014. Ο τότε πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς δημοσιοποιεί την πρόθεση της κυβέρνησης για αποχώρηση του ΔΝΤ από το πρόγραμμα στήριξης της χώρας προαναγγέλλοντας την πρόωρη έξοδο από το Μνημόνιο. Η απάντηση από τους επενδυτές έρχεται αστραπιαία. Μέσα σε λίγες ώρες τα spreads των ελληνικών ομολόγων επανέρχονται σε απαγορευτικά επίπεδα. Οι τραπεζίτες δεν πιστεύουν στα μάτια τους το πώς χάλασε σε μία στιγμή το θετικό momentum. Εκτιμούν δε ότι θα χρειαστεί να περάσουν μήνες για να αποκατασταθεί η ζημιά.
Ωστόσο ακόμη η ανησυχία δεν έχει φτάσει στο καταθετικό κοινό. Το δεύτερο χτύπημα στη ρευστότητα έρχεται με τη διαδικασία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας στα τέλη του έτους. Ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης και σημερινός πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας οδηγεί τη χώρα σε εκλογές, χωρίς να έχει προηγουμένως κλείσει η τελευταία αξιολόγηση του προγράμματος, με εκκρεμείς δόσεις ύψους 7,2 δισ. ευρώ από τους δανειστές. Η αβεβαιότητα επιστρέφει για τα καλά. Μέσα σε δύο μήνες, ως και την 25η Ιανουαρίου, εγκαταλείπουν το τραπεζικό σύστημα καταθέσεις 16 δισ. ευρώ.
Οι μετεκλογικές διαρροές
Σε αντίθεση ωστόσο με ό,τι συνέβη στα μέσα του 2012, όταν οι εκροές σταμάτησαν μετά τον σχηματισμό της κυβέρνησης, η διαρροή έχει και συνέχεια. Η διάθεση ρήξης με την Ευρώπη, όπως τουλάχιστον εκφράζεται από δημόσιες τοποθετήσεις κορυφαίων στελεχών της κυβέρνησης Τσίπρα από τις πρώτες ημέρες ανάληψης των νέων καθηκόντων τους, επιταχύνει τον ρυθμό των εκροών. Τα σενάρια περί εξόδου από το ευρώ, «κουρέματος» των καταθέσεων και επιβολής μέτρων περιορισμού στην κίνηση κεφαλαίων επανέρχονται δριμύτερα επηρεάζοντας καταλυτικά την ψυχολογία των καταθετών.
Το πολιτικό σύστημα καταφέρνει μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα την εκ νέου απομόνωση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος ακυρώνοντας την πρώτη επιτυχημένη απόπειρα επανασύνδεσής του με τις αγορές. Με βάση τα επίσημα στοιχεία, μέσα σε πέντε μήνες, από τον Δεκέμβριο του 2014 ως και τον Απρίλιο του 2015, τα υπόλοιπα των καταθέσεων που διατηρεί ο ιδιωτικός τομέας στις τράπεζες μειώθηκαν κατά 29,4 δισ. ευρώ. Διαμορφώθηκαν στα 128 δισ. ευρώ καταγράφοντας αρνητικό ρεκόρ σχεδόν 11 ετών, επιστρέφοντας στον Ιούνιο του 2004. Οι εκροές συνεχίστηκαν τον Μάιο και τον Ιούνιο οδηγώντας τα μεγέθη στα επίπεδα των 120 δισ. ευρώ, σηματοδοτώντας την επιστροφή στα μέσα του 2003!
Η διαρροή αυτή έχει καλυφθεί εξ ολοκλήρου από τον Εκτακτο Μηχανισμό Στήριξης της Τράπεζας της Ελλάδος (Emergency Liquidity Assistance –ELA), ο οποίος αναθεωρείται σε εβδομαδιαία βάση μετά την εκλογική επικράτηση του ΣΥΡΙΖΑ προκειμένου να αναπληρωθούν οι απώλειες. Στα τέλη Ιουνίου οι καταθέσεις φυσικών προσώπων και μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων θα συμπληρώσουν εννέα συνεχείς μήνες πτώσης.
Απαγορευτικό κόστος
Οπως επισημαίνει ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, η ανάγκη για προσφυγή σε έκτακτη χρηματοδότηση έγινε πιο επιτακτική μετά την απόφαση της ΕΚΤ στα μέσα Φεβρουαρίου να μην αποδέχεται ως εξασφαλίσεις στις πράξεις της ενιαίας νομισματικής πολιτικής τίτλους του Ελληνικού Δημοσίου. «Παράλληλα η διεύρυνση των περιθωρίων των κρατικών ομολογιακών τίτλων κατέστησε απαγορευτικό το κόστος περαιτέρω εκδόσεων τραπεζικών ομολόγων» σημειώνει ο κεντρικός τραπεζίτης.
Μείωση εξάρτησης
Σύμφωνα με τον ίδιο, μόλις οι συνθήκες το επιτρέψουν, «οι ελληνικές τράπεζες οφείλουν να διερευνήσουν τη δυνατότητα έκδοσης καλυμμένων ομολογιών, τιτλοποίησης απαιτήσεων και τραπεζικών ομολόγων ώστε να μειώσουν την εξάρτησή τους από το Ευρωσύστημα και να αντλήσουν τους αναγκαίους πόρους για την παροχή περισσότερων νέων πιστώσεων μεσοπρόθεσμα».
Πάντως ο κ. Στουρνάρας εμφανίζεται αισιόδοξος για την ταχεία ανάκαμψη μεγάλου μέρος των καταθέσεων που διέρρευσαν το τελευταίο εξάμηνο λόγω της φύσης των εκροών. Σε αντίθεση με τα πρώτα χρόνια της κρίσης, όταν η μείωση των υπολοίπων προήλθε κατά κύριο λόγο από μεγάλα «πορτοφόλια», στην τρέχουσα κρίση οι διαρροές προέρχονται κατά κύριο λόγο από καταθέτες λιανικής. Από τα επίσημα στατιστικά προκύπτει ότι το πεντάμηνο Δεκέμβριος 2014 – Απρίλιος 2015 μόλις το 1/3 περίπου των καταθέσεων που έφυγαν κατευθύνθηκε σε λογαριασμούς στο εξωτερικό και σε αμοιβαία κεφάλαια ξένων οίκων.
Αυτό σημαίνει ότι περί τα 15-20 δισ. ευρώ τοποθετήθηκαν σε τραπεζικές θυρίδες και άλλες προσωπικές κρυψώνες. Ως εκ τούτου ο κ. Στουρνάρας θεωρεί ότι υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες επιστροφής τους στο σύστημα όταν υπάρξει συμφωνία κυβέρνησης – πιστωτών και ξεκινήσει η βελτίωση των συνθηκών εμπιστοσύνης.
Κώδων κινδύνου
Μετρητά 40 δισ. ευρώ κινούν την αγορά
Χαρτονομίσματα αξίας 40 δισ. ευρώ εκτιμά κορυφαίο τραπεζικό στέλεχος ότι κυκλοφορούν στην πραγματική οικονομία μετά το ξέσπασμα της κρίσης παραμένοντας εκτός τραπεζικού συστήματος. Ο ίδιος τα αποκαλεί «εμπορικά λεφτά» σημειώνοντας ότι χάρη σε αυτά η εγχώρια αγορά δεν έχει καταρρεύσει, παρά τη σημαντική μείωση της καταθετικής βάσης, η οποία έχει πλέον ξεπεράσει τα 100 δισ. ευρώ. Το ποσό που διακρατείται σε φυσική μορφή από τα νοικοκυριά παρουσιάζει διακυμάνσεις ανάλογα με το οικονομικό κλίμα και τον βαθμό αβεβαιότητας σε σχέση με τη φερεγγυότητα των τραπεζών και τη θέση της χώρας στην ευρωζώνη.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
