Το όμορφο νεοκλασικό καθαγιάζει την «καταραμένη» Αθήνα, μεταξύ Αριστοτέλους και Αχαρνών. Με τον ζωγράφο Παύλο Σάμιο περιδιαβάζουμε τους πίνακες που δίνουν ζωή στους ψηλούς τοίχους, καθώς οι τεχνίτες αμπαλάρουν τα έργα που την ίδια ημέρα θα ταξιδέψουν για την Υδρα, για την έκθεση «Θάλασσα παντού». Ο δημιουργός μού δείχνει τα έργα-αφιέρωμα στους μεγάλους ζωγράφους, τον Τιτσιάνο, τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, τον Πάμπλο Πικάσο, μου μιλά για το αέναο παιχνίδι των επιρροών στην τέχνη και καταλήγει ότι για να γίνει ένα πολύ μεγάλο έργο, που να ξεπερνά και τον ίδιο τον ζωγράφο και να ζωγραφίζει ιστορία, σίγουρα υπάρχει ένας μεγάλος έρωτας πίσω του. Αυτό τουλάχιστον πιστεύει εκείνος.
Η ψηλότερη κορυφή πάνω από την Υδρα λέγεται Ερως, ίσως γιατί διαχέει έναν έρωτα πάνω από την πολιτεία που άγγιξε πολύ δυνατά με το μαγικό ραβδί του την ευαισθησία του Παύλου Σάμιου από τα φοιτητικά του χρόνια. Ζητούσε και έπαιρνε άδειες από τον δάσκαλό του, τον Γιάννη Μόραλη, και περιδιάβαζε με το καβαλέτο υπό μάλης τα στενά και τα σκαλοπάτια της Υδρας, μόνος του, ακόμη και χειμώνα καιρό. «Οταν πρωτοπήγα» λέει ο ζωγράφος «είχα μείνει με το στόμα ανοιχτό. Δεν πίστευα ότι υπήρχε τέτοιο μέρος, τόσο όμορφο και τόσο ιδιαίτερο στα χρώματα. Λατρεύω την Υδρα, όλο αυτό το βυζαντινό μωσαϊκό που το ένα σπίτι πάει πάνω στο άλλο και δεν υπάρχει προοπτική. Αυτό ήταν καταπληκτικό. Εβλεπα μπροστά μου ένα πραγματικό ντεκόρ». Και σε αυτό το γοητευτικό σκηνικό θα στήσει τα έργα του ο Παύλος Σάμιος, σαν ένα αφιέρωμα στο νησί που του άνοιξε την αγκαλιά του.
«Η Υδρα, επειδή είναι κλειστή, δημιουργεί μια άλλη ατμόσφαιρα, γίνονται όλα μεταφυσικά. Βγάζουν ένα άλλο φως, καθώς αντανακλούν οι λευκοί τοίχοι και οι γκρίζες πλαγιές δεξιά και αριστερά. Αυτό το μάζεμα που δημιουργούν τα βουνά είναι σαν ένας κόλπος, πραγματικός κόλπος. Δεν είναι απλώς ένα λιμάνι, είναι μια αγκαλιά που δίνει στο κάθε τι που αράζει μέσα της μια άλλη σημασία, ακόμη και στις γάτες που τρέχουν από εδώ και από εκεί».
Και βέβαια η «Θάλασσα παντού». Αυτός είναι ο τίτλος της έκθεσης. Ερωτας με τη θάλασσα που υπάρχει παντού. «Ολοι οι Ελληνες έχουμε γεννηθεί με μια θάλασσα στον νου» λέει ο ζωγράφος. «Ακόμη και οι βουνίσιοι βλέπουν σε μια άκρη του οπτικού τους πεδίου θάλασσα. Είτε τρικυμισμένη, είτε ήσυχη, πάντα παίζει έναν ιδιαίτερο ρόλο, είναι άνοιγμα, είναι ταξίδι, είναι φυγή. Δεν είναι ένας τοίχος. Βλέπεις το δάσος από το παράθυρό σου, είναι ωραίο, αλλά δεν έχει το άνοιγμα της θάλασσας. Σε κλείνει, ενώ η θάλασσα σε πάει μακριά. Και αυτό το φευγιό σε κάνει να ονειρεύεσαι».
Εχει σημασία όμως και από πού βλέπεις τη θάλασσα. Στην έκθεση στην Υδρα θα εκτεθούν έργα όπως αυτό που ζωγράφισε ειδικά για τους αναγνώστες του «Βήματος». Μια ματιά στη θάλασσα από το ανοιχτό παράθυρο ή την πόρτα, φορτισμένη από την ιστορία των εσωτερικών χώρων. «Δεν κάθομαι ποτέ έξω να πιω καφέ» λέει ο Παύλος Σάμιος. «Κάθομαι μέσα, ακόμη και το καλοκαίρι. Παίζει ρόλο η ατμόσφαιρα η εσωτερική και το κάδρο του καφενείου για το πώς βλέπεις το έξω. Αλλιώς το αισθάνεσαι σε ένα νεοκλασικό σπίτι που έχει ζήσει διαφορετικές στιγμές και αλλιώς σε ένα καφέ-μπαρ σημερινό. Μέσα είναι το μάζεμα, έξω χάνεσαι. Δεν βλέπεις έξω, κοιτάς, αλλά δεν βλέπεις. Οταν κοιτάς μέσα από την πόρτα, βλέπεις. Και τη θυμάμαι την ατμόσφαιρα όταν γυρίζω στο ατελιέ. Και αυτό προσπαθώ να το κάνω έργο. Δεν είναι ένα στιγμιότυπο με μια θάλασσα, έχει κάτι προσωπικό, βιωματικό».
«Το γυμνό είναι το σύμβολο της αλλαγής των εποχών»
Αρχαίες και σύγχρονες Αφροδίτες, δράκοι, θάλασσες, η χαμένη Ιωνία, η δύναμη της γυναίκας, ο Πήγασος που σώζει, η διαλυμένη φιγούρα εμπνευσμένη από τον Πικάσο, όλα στην έκθεση του Παύλου Σάμιου στη Σύρο «3.500 χρόνια στην ίδια παραλία», όλα μπροστά σε μια θάλασσα που είναι ίδια εδώ και 35 αιώνες. «Είναι αυτή η αντιπαράθεση στιγμής και χρόνου» λέει ο ζωγράφος. «Ο χρόνος παίζει πολύ σημαντικό ρόλο πάνω στην Ελλάδα. Το ξεχνάμε αυτό και κοιτάμε μόνο το σήμερα, ενώ θα πρέπει πάντα να κοιτάμε και το παρελθόν, την ιστορία μας. Δεν ήθελα να μπλέξω τα έργα και τα νησιά, ήθελα το καθένα να έχει τη δική του προσωπικότητα. Εδώ η σχέση είναι θάλασσα και γυναικείο γυμνό. Ολα ξεκινάνε από το κυκλαδικό ανάγλυφο, την κυκλαδική πλάτη, αυτό που λέω εγώ βιολοντσέλο, το οποίο είναι η πλάτη μιας γυναίκας. Πήρα αυτό το σχέδιο από τα κυκλαδικά ειδώλια και έβαλα ένα σύγχρονο γυμνό δίπλα του. Μπαίνω και μέσα στα ατελιέ των ζωγράφων και λέω ότι από τις Νεολιθικές Μεγάλες Μητέρες και τα κυκλαδικά ειδώλια το σύμβολο αλλαγής των εποχών είναι το γυναικείο γυμνό. Μόνο στο Βυζάντιο δεν είχαμε γυμνό, εκτός από τον Ιησού στον Σταυρό. Αλλά από τον 13ο αιώνα, με την επιστροφή στον άνθρωπο, σε όλη την Αναγέννηση, ποιο είναι το πρώτο πράγμα που ζωγραφίζει ο Τιτσιάνο; Είναι η Αφροδίτη γυμνή. Το γυμνό επανέρχεται ως η μεγάλη επανάσταση στην εποχή μας. Τι έκανε ο Πικάσο; Γυμνά. Ο Μποτιτσέλι, ο Μανέ, ο Μαν Ρέι, ο Λούσιαν Φρόιντ; Το γυμνό είναι η ερωμένη, η προσδοκία, η έκσταση, είναι αυτό που σε εξιτάρει για να δημιουργήσεις».
Αρχαίες και σύγχρονες Αφροδίτες, δράκοι, θάλασσες, η χαμένη Ιωνία, η δύναμη της γυναίκας, ο Πήγασος που σώζει, η διαλυμένη φιγούρα εμπνευσμένη από τον Πικάσο, όλα στην έκθεση του Παύλου Σάμιου στη Σύρο «3.500 χρόνια στην ίδια παραλία», όλα μπροστά σε μια θάλασσα που είναι ίδια εδώ και 35 αιώνες. «Είναι αυτή η αντιπαράθεση στιγμής και χρόνου» λέει ο ζωγράφος. «Ο χρόνος παίζει πολύ σημαντικό ρόλο πάνω στην Ελλάδα. Το ξεχνάμε αυτό και κοιτάμε μόνο το σήμερα, ενώ θα πρέπει πάντα να κοιτάμε και το παρελθόν, την ιστορία μας. Δεν ήθελα να μπλέξω τα έργα και τα νησιά, ήθελα το καθένα να έχει τη δική του προσωπικότητα. Εδώ η σχέση είναι θάλασσα και γυναικείο γυμνό. Ολα ξεκινάνε από το κυκλαδικό ανάγλυφο, την κυκλαδική πλάτη, αυτό που λέω εγώ βιολοντσέλο, το οποίο είναι η πλάτη μιας γυναίκας. Πήρα αυτό το σχέδιο από τα κυκλαδικά ειδώλια και έβαλα ένα σύγχρονο γυμνό δίπλα του. Μπαίνω και μέσα στα ατελιέ των ζωγράφων και λέω ότι από τις Νεολιθικές Μεγάλες Μητέρες και τα κυκλαδικά ειδώλια το σύμβολο αλλαγής των εποχών είναι το γυναικείο γυμνό. Μόνο στο Βυζάντιο δεν είχαμε γυμνό, εκτός από τον Ιησού στον Σταυρό. Αλλά από τον 13ο αιώνα, με την επιστροφή στον άνθρωπο, σε όλη την Αναγέννηση, ποιο είναι το πρώτο πράγμα που ζωγραφίζει ο Τιτσιάνο; Είναι η Αφροδίτη γυμνή. Το γυμνό επανέρχεται ως η μεγάλη επανάσταση στην εποχή μας. Τι έκανε ο Πικάσο; Γυμνά. Ο Μποτιτσέλι, ο Μανέ, ο Μαν Ρέι, ο Λούσιαν Φρόιντ; Το γυμνό είναι η ερωμένη, η προσδοκία, η έκσταση, είναι αυτό που σε εξιτάρει για να δημιουργήσεις».
πότε & πού:
- «Η θάλασσα παντού», Ιστορικό Αρχείο, Μουσείο Υδρας 13 Ιουνίου – 31 Ιουλίου.
- «3.500 χρόνια στην ίδια παραλία», Πινακοθήκη Βάτη, Δημαρχείο Σύρου, Ερμούπολη, 4 Ιουλίου – 3 Αυγούστου
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
