Ουκρανία: Κούρσα μετ’ εμποδίων προς τη Δύση

Ενας χρόνος Ποροσένκο, ένας χρόνος αδιέξοδο για τη φτωχή και αιματοβαμμένη Ουκρανία; Οχι ακριβώς. Τα προβλήματα είναι τεράστια και επίμονα. Ενας εμφύλιος με τους φιλορώσους αυτονομιστές στα ανατολικά που δεν λέει να τελειώσει. Μια οικονομία που εξαρτάται από ξένα δάνεια. Και ένας μακρύς και δύσκολος δρόμος προς την ΕΕ.

Αλλά δεν είναι όλα μαύρα. Κάτι κουνιέται στον πόλεμο κατά των ολιγαρχών και της διαφθοράς. Ψηφίζονται νόμοι που καταργούν μονοπώλια στην ενέργεια και η κυβέρνηση του Κιέβου έχει αρχίσει να βάζει τα θεμέλια για τη δημιουργία ενός πιο σύγχρονου, δημοκρατικού κράτους δικαίου.

«Νομίζω ότι η Ουκρανία είναι πολύ καλύτερα σήμερα από ό, τι ήταν πριν από έναν χρόνο», όταν εξελέγη πρόεδρος ο Πέτρο Ποροσένκο, λέει στο «Βήμα» ο Αλεξάντερ Τζ. Μότιλ, ουκρανοαμερικανός καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Rutgers στις ΗΠΑ.

«Είναι πιο βαθιά ριζωμένη στη Δύση, έχει αντισταθεί στη ρωσική επιθετικότητα, έχει ξεκινήσει μεταρρυθμίσεις σε διάφορους τομείς, έχει βελτιώσει τον στρατό και την κρατική μηχανή και είναι σχεδόν βέβαιον ότι θα επιβιώσει ως ένα δημοκρατικό κράτος δυτικών προδιαγραφών» τονίζει.

«Το τίμημα που πλήρωσε είναι βέβαια πολύ βαρύ: νεκροί άνθρωποι και χαμένα εδάφη. Και φυσικά έχει να διανύσει πολύ δρόμο –και πολλά θα εξαρτηθούν από το αν ο Πούτιν θα εξαπολύσει πόλεμο ή όχι. Οι περισσότεροι Ουκρανοί είναι φτωχοί και αντιμετωπίζουν μια δύσκολη μετάβαση από το παρελθόν προς το μέλλον. Αλλά, τελικά, η Ουκρανία έχει την προοπτική για ένα καλύτερο αύριο» καταλήγει ο συνομιλητής μας.

Εκτενές ρεπορτάζ του «Spiegel» για τον πρώτο χρόνο του Ποροσένκο καταλήγει σε παρόμοιο συμπέρασμα. Εχει τίτλο «Αγγελοι και δαίμονες» και μιλάει για μια νέα γενιά μεταρρυθμιστών που είναι αποφασισμένοι να απελευθερώσουν τη χώρα από τις κατάρες που την ταλανίζουν. Οι μεγαλύτεροι «δαίμονες» είναι βέβαια οι ολιγάρχες, άνθρωποι που έγιναν πάμπλουτοι στον ληστρικό καπιταλισμό που ακολούθησε τη διάλυση της ΕΣΣΔ.

Σχεδόν 20 από αυτούς κάνουν ακόμη κουμάντο στην οικονομία και στην πολιτική της Ουκρανίας. Ειδικοί λένε ότι το 25% των βουλευτών είναι μυστικά στο μισθολόγιο μεγιστάνων όπως ο Ρινάτ Αχμέτοφ. Αλλά ακόμη και αυτός, ο πλουσιότερος άνθρωπος της Ουκρανίας, στρέφεται τώρα προς τη Δύση ακολουθώντας το πνεύμα των καιρών. Με περιουσία 15,4 δισ. δολαρίων κατέχει μεταλλουργικές επιχειρήσεις, ασφαλιστικές εταιρείες, ΜΜΕ και πολλά άλλα, με βαρύ πυροβολικό τη System Capital Management Holdings, μέσω της οποίας ελέγχει σημαντικό μερίδιο στις βιομηχανίες της χώρας.

Επί χρόνια σύμμαχος και υποστηρικτής του φιλορώσου τέως προέδρου Γιανουκόβιτς, τον οποίον ανέτρεψε η φιλοδυτική εξέγερση στην Πλατεία Ανεξαρτησίας του Κιέβου, ο Αχμέτοφ θέλει να βελτιώσει τα κέρδη του με την καλύτερη πρόσβαση στην ΕΕ. Το μεγαλύτερο εμπορικό μπλοκ στον κόσμο αγόρασε πέρυσι ουκρανικά προϊόντα αξίας 14,6 δισ. ευρώ.

Φιλοδυτικά προσανατολισμένος δισεκατομμυριούχος είναι βέβαια και ο ίδιος ο Ποροσένκο. Ο 50χρονος «βασιλιάς της σοκολάτας» εξελέγη πέρυσι πανηγυρικά με 55% και με όραμα να γίνει η Ουκρανία επισήμως υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ το 2020. Μόλις χθες υπέγραψε νόμο που ακυρώνει πέντε διμερείς συμφωνίες αμυντικής συνεργασίας μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας. Η κυβέρνηση του Κιέβου έχει ψηφίσει επίσης νόμους για διαφάνεια στα ενεργειακά και τραπεζικά συστήματα –και τα δύο με ελλείμματα –και έχει ιδρύσει ανεξάρτητη Υπηρεσία Καταπολέμησης της Διαφθοράς.

Αντι-μονοπωλιακοί νόμοι ανοίγουν την αγορά του φυσικού αερίου σε επενδυτές –εκεί όπου άλλοτε κυριαρχούσε ο ολιγάρχης Ντμίτρο Φίρτας. Είναι μια καλή αρχή, αλλά η Ουκρανία εξακολουθεί να μην είναι κράτος δικαίου –η γραφειοκρατία είναι σοβιετικού τύπου και η δικαστική εξουσία συχνά μεροληπτική.

Η οικονομία εξαρτάται από δάνεια, αυτή τη φορά όχι από τη Ρωσία αλλά από το ΔΝΤ. Το Ταμείο ανακοίνωσε τον Μάρτιο χορήγηση 17,5 δισ. δολαρίων (15,5 δισ. ευρώ) στο πλαίσιο τετραετούς προγράμματος στήριξης οικονομικών μεταρρυθμίσεων. Οι προβλέψεις λένε ότι η οικονομία θα συρρικνωθεί κατά περίπου 5,5% εφέτος, προτού ανακάμψει με ρυθμό αύξησης 2% το 2016 και 4% ετησίως σε μεσοπρόθεσμη βάση.

Εκτιμάται ότι ο πληθωρισμός θα υποχωρήσει στο 27% ως το τέλος του 2015, μετά την εκτόξευση λόγω υποτίμησης της γρίβνας και αύξησης της τιμής του φυσικού αερίου από τη Ρωσία που προκάλεσε ανατιμήσεις στα τιμολόγια θέρμανσης της Ουκρανίας. Ολα αυτά μαζί με τη φτώχεια του κόσμου έχουν οδηγήσει σε νέες διαδηλώσεις –από βετεράνους του στρατού, ανθρακωρύχους ή πολίτες που δεν μπορούν να πληρώσουν δάνεια σε ξένο νόμισμα. Αλλά, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, η πλειοψηφία των Ουκρανών θέλει να ξεφορτωθεί το παλιό σύστημα, παρά την αυξανόμενη ανυπομονησία και τη δυσαρέσκειά τους.