Το υπουργείο Υποδομών ανέστειλε πρόσφατα διαγωνισμό για την κατασκευή τμημάτων της Ολυμπίας Οδού (Πάτρα – Πύργος, Καλό Νερό – Τσακώνα) προκειμένου να εξετάσει το ενδεχόμενο κατάτμησης του έργου σε μικρότερες εργολαβίες.
Στόχος του υπουργείου είναι να μη συμμετέχουν στην κατασκευή των μεγάλων δημοσίων έργων μόνο οι λίγες εργοληπτικές εταιρείες της ανώτατης τάξης αλλά και πολλές μικρομεσαίες, ώστε να επιβιώσουν. Εκ πρώτης όψεως, αυτό συνάδει και με τη νέα Οδηγία 2014/24 ΕΕ. Έχουν όμως έτσι τα πράγματα;
Η σημερινή οικονομική συγκυρία έχει οδηγήσει σε δραματική μείωση των κατασκευών και αυτό προβλέπεται να μην αλλάξει μεσοπρόθεσμα. Το απόθεμα αδιάθετων οικοδομών είναι μεγάλο, οι δημόσιες επενδύσεις θα είναι περιορισμένες και ιδιωτικές επενδύσεις σε μεγάλες υποδομές δεν πρόκειται να πραγματοποιηθούν όσο θα διαρκεί το ασταθές οικονομικό κλίμα και θα υφίσταται πολιτική αμφισβήτηση των παραχωρήσεων και των τελών χρήσης.
Κατά συνέπεια, δεν φαίνεται εφικτή η επιβίωση του συνόλου των τεχνικών επιχειρήσεων της Χώρας. Η όποια πολιτική δημοπράτησης δημοσίων έργων είναι αναγκαίο να έπεται πικρών κυβερνητικών αποφάσεων εξυγίανσης και περιορισμού του τεχνικού κλάδου, όπως η επανάκριση εργοληπτικών πτυχίων, που όμως προϋποθέτουν την ανάληψη πολιτικής ευθύνης.
Η παγκοσμιοποίηση δίνει όλο και περισσότερο στις ελληνικές τεχνικές εταιρείες τη δυνατότητα ανάληψης έργων στο εξωτερικό. Ωστόσο, δεν υπάρχει εθνική στρατηγική αξιοποίησής της. Πολλοί ομιλούν για την ανάπτυξη της ναυτιλίας και την απασχόληση ελληνικών πληρωμάτων, ελάχιστοι όμως σκέπτονται το τεχνικό ανάλογο, δηλαδή εργοτάξια στο εξωτερικό με ελληνική στελέχωση (μηχανικούς, εργοδηγούς, χειριστές μηχανημάτων, τεχνίτες).
Η πολιτική δημοπράτησης δημοσίων έργων πρέπει να στοχεύει στην υπέρβαση της κρίσης. Οφείλει όχι μόνο να ενισχύει τις υγιείς μικρομεσαίες ελληνικές επιχειρήσεις αλλά και να διευκολύνει τις λίγες εταιρείες που έχουν τη δυνατότητα ανάληψης έργων στο εξωτερικό λόγω μεγέθους, τεχνογνωσίας, οικονομικής επιφάνειας και πιστοποιητικών εκτέλεσης μεγάλων έργων. Κυρίως όμως πρέπει να αποδίδει στον ελληνικό λαό ανταποδοτικά έργα με εύλογο κόστος και χρόνο κατασκευής και με καλή ποιότητα.
Στη σημερινή συγκυρία της περιορισμένης χρηματοδότησης έργων πρέπει να καταστρωθούν προγράμματα με υψηλή ανταποδοτικότητα, π.χ. να υλοποιηθούν έργα οδικής ασφάλειας σε όλο το εθνικό δίκτυο. Σχετικό πρόγραμμα δρομολογήθηκε πριν από πέντε χρόνια αλλά οι μελέτες δεν έχουν ακόμα ολοκληρωθεί. Σε πρώτη φάση, θα μπορούσαν να δημοπρατηθούν σε επίπεδο περιφερειακής ενότητας τουλάχιστον πενήντα έργα των 5 εκατ. ευρώ ώστε να απασχοληθούν μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Η υπερβολική κατάτμηση της δημοπράτησης των μεγάλων έργων πρέπει να αποκλεισθεί. Π.χ. τα έργα αυτοκινητοδρόμων δεν είναι δυνατόν να κατατμηθούν προς δημοπράτηση σε μη λειτουργικά υποτμήματα για πάρα πολλούς λόγους.
Πολλαπλασιάζεται:
– Ο αριθμός του αναγκαίου προσωπικού επίβλεψης των εργασιών και το κόστος διαχείρισης του Κυρίου του Έργου (ΚτΕ).
– Ο αριθμός των απαιτουμένων λατομείων και δανειοθαλάμων, των εργοταξιακών γραφείων, αποθηκών και συνεργείων μηχανημάτων, των εγκαταστάσεων παραγωγής σκυροδέματος και ασφαλτομίγματος, καθώς και των αντίστοιχων αδειοδοτήσεων.
– Ο κίνδυνος αποζημιώσεων των αναδόχων εξαιτίας καθυστερήσεων σε απαλλοτριώσεις και αδειοδοτήσεις, αφού δεν υπάρχουν εναλλακτικά μέτωπα εργασίας.
Ενώ ταυτόχρονα περιορίζεται η δυνατότητα:
– Ολοκλήρωσης κατά προτεραιότητα αυτοτελώς λειτουργικών τμημάτων.
– Εγγυημένης συντήρησης και λειτουργίας των έργων από τους κατασκευαστές τους.
– Επίτευξης ομοιόμορφης ποιότητας σε όλο το έργο.
– Ισοζυγίου εκσκαφών και επιχωμάτων.
– Πλήρους αξιοποίησης των ασβεστολιθικών προϊόντων εκσκαφής ορυγμάτων με θραύση για την παραγωγή σκυροδέματος, βάσης κ.λπ.
– Τυποποίησης κατασκευαστικών εργασιών και αξιοποίησης υπαρχόντων καλουπιών και εξοπλισμού σε γέφυρες, σήραγγες κ.λπ.
– Χρήσης ακριβών σύγχρονων μηχανημάτων μεγάλης απόδοσης και ακρίβειας.
– Εφαρμογής σύγχρονων συστημάτων διαχείρισης από τον Κύριο του Έργου και τους μικρομεσαίους εργολάβους.
Με ποιον τρόπο όμως μπορούν να αποφευχθούν τα ανωτέρω μειονεκτήματα αλλά και να ενισχυθούν ταυτόχρονα οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις; Αρκεί στην ανταγωνιστική διαδικασία δημοπράτησης των μεγάλων ΔΕ (Οδηγία 2014/24 ΕΕ) να συμπεριληφθεί στα υπο-κριτήρια ανάθεσης σε εργοληπτική επιχείρηση το ποσοστό του προϋπολογισμού που θα εκτελέσουν υπεργολάβοι (μικρομεσαίες επιχειρήσεις) που αυτή θα δηλώσει.
Πέραν τούτου, το δομημένο σχήμα γενικού εργολάβου και υπεργολάβων του θα επιβάλει τον εκσυγχρονισμό των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και θα συντηρήσει την εμπειρία των μεγάλων στο απαιτούμενο επίπεδο για την ανάληψη έργων στο εξωτερικό και για τον περιορισμό της ανάληψης ελληνικών δημοσίων έργων από αλλοδαπές εταιρείες.
Σε κάθε περίπτωση όμως, η επωφελής για το Δημόσιο δημοπράτηση μεγάλων δημοσίων έργων και η επιτυχής διαχείριση των συμβάσεων με ισχυρές εργοληπτικές επιχειρήσεις προϋποθέτουν αποτελεσματικές υπηρεσίες των Κυρίων του Έργου με στελέχη υψηλής επαγγελματικής στάθμης.
Η ουσιαστική αναβάθμιση των σημερινών δομών είναι αναγκαία και επείγει, αλλά απαιτεί ισχυρή πολιτική βούληση και οργανωτική ικανότητα, τις οποίες δεν επέδειξε επαρκώς καμία ελληνική κυβέρνηση μέχρι σήμερα.
* Ο κ. Σέργιος Λαμπρόπουλος είναι καθηγητής του Τομέα Προγραμματισμού και Διαχείρισης Τεχνικών Έργων της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών ΕΜΠ και πρώην ΓΓ συγχρηματοδοτούμενων δημοσίων έργων.
