Η κρίση στη Μεσόγειο φέρνει πιο κοντά ΝΑΤΟ - ΕΕ

Ενώπιον κρίσιμων και δύσκολων αποφάσεων ενδέχεται να βρεθεί σύντομα η Αθήνα στο Κυπριακό και δευτερευόντως στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, λόγω των εξελίξεων που κυοφορούνται στο μέτωπο των σχέσεων ΝΑΤΟ – Ευρωπαϊκής Ενωσης. Σύμφωνα με ξένες διπλωματικές πηγές από την έδρα της Συμμαχίας αλλά και από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης με τις οποίες συνομίλησε «Το Βήμα», οι ηγεσίες των δύο οργανισμών φαίνεται ότι κινούνται προς την κατεύθυνση της σύσφιγξης των σχέσεων και της συνεργασίας τους, καθώς οι προκλήσεις ασφαλείας τόσο στην Ανατολική Ευρώπη όσο και στη λεκάνη της Μεσογείου δημιουργούν νέα δεδομένα.

Σε αυτό το πλαίσιο, η κυβέρνηση θα πρέπει να τοποθετηθεί με σαφήνεια επί μιας σειράς θεμάτων που θίγουν τον πυρήνα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Στην έδρα των δύο οργανισμών έχει αρχίσει να δημιουργείται κλίμα πιέσεων για την επίλυση του Κυπριακού, ενώ η ΕΕ σχεδιάζει ενεργότερη παρουσία στις συνομιλίες των δύο πλευρών στο νησί –χωρίς φυσικά να αμφισβητείται η πρωτοκαθεδρία των Ηνωμένων Εθνών. Αυτός είναι ο λόγος που ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ αναμένεται να επισκεφθεί τη Λευκωσία μέσα στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου, ενώ ακόμη και νατοϊκοί κύκλοι μιλούν με ικανοποίηση για την προσωπική χημεία των Νίκου Αναστασιάδη και Μουσταφά Ακιντζί, προσβλέποντας σε πρόοδο στις διαπραγματεύσεις.

Αυτό όμως είναι το λιγότερο. Υψηλόβαθμες πηγές από το ΝΑΤΟ υπογραμμίζουν ότι η Τουρκία έχει αρχίσει πλέον να εμφανίζεται πιο ευέλικτη στις σχέσεις της με τη Συμμαχία και την ΕΕ, ώστε να διευκολύνει την προώθηση της συνεργασίας των δύο οργανισμών και παράλληλα να βελτιώσει την εικόνα της στη Δύση. Η Αγκυρα φαίνεται ότι κινείται με οδηγό τη διαμόρφωση μιας ειδικής σχέσης με την ΕΕ, η οποία θα δίνει έμφαση στη συνεργασία σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφαλείας, καθώς και σε εμπορικά ζητήματα.

Εδώ άλλωστε εντάσσεται η υπογραφή πριν από λίγες ημέρες, στις 11 Μαΐου, της ανανέωσης της τελωνειακής συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας που επιτρέπει στην Αγκυρα να μη βρεθεί εκτεθειμένη σε περίπτωση υπογραφής της Διατλαντικής Συμφωνίας Εμπορίου και Επενδύσεων. Ολα τα παραπάνω οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Αθήνα θα πρέπει πλέον να διαμορφώσει μια νέα στρατηγική που θα λαμβάνει υπόψη τις νέες πραγματικότητες και θα ξεφεύγει από το αυτοματοποιημένο σύνθημα της υποστήριξης της πλήρους ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ.

«Το φάντασμα στο δωμάτιο»

Ανώτερη νατοϊκή πηγή, με την οποία συνομίλησε «Το Βήμα», χαρακτήριζε τις σχέσεις ΝΑΤΟ – ΕΕ «το φάντασμα στο δωμάτιο». Η κρίση στις σχέσεις ΝΑΤΟ – Ρωσίας με αφορμή την Ουκρανία και η αστάθεια που έχει κυριαρχήσει σε όλη τη μεσογειακή λεκάνη εξαιτίας των συνεχιζόμενων πολεμικών συγκρούσεων, των κυμάτων λαθρομεταναστών και της ανάδυσης του ισλαμικού εξτρεμισμού οδηγούν τους δύο οργανισμούς στην αναζήτηση ενός «καταμερισμού εργασίας». Σε αυτό το πλαίσιο, εξηγούσε η ίδια πηγή, η ΕΕ θα πρέπει να αναλάβει πιο ηγετικό ρόλο στον Νότο, ενώ το ΝΑΤΟ στρέφεται κυρίως στην ανάσχεση της ρωσικής επιθετικότητας στην Ανατολική Ευρώπη. Ιδιαίτερα ενθαρρυντική κρίνεται στην τρέχουσα φάση η παρουσία τριών προσώπων σε κρίσιμες θέσεις. Πέραν του Νορβηγού Γενς Στόλτενμπεργκ στη θέση του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ, η τοποθέτηση του Πολωνού Ντόναλντ Τουσκ ως προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και, κυρίως, της Ιταλίδας Φεντερίκα Μογκερίνι ως ύπατης εκπροσώπου για την εξωτερική πολιτική της ΕΕ διαμορφώνουν προϋποθέσεις προώθησης της συνεργασίας των δύο οργανισμών.

Η κυρία Μογκερίνι θεωρείται πολύ κινητική. Εκφράζει σαφείς απόψεις για θέματα άμυνας, προωθεί ενεργά μια νέα Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ασφαλείας (η προηγούμενη χρονολογείται από το 2003), ενώ γενικότερα οι Ευρωπαίοι δείχνουν διάθεση ενεργότερης εμπλοκής τους σε θέματα ασφαλείας και άμυνας. Αυτά τα ζητήματα θα απασχολήσουν άλλη μία σύνοδο κορυφής, τον Ιούνιο, έχοντας και την υποστήριξη χωρών όπως η Γερμανία. Σε μια περίοδο δε που η ΕΕ έχει να αντιμετωπίσει θέματα όπως το ελληνικό οικονομικό πρόβλημα ή το αίτημα της Βρετανίας για μια «νέα σχέση» με τις Βρυξέλλες, ορισμένοι βλέπουν την κοινή εξωτερική πολιτική και τη συνεργασία με την Ατλαντική Συμμαχία ως ενισχυτική κεντρομόλων τάσεων για την Ενωση.

Είναι σε αυτό το σημείο που εισέρχεται ο «παράγων Τουρκία». Αριστα ενημερωμένες πηγές τόνιζαν ότι έπειτα από μια περίοδο αποξένωσης και τριβών (ουδείς ξεχνά τη σύγκρουση για την προμήθεια κινεζικού αντιπυραυλικού συστήματος που τελικά μάλλον εγκαταλείπεται για ένα γαλλο-ιταλικό σύστημα), η Αγκυρα εργάζεται παρασκηνιακά τους τελευταίους μήνες για βελτίωση του κλίματος στις σχέσεις με την ΕΕ και τους Αμερικανούς.

Η τουρκική κυβέρνηση εμφανίζεται πλέον πολύ πιο συνεργάσιμη στο θέμα των «ξένων μαχητών» που πολεμούν για το Ισλαμικό Κράτος. Εχει αυξήσει τις απελάσεις όσων εντοπίζει εντός Τουρκίας και κυρίως στα αεροδρόμια. Η συνεργασία στον τομέα των πληροφοριών με τους Ευρωπαίους είναι σημαντική, αλλά σημαντικότερη υπήρξε η επίθεση αυτοκτονίας μιας γυναίκας που είχε σχέση με το ISIS τον περασμένο Ιανουάριο σε τουριστική περιοχή της Κωνσταντινούπολης.

Παράλληλα η Αγκυρα φαίνεται να έχει συμφωνήσει με την Ουάσιγκτον, έπειτα από μήνες μυστικών συνομιλιών, να επιτρέψει τις πτήσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών από τη βάση του Ιντσιρλίκ για επιθέσεις εναντίον του ISIS στη Συρία. Και επιπλέον η Αγκυρα και η Ουάσιγκτον συνεργάζονται για την εκπαίδευση σύρων ανταρτών σε τουρκικό έδαφος.

Ο ρόλος της Τουρκίας
Το Κυπριακό παραμένει αγκάθι στη συνεργασία των δύο οργανισμών
Στις Βρυξέλλες δεν είναι μυστικό πόσο σημαντική θεωρείται η Τουρκία στους στρατηγικούς σχεδιασμούς του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Και αυτό ισχύει παρά τη διάβρωση της εμπιστοσύνης λόγω της ρητορικής και των πράξεων του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Φυσικά η Αγκυρα δεν έχει άρει τις πάγιες θέσεις της στο Κυπριακό, το οποίο παραμένει αγκάθι στη συνεργασία των δύο οργανισμών. Εμφανίζεται όμως να επιθυμεί πρακτικές λύσεις που θα παρακάμπτουν τις επιπλοκές. Επιπροσθέτως, το γεγονός ότι εντός της επόμενης εβδομάδας θα υπάρξουν τρεις συναντήσεις του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου με την Επιτροπή Πολιτικής και Ασφαλείας της ΕΕ ή ότι για πρώτη φορά μια Ευρωπαϊκή Επιχειρησιακή Μονάδα Δράσης συμμετέχει μαζί με τη νατοϊκή Δύναμης Ταχείας Αντίδρασης στη μεγάλη άσκηση «Trident Juncture» που θα πραγματοποιηθεί προσεχώς και στην οποία θα λάβουν μέρος 20.000 άνδρες δείχνουν ότι κάτι κινείται στο μέτωπο της κοινής δράσης των δύο οργανισμών. Βέβαια η Τουρκία δεν έδωσε «δωρεάν» τη συγκατάθεσή της για τις συναντήσεις αυτές. Ζήτησε και πέτυχε να υπάρξει επίσημη συζήτηση για την επιχείρηση «Althea», τη μόνη που διεξάγεται υπό τους κανόνες της συμφωνίας «Berlin Plus», το οποίο σημαίνει ότι πρόκειται για επιχείρηση της ΕΕ με χρήση νατοϊκών μέσων. Ως γνωστόν, η Τουρκία μπλοκάρει τη συνεργασία ΕΕ – ΝΑΤΟ λόγω της Κύπρου που είναι μέλος της ΕΕ αλλά όχι του ΝΑΤΟ και η Αγκυρα αρνείται να αναγνωρίσει. Τέλος, η Αθήνα θα πρέπει να συνυπολογίσει ότι ένας σύμμαχός της στο θέμα της διαμάχης με την Τουρκία για τη συνεργασία ΕΕ – ΝΑΤΟ έχει αρχίσει να μεταβάλλει στάση. Ο λόγος είναι για τη Γαλλία, η οποία πλέον έχει αρχίσει να πιστεύει ότι η παράλληλη ύπαρξη μιας Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής Ασφαλείας και Αμυνας δεν ωφελεί και τάσσεται όλο και περισσότερο υπέρ μιας στενότερης συνεργασίας με την Ατλαντική Συμμαχία.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ