Επτά εκατομμύρια για την Εθνική Βιβλιοθήκη

Αν θέλουμε να έχουμε μια σοβαρή Εθνική Βιβλιοθήκη με ουσιαστική προσφορά στους πολίτες και όχι μια βιβλιοθήκη μόνο στα χαρτιά, το ελληνικό κράτος πρέπει επιτέλους να αποφασίσει να επενδύσει σε αυτήν. «Όλοι καταλαβαίνουμε ότι δεν υπάρχουν χρήματα, το θέμα όμως δεν είναι οικονομικό, είναι θέμα προτεραιοτήτων, θέμα ιεράρχησης αξιών.

Πρέπει να αποφασίσουμε ότι είναι πρώτιστο το να έχουμε μια Εθνική Βιβλιοθήκη που δεν υπολείπεται των ομολόγων της βιβλιοθηκών ανά τον κόσμο».

Είναι λόγια του Φίλιππου Τσιμπόγλου αυτά, του διευθυντή της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (ΕΒΕ), η κατάληξη μιας αναλυτικής απάντησης στην ερώτηση «Πώς πάει η ΕΒΕ;».

Άρχισε λέγοντας «Δεν έχουμε λεφτά». Το αδιάθετο ταμειακό υπόλοιπο από τις 388.392 ευρώ του 2014 έχει μπλοκάρει και δεν έχει ακόμη εκταμιευθεί. Η ΕΒΕ είναι στεγνή από ρευστό. Δεν είναι όμως στεγνή από ιδέες και δράσεις.

Την Τρίτη 19 Μαΐου έφτασε στην ΕΒΕ μια ομάδα εργασίας από το Κέντρο Μελέτης Χειρογράφων της Καινής Διαθήκης (Center for the Study of New Testament Manuscripts) του Τέξας. Θα βρίσκονται εδώ ως τα τέλη Αυγούστου προκειμένου να ψηφιοποιήσουν τα ελληνικά χειρόγραφα της Καινής Διαθήκης που βρίσκονται στη συλλογή της ΕΒΕ.

Η σχετική συμφωνία μεταξύ CSNTM και ΕΒΕ υπεγράφη τον περασμένο Ιανουάριο και ο Daniel B. Wallace, ιδρυτής και διευθυντής του CSNTM, βρίσκεται στην Αθήνα μαζί με την ομάδα του και όλον τον απαραίτητο τεχνολογικό εξοπλισμό.

Από τα 5.800 ελληνικά χειρόγραφα που υπάρχουν στον κόσμο η ΕΒΕ διαθέτει 300, μια εξαιρετικά μεγάλη και εκλεκτή συλλογή. Το CSNTM αποτιμά το κόστος της αποστολής στην Ελλάδα στα 835.000 δολάρια.

Για τις υπηρεσίες που θα μας προσφέρουν η ΕΒΕ θα παραχωρήσει στο CSNTM το δικαίωμα να διαθέτει ελεύθερα στον χώρο του τρία ψηφιακά αντίγραφα των χειρογράφων για μελέτη. Είναι μια συμφερότερη συμφωνία από αυτές που κάνει η Google, λέει ο διευθυντής της ΕΒΕ, η οποία διατηρεί τα δικαιώματα επί του υλικού των βιβλιοθηκών που ψηφιοποιεί, εκχωρώντας σε αυτές μόνο το δικαίωμα να διαθέτουν το ψηφιοποιημένο υλικό προς χρήση στους χώρους τους.

Μένοντας στον τομέα των χειρογράφων, είναι στα σκαριά συμφωνία με το Αρχείο Αριστοτέλη στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, προκειμένου ομάδα μελέτης υπό την εποπτεία του βυζαντινολόγου Ντίτερ Χαρλφίνγκερ να μελετήσει και να τεκμηριώσει τα αριστοτελικά βυζαντινά χειρόγραφα της ΕΒΕ και να ετοιμάσει νέο κατάλογο.

«Έχουμε υλικό που ενδιαφέρει τους ερευνητές, που αξίζει πολύ, και προσπαθούμε να το αξιοποιήσουμε και να το αναδείξουμε με συνεργασίες και δωρεές σε υπηρεσίες» λέει ο επικεφαλής της ΕΒΕ. Αποθετήρια ανοικτής πρόσβασης (registered open access), συνέργειες και συμπληρωματικότητα είναι οι αξίες του. Για να δούμε…

Η Καλοκαιρινή Εκστρατεία στις δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες σε όλη τη χώρα, την οποία είχε διοργανώσει τα προηγούμενα τρία χρόνια το Future Library, μάθαμε ότι θα πραγματοποιηθεί και εφέτος, υπό την αιγίδα και την καθοδήγηση της ΕΒΕ.

Πέρυσι είχαν συμμετάσχει 140 δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες με 3.480 δράσεις για παιδιά και εφήβους. Το Future Library είχε δημιουργήσει υποδομές, αλλά τον περασμένο Νοέμβριο ανακοίνωσε ότι αποχωρεί από τη διοργάνωσή τους προκειμένου να συνδράμει την ΕΒΕ στην προετοιμασία για τη μετεγκατάστασή της στο νέο κτίριο.

«Ο ρόλος του συντονιστή και του εκπαιδευτή ανήκει στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Θέλουμε σταδιακά να τη δούμε να αναλαμβάνει τον ρόλο αυτόν και το Future Library να αποχωρήσει», είχε πει μιλώντας τότε στο «Βήμα» ο διευθυντής του Future Library Δημήτρης Πρωτοψάλτου.

Οι πληροφορίες μας έλεγαν ότι ορισμένες βιβλιοθήκες ετοιμάζονταν ήδη για σιέστα αυτό το καλοκαίρι, όμως ο διευθυντής της ΕΒΕ μας διαβεβαίωσε ότι το πρόγραμμα συνεχίζεται υπό την αιγίδα της ΕΒΕ και ότι όλα θα γίνουν όπως τα προηγούμενα χρόνια: ετοιμάζεται το υλικό, οι θεματικές, το πρόγραμμα δράσεων. «Όλα, εκτός από το σεμινάριο που γινόταν κάθε χρόνο στη Βέροια».

Εν παρόδω, αναφέρθηκε στην κοινή τεχνική πλατφόρμα και στο ενιαίο πρότυπο που πρέπει να εφαρμοστεί σε όλες αυτές τις βιβλιοθήκες προκειμένου να αναπτυχθεί συνεργασία μεταξύ τους με άμεσα αποτελέσματα για τους χρήστες τους.

Αν η ΕΒΕ καταφέρει επιτέλους να οργανώσει τον χαοτικό χώρο των δημόσιων και δημοτικών βιβλιοθηκών και να τους προσφέρει έτοιμες υποδομές και τεχνογνωσία αποδεσμεύοντας ανθρώπινο δυναμικό για την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών προς τους πολίτες, οι αλλαγές στο τοπίο της πληροφορίας και της παιδείας θα είναι συγκλονιστικές για τα ελληνικά δεδομένα.

Εκτός από την Καλοκαιρινή Εκστρατεία, έχουμε να περιμένουμε τις προσεχείς εβδομάδες την πολυαναμενόμενη Εθνική Βιβλιογραφία των ετών 1989-2008. Εδώ και λίγους μήνες βρίσκεται αναρτημένη στην ιστοσελίδα της ΕΒΕ σε δοκιμαστική λειτουργία.

Απομένουν ορισμένες τελικές ρυθμίσεις και η Εθνική Βιβλιογραφία θα παρουσιαστεί σε εκδήλωση στην οποία θα αναδειχθεί η συνέχεια της Εθνικής Βιβλιογραφίας ως διαδικασίας η οποία αρχίζει από το 1935, θα αναδειχθεί ο ρόλος εκείνων που συμμετείχαν σε αυτήν, θα συζητηθούν οι κανόνες βάσει των οποίων συντάσσεται και η ανάγκη αυτοί να προσαρμοστούν στις συνθήκες της βιβλιοπαραγωγής και της κοινωνίας της πληροφορίας, θα παρουσιαστούν οι διαφορετικές μορφές της στη διάρκεια του 20ού αιώνα (σε φυλλάδιο, σε τόμο, σε CD) και η νέα μορφή της στον 21ο αιώνα ως online βάσης δεδομένων, διαθέσιμης σε όλους, παντού. Βέβαια, βρισκόμαστε πλέον στο 2015 και όχι στο 2008 και η Εθνική Βιβλιογραφία παρακολουθεί τη βιβλιοπαραγωγή με καθυστέρηση επτά χρόνων, αλλά ας είναι… Ταχύτεροι ρυθμοί απαιτούν προσωπικό, εξοπλισμό και, για να φτάσουμε στο διά ταύτα, χρήματα.

Από τη στιγμή που η ΕΒΕ θα μεταφερθεί στο νέο κτίριο, επτά εκατομμύρια ευρώ είναι ο ελάχιστος απαιτούμενος προϋπολογισμός προκειμένου να έχουμε μια αξιοπρεπή Εθνική Βιβλιοθήκη. Στα 2,9 εκατ. υπολογίζονται τα λειτουργικά έξοδα και τα έξοδα συντήρησης του κτιρίου, 2,7 εκατ. οι μισθοί των 150-200 ατόμων που απαιτούνται για τη λειτουργία όλων των υπηρεσιών της ΕΒΕ (στον τρέχοντα προϋπολογισμό η μισθοδοσία των περίπου 40 υπαλλήλων της ΕΒΕ δεν συμπεριλαμβάνεται) και το υπόλοιπο 1,4 εκατ. ευρώ θα αφορά αγορές βιβλίων, ψηφιοποιήσεις και χρηματοδότηση ποικίλων δράσεων (εκθέσεις, ερευνητικά και εκπαιδευτικά προγράμματα κτλ.).

Το άλμα από τον προϋπολογισμό του 2014 στα 7 εκατ. ευρώ είναι μεγάλο. Το ποσό δεν είναι αυθαίρετο, μας εξήγησε ο διευθυντής της ΕΒΕ. Προκύπτει από συγκριτική εξέταση στοιχείων των Εθνικών Βιβλιοθηκών ανά τον κόσμο.

Τα τετραγωνικά των εγκαταστάσεων της Εθνικής Βιβλιοθήκης κάθε χώρας, ο αριθμός του προσωπικού της, οι συλλογές της υπολογίζονται ανά κάτοικο, βάσει του συνολικού πληθυσμού της χώρας, και ο προϋπολογισμός της ως ποσοστό του κατά κεφαλήν εισοδήματος. Η σύγκριση που κάνει δεν γίνεται με χώρες πλούσιες και βιβλιοθήκες μεγάλες, αλλά με χώρες μικρές και οικονομικά αδύναμες, τη Λιθουανία, την Κροατία, την Εσθονία.

Όσοι γνωρίζουν τη διαδρομή του διευθυντή της ΕΒΕ αναγνωρίζουν στα λεγόμενά του τη φιλοσοφία και τα βήματα που ακολούθησε για την οργάνωση της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κύπρου και τις προτάσεις του για το στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης της Κυπριακής Βιβλιοθήκης.

Τα επιχειρήματά του και τα στοιχεία του παρουσίασε τη Δευτέρα 18 Μαΐου σε συνάντηση με τον γενικό γραμματέα του Υπουργείου Παιδείας Δημήτρη Χασάπη, τον διευθυντή του γραφείου του αναπληρωτή υπουργού Πολιτισμού Παναγιώτη Δούρο, με στελέχη του Υπουργείου Οικονομικών και στελέχη του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

«Μπορεί η ΕΒΕ να έχει έσοδα διπλάσια του προϋπολογισμού που έχουμε τώρα», λέει. Έχει κάποιες ιδέες: να υπάρξει μικρό αντίτιμο για τη χορήγηση ISBN (η ΕΒΕ χορηγεί 17.000 ISBN τον χρόνο), για το κτίριο στον Βοτανικό κ.ά. Το θέμα είναι ότι το ποσό που δύναται να εξασφαλιστεί μπορεί να ενισχύσει τον προϋπολογισμό της ΕΒΕ, όχι όμως να τον αντικαταστήσει.

Επισκεπτόμενος προ ημερών το εργοτάξιο ανέγερσης του νέου κτιρίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης στο Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος, ο αρμόδιος υπουργός Παιδείας Αριστείδης Μπαλτάς φάνηκε θετικά διακείμενος: «Το έργο υποχρεώνει την πολιτεία να σεβαστεί την εξυπηρέτηση και συντήρηση του έργου και τη διάδοση στον κόσμο των δυνατοτήτων που παρέχει αυτό το έργο» δήλωσε.

Συνάντηση της διοίκησης της ΕΒΕ με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί. Είναι βέβαιο όμως ότι η εξέλιξη της ΕΒΕ σε σύγχρονο οργανισμό, αντάξιο της Ελλάδας και ισάξιο των ομολόγων Εθνικών Βιβλιοθηκών της Ευρώπης, θα προκύψει μόνο σε πλαίσιο αμοιβαίας δέσμευσης μεταξύ ΕΒΕ και πολιτείας.