Ο δικομματισμός καταρρέει, oι εθνικιστές προελαύνουν, η Βρετανία «τρίζει»

Ο δικομματισμός καταρρέει, ο εθνικισμός φουντώνει και μαζί τους μπορεί να αλλάζει κάτι πολύ βαθύτερο: η βρετανική εθνική ταυτότητα. Πάνε οι ημέρες που Συντηρητικοί και Εργατικοί μονοπωλούσαν την εξουσία. Στις εκλογές της Πέμπτης 7 Μαΐου η ποικιλία των κομμάτων είναι μεγαλύτερη από ποτέ άλλοτε. Και καθώς κανένα από τα δύο μεγάλα κόμματα δεν φαίνεται ικανό να κερδίσει την πλειοψηφία στη νέα βουλή, μικρότεροι σχηματισμοί και δη το Εθνικό Κόμμα Σκωτίας (SNP) μπορεί να ρυθμίσουν το αποτέλεσμα.

Κάποιοι ειδικοί λένε ότι σε αυτές τις κάλπες διακυβεύεται κάτι περισσότερο από τον έλεγχο του Γουεστμίνστερ –δοκιμάζεται και η έννοια της σύγχρονης εθνικής ταυτότητας, όπως διαμορφώθηκε τα τελευταία 100 χρόνια στο Ηνωμένο Βασίλειο –της λεγόμενης «βρετανικότητας».

«Νομίζω ότι αυτή η βρετανική ταυτότητα ήταν μια προσωρινή έννοια που αναπτύχθηκε ως μέρος μιας σειράς κρατικών προγραμμάτων. Με την ενεργητική ελαχιστοποίηση του κράτους, συρρικνώνεται και η ταυτότητα που σχετίστηκε μαζί του» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο Μάθιου Τζόνσον, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ, στη Βρετανία, και συγγραφέας του «Αποτιμώντας τον Πολιτισμό: Ευημερία, Θεσμοί και Περιστάσεις».

«Μέσα σε αυτό το κενό αναδεικνύονται οι εθνικιστές, και αυτό είναι το κενό που πρέπει να κατανοήσουμε και να αντιμετωπίσουμε, αν θέλουμε να αποφευχθεί η πλήρης διάλυση του Ηνωμένου Βασιλείου –η οποία μπορεί βεβαίως να μην είναι κακό πράγμα για πολλούς ανθρώπους, ιδιαίτερα στις περιφέρειες» τονίζει ο συνομιλητής μας.

Σταθερά όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι θα είναι αναπόφευκτο το ενδεχόμενο ενός κυβερνητικού συνασπισμού ή ακόμη και μιας κυβέρνησης μειοψηφίας. Οι ημέρες του δικομματισμού έχουν παρέλθει.

«Διαφορετικά τμήματα της χώρας, που κάποτε συνδέονταν μεταξύ τους από συλλογικές κατακτήσεις, όπως το Εθνικό Σύστημα Υγείας (NHS), οι εθνικοποιημένες βιομηχανίες και το Κράτος Πρόνοιας, απομακρύνονται. Εθνικιστικά κόμματα όπως το SNP, το Plaid Cymru (σ.σ.: οι εθνικιστές της Ουαλίας) και το (σ.σ.: αντιευρωπαϊκό, ξενοφοβικό, εθνικοπατριωτικό) Κόμμα Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου (UKIP) σπεύδουν να αξιοποιήσουν την αλλαγή με τρόπους που μόλις τώρα αρχίζουν να γίνονται ορατοί. Η βρετανική και, ίσως απροσδόκητα, η αγγλική εθνική ταυτότητα βρίσκονται σε κίνδυνο» εκτιμά ο Τζόνσον.

«Η ανάγκη για φτηνή και ευέλικτη εργασία έχει υπονομεύσει τις παραδοσιακές βιομηχανίες. Η επιθυμία για ιδιωτικοποίηση του εθνικού πλούτου και η απορρύθμιση της οικονομίας έχουν υποσκάψει την εργασιακή ασφάλεια, ενώ η ιδεολογική αποστροφή στο NHS θα υπονομεύσει την ασφάλεια Υγείας που άλλαξε τη ζωή της εργατικής τάξης τα τελευταία 70 χρόνια. Δυστυχώς, ακριβώς αυτό το πλαίσιο νεοφιλελεύθερης μεταρρύθμισης είναι εκείνο που δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την κρίση ταυτότητας στο Ηνωμένο Βασίλειο, και είναι ασαφές εάν αυτό είναι κάτι που μπορεί να επιλυθεί μέσα από περισσότερο νεοφιλελευθερισμό» προσθέτει ο Τζόνσον.

Περισσότερο ενδιαφέρον από αυτή την άποψη παρουσιάζουν το UKIP και το SNP, κόμματα που ψηφίζονται και από μεγάλο μέρος της εργατικής τάξης. Η άνοδος των εθνικιστικών κομμάτων στη Σκωτία και στην Ουαλία έχει συμπέσει με την άνοδο του UKIP στην Αγγλία, που είναι σταθερά τρίτο κόμμα στις δημοσκοπήσεις, με 13%. Πολλοί το ψηφίζουν «αντισυστημικά» για να αντιταχθούν στο πολιτικό κατεστημένο, θεωρώντας ότι τα συμφέροντά τους θίγονται καίρια, ιδίως από τη μετανάστευση. Στο αίτημα για όλο και μεγαλύτερη αυτοδιάθεση απαντάει το εθνικιστικό SNP, που βρίσκεται στα αριστερά του πολιτικού φάσματος. Μέχρι του σημείου που ζήτησε απόσχιση και ανεξαρτησία, ανοίγοντας ρωγμή στο στέμμα της Βρετανίας, τρεις αιώνες μετά την Ενωση.

Τελικά οι Σκωτσέζοι είπαν «όχι» στην ανεξαρτησία, αλλά δύο στους τρεις Σκωτσέζους υποστηρίζουν ακόμη τη λεγόμενη «Devo+» (Devolution plus – διευρυμένη αυτονομία), περισσότερες οικονομικές και νομοθετικές εξουσίες στο Εδιμβούργο, σε μια όλο και πιο χαλαρή Ενωση. Ηδη, από το 1997 το κοινοβούλιο της Σκωτίας ελέγχει την Υγεία, την Παιδεία και τις φυλακές. Εχει νομοθετικές εξουσίες για πολλά και διάφορα –ανάμεσά τους για την αύξηση ή τη μείωση της φορολογίας εισοδήματος.

Και δεν φουντώνει μόνο ο σκωτσέζικος εθνικισμός. Ουαλοί και Βορειοϊρλανδοί απαιτούν μεγαλύτερες εξουσίες για τα άλλα δύο συστατικά μέρη του Ηνωμένου Βασιλείου. Φυσικά, κάποιοι Αγγλοι πιστεύουν ότι έφθασε η ώρα για ένα Αγγλικό Κοινοβούλιο. Μερικοί ζητούν συνταγματική συνέλευση εδώ και τώρα.

«Ο,τι παίρνει η Σκωτία πρέπει να το πάρει και το Μάντσεστερ» λένε πολλοί ντόπιοι εκεί. Στο κάτω-κάτω, η περιοχή τους έχει μεγαλύτερη οικονομία από την Ουαλία και μεγαλύτερο πληθυσμό από τη Βόρεια Ιρλανδία, αλλά ελέγχει μόνο ένα μικρό μέρος της χρηματοδότησής της. Υστερα από όλες αυτές τις φυγόκεντρες δυνάμεις, δεν είναι περίεργο που κάποιοι λένε ότι ίσως να δούμε το Ηνωμένο Βασίλειο να μετατρέπεται σε μια Ομοσπονδιακή Βρετανία, στο όχι πολύ μακρινό μέλλον.