Τζον Μπερντ: Ο άστεγος που έγινε επιτυχημένος επιχειρηματίας

Εύκολα θα έλεγε κανείς ότι κάθε συζήτηση με τον Τζον Μπερντ, τον ιδρυτή του βρετανικού «Big Issue», που εδώ και 25 χρόνια είναι η «ναυαρχίδα» του παγκόσμιου κινήματος περιοδικών δρόμου, είναι μια παράσταση. Εκείνος πρωταγωνιστής που υποδύεται τον άστεγο, τον ζητιάνο, τον κλέφτη, τον μέθυσο και μετά από λίγο τον επιτυχημένο κοινωνικό επιχειρηματία, τον αξιοπρεπή οικογενειάρχη. Αυτό που μαρτυρά όμως ότι στην ουσία διηγείται απλώς την ιστορία της ζωής του είναι ο ενθουσιασμός για τον άνθρωπο στον οποίο έχει μεταμορφωθεί. Από απόκληρος της κοινωνίας σε ένα από τα πιο χρήσιμα μέλη της.

Με αφορμή την επίσκεψή του στην Ελλάδα ως προσκεκλημένου του ελληνικού περιοδικού δρόμου «Σχεδία» και του Impact Hub Athens, μιλά στο «Βήμα» για τη φτώχεια, την κοινωνική επιχειρηματικότητα και τις νέες του προκλήσεις. Πέντε μόλις ετών έμεινε άστεγος, μεγάλωσε σε ορφανοτροφείο, έκλεβε, έπινε και έπαιρνε ναρκωτικά, μπλεκόταν συχνά σε καβγάδες με την αστυνομία. «Ημουν το χειρότερο είδος ανθρώπου που μπορεί κανείς να βρει στον δρόμο» σχολιάζει. Εμαθε να διαβάζει και να γράφει στη φυλακή ανηλίκων, ενώ ως τα 25 ταλαντεύτηκε σε ένα δυσθεώρητα ευρύ φάσμα ιδεολογιών. Καλός καθολικός, ναζιστής, ρατσιστής, μαρξιστής. Οπως συνηθίζει να λέει εξάλλου: «Ο δρόμος παίζει με το μυαλό σου».

«Η φιλανθρωπία σε σπρώχνει στον πάτο»

Η προσπάθεια να ξεφύγει από μία ακόμη σύλληψη τον έφερε στα 21 του στο Εδιμβούργο, όπου γνώρισε τον άνθρωπο που το 1991 του έδωσε 500.000 λίρες, για δύο χρόνια, ώστε να φτιάξει το «Big Issue», τον Γκόρντον Ρόντικ των Body Shop. Στο μεταξύ ο ίδιος είχε μαθητεύσει ως τυπογράφος και δούλευε σε οργανώσεις που υποστήριζαν αστέγους, είχε ήδη αποφασίσει από μέρος του προβλήματος να γίνει η λύση. «Η ιδέα ήταν να χρησιμοποιήσουμε τα μίντια για να φέρουμε κοινωνική αλλαγή» λέει στο «Βήμα». «Δύο διαφορετικοί άνθρωποι, ένας πολυεκατομμυριούχος και εγώ, που όταν πρωτοσυναντηθήκαμε 25 χρόνια νωρίτερα τα βγάζαμε και οι δύο δύσκολα πέρα, δώσαμε μια επιχειρηματική λύση σε ένα κοινωνικό πρόβλημα. Επειδή είχα βιώσει τη φτώχεια, κατάλαβα ότι οι περισσότεροι φορείς που ως τότε εργάζονταν με αστέγους ως φιλανθρωπία, τους έσπρωχναν στον πάτο αντί να τους δίνουν την ευκαιρία να σηκωθούν».

Απροσδόκητα σύντομα οι πωλήσεις του «Big Issue» είχαν έναν σημαντικό αντίκτυπο, αλλάζοντας ουσιαστικά την εικόνα της βρετανικής κοινωνίας για τους αστέγους. «Οι Βρετανοί δεν είχαν πια απέναντί τους έναν άνθρωπο που ζητιανεύει, απλώνει το χέρι με μοιρολατρία –το έχω κάνει εκατοντάδες φορές και μου έδιναν χρήματα από λύπηση κρατώντας τη μύτη τους! -, αλλά έναν άνθρωπο καθαρό που στο χέρι κρατά ένα περιοδικό και το πουλά με αξιοπρέπεια. Οι ίδιοι οι άστεγοι κέρδισαν την περηφάνια τους με τις δικές τους ικανότητες, δεν τους την έδωσα εγώ, ούτε το περιοδικό, ούτε το κοινό».

Ενας εκδότης με όραμα

Εξ αρχής φιλοσοφία του Τζον Μπερντ ήταν το περιοδικό να βρίσκεται όπου υπάρχουν άστεγοι. Οπως με χιούμορ υπενθυμίζει συχνά στους συνεργάτες τους, «ο μόνος λόγος που δεν θα πάμε στην Ανταρκτική είναι επειδή εκεί δεν υπάρχουν άστεγοι πιγκουΐνοι». Αν και θεωρείται πρωτοπόρος της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, επιτυχημένος επιχειρηματίας –από τον τρίτο χρόνο ύπαρξής του το «Big Issue» κατέστη βιώσιμο –και έχει αναδειχθεί δυο φορές εκδότης της χρονιάς, ο ίδιος αισθάνεται υπερήφανος για ένα του επίτευγμα, την προσωπική του μεταμόρφωση. Τα τελευταία χρόνια ταξιδεύει σε κάθε γωνιά του κόσμου προκειμένου με τις ομιλίες του να εμπνεύσει άλλους ανθρώπους, να δώσει το θετικό παράδειγμα σε εκείνους που βρίσκονται στο περιθώριο.

Ετσι, την περασμένη εβδομάδα έφτασε στην Ελλάδα. «Ηρθα σε μια χώρα για την οποία όλοι λένε ότι βρίσκεται σε κρίση. Χαίρομαι που πολεμάτε τη φτώχεια με αλληλεγγύη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η «Σχεδία». Πιστεύω πως η Ελλάδα πρέπει να ξαναβρεί τη δική της γωνιά στην Ευρώπη και να δημιουργήσει κοινωνικό κεφάλαιο. Οι άνθρωποι, άστεγοι, φτωχοί, μετανάστες, να μην εξοστρακίζονται αλλά να ενσωματώνονται στην κοινωνία γιατί, όπως συνέβη με εμένα, μπορούν να γίνουν από τα χρησιμότερα μέλη της».

Για τον Τζον Μπερντ ο στόχος είναι να τραβήξουμε τους ανθρώπους από τον δρόμο γιατί είναι το χειρότερο μέρος. «Το μόνο που δεν μου πήρε ο δρόμος ήταν η πίστη στον εαυτό μου» είπε με έμφαση στο κοινό που παρακολούθησε την ομιλία του στο Impact Hub Athens, ανάμεσά τους και πωλητές της «Σχεδίας» που χαμογελαστοί έσπευσαν στο τέλος να τον ευχαριστήσουν που τους έδωσε ελπίδα, που παραμένει ένας από αυτούς.