Η τέχνη στο σπίτι

«Η καλή τέχνη δεν χάνει την ουσία της ή την αξία της οπουδήποτε και να βρίσκεται χωροταξικά. Ετσι κι αλλιώς, τα έργα δημιουργούνται για να ζούμε μαζί τους. Προσωπικά, η τέχνη δίνει μια άλλη διάσταση στη ζωή μου. Μέσα από την τέχνη έμαθα να σκέφτομαι και να αντιλαμβάνομαι τα πράγματα. Πάντα υπάρχει ένας ιδιαίτερος λόγος που με ωθεί να βάλω ένα έργο τέχνης στο σπίτι μου και γι’ αυτό σχεδόν καθένα από αυτά έχει κάποια ιστορία πίσω του. Οπως αυτό που βλέπετε, το «The island and the sun» της Κάριν Ελμπεργκ. Η Ελμπεργκ κατάγεται από τη Σουηδία και το έργο αυτό είχε εκτεθεί το 2005 στην γκαλερί. Την ίδια χρονιά η καλλιτέχνις κέρδισε το βραβείο γλυπτικής που απονέμει κάθε δύο χρόνια σε έναν και μόνο καλλιτέχνη το Σωματείο Φίλων του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Σουηδίας».

Αννη Κωστοπούλου
Ζωγράφος

Η παρουσία της Αννης Κωστοπούλου στον χώρο των εικαστικών αντανακλά εδώ και χρόνια το ήθος και τον χαρακτήρα της. Σίγουρα την έχετε συναντήσει σε εγκαίνια εκθέσεων, πάντα κομψή, απλή και διακριτική. Απλή όσο η απάντησή της «Τράπεζα» στην ερώτηση «Τι δουλειά έκανε ο πατέρας σας;», χωρίς να διευκρινίσει εάν ήταν κλητήρας ή τραπεζίτης. Ηταν το δεύτερο. «Στο ρετιρέ της οδού Ομήρου όπου κατοικώ πρωτοήρθα σε επαφή με την τέχνη. Η μητέρα μου ήταν πολύ καλή ζωγράφος, γι’ αυτό και είχα κόμπλεξ σε αυτό το θέμα. Ημουν παθιασμένη με τη ζωγραφική αλλά δεν τολμούσα να το εκφράσω, καταπιεζόμουν από το δικό της ταλέντο. Ασχολήθηκα αρκετά μεγάλη, και αφού είχα σπουδάσει εμπορικά, δέχθηκα μαθήματα ζωγραφικής και έστησα το δικό μου ατελιέ στα Ιλίσια. Παράλληλα παρακολουθούσα τις εκθέσεις στις αθηναϊκές γκαλερί και στα μουσεία. Αγόραζα κάποια έργα, μια συνήθεια που είχε και η μητέρα μου».

Η αλήθεια είναι πως η Αννη Κωστοπούλου, παρότι από μετριοφροσύνη δεν το ομολογεί, στήριξε πολλούς νέους καλλιτέχνες τα τελευταία τριάντα χρόνια. Μέχρι σχετικά πρόσφατα ήταν αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Ι. Φ. Κωστοπούλου, το οποίο έχει οργανώσει μερικές από τις μεγαλύτερες εκθέσεις τέχνης όπως αυτή του Γιάννη Κουνέλλη το 1994 στο πλοίο «Ιόνιον». Δεν αντιμετωπίζει την τέχνη με δέος. Η τέχνη είναι κομμάτι της καθημερινότητάς της. Παρότι μικρά έργα τέχνης, η Αννη Κωστοπούλου δεν παραβλέπει τη χρηστικότητα που έχουν οι καρέκλες της τραπεζαρίας της διά χειρός Ακριθάκη. Το σπίτι είναι γεμάτο με έργα, πολλά από αυτά ακουμπισμένα ανεπιτήδευτα στο πάτωμα. Σε περίοπτη θέση, όπως φαίνεται και από τη φωτογραφία, οι πίνακες των Γιάννη Γαΐτη (υπήρξε σύντροφός της για δέκα χρόνια, έως τον θάνατό του το 1984), Ακριθάκη, Κασκούρα, Αληθεινού, Λάππα, Μορταράκου, Παυλόπουλου. Η Αννη Κωστοπούλου συνεχίζει να ζωγραφίζει αλλά πλέον μόνο τα καλοκαίρια, στη Μάνη. «Ξυπνάω το πρωί, κάνω μια βόλτα και μετά κάθομαι στο καβαλέτο».

Χρύσανθος Πανάς
Επιχειρηματίας

«Η σχέση μου με την τέχνη ξεκινάει την εποχή της ενηλικίωσής μου, όταν με το χαρτζιλίκι μου αγοράζω τον πρώτο μου πίνακα, έργο του Χρήστου Θεoφίλη από την γκαλερί Τρίτο Μάτι. Δεν ήταν ξαφνικός έρωτας, αντιθέτως, ήταν αποτέλεσμα μιας πολύχρονης ενασχόλησης με τη θεωρία της τέχνης, ορμώμενος από τον δάσκαλο των μαθηματικών μου, που ήταν και ζωγράφος και υπολόγιζε τις σκιές με την εφαπτομένη και τη συνεφαπτομένη. Υπήρχε και ένα γονίδιο από τη γιαγιά Μαριάνθη Πανά, που μαθήτευσε στο εργαστήρι του Παρθένη, και σίγουρα έπαιξε τον δικό του ρόλο.

Η συλλογή ξεκίνησε από τη λαχτάρα που έχει ο φιλότεχνος να κατέχει την τέχνη που αγαπάει. Ενέταξα το πάθος μου για την τέχνη στη δουλειά μου, δίνοντάς της πρωταγωνιστικό ρόλο τόσο στη σκηνογραφία των χώρων που δημιουργώ όσο και στην πρόκληση των αισθήσεων που επιδιώκω. Η εστίαση και η διασκέδαση είναι κομμάτι του πολιτισμού μας, δεν είναι τυχαίο ότι το Συμπόσιο του Πλάτωνα εξελίσσεται γύρω από ένα τραπέζι. Με την υλική διάσταση της τέχνης δεν ασχολήθηκα ποτέ, δεν την είδα ως χρηματιστήριο. Αγοράζω μόνο με το ένστικτο και μόνο ό,τι μου αρέσει. Η συλλογή χρόνο με τον χρόνο μεγαλώνει και σήμερα αριθμεί 350 έργα, μεταξύ των οποίων το εικονιζόμενο «Guilty» του Διονύση Καβαλλιεράτου. Ξεκίνησα από παραστατικούς ζωγράφους και συνέχισα με conceptual και video art: Σακαγιάν, Μόραλης, Αλέξανδρος Γεωργίου, Κωστής Βελόνης, Λυδία Βενιέρη, Απόστολος Γεωργίου, Αγγελος Πλέσσας, Δανάη Στράτου είναι μερικά μόνο από τα ονόματα των καλλιτεχνών. Πολλά κομμάτια της συλλογής φιλοξενούνται στο private club Salon de Bricolage και στο εστιατόριο Island. Τα πιο αγαπημένα από αυτά, εκείνα που διεκδικούν εξαιρετική θέση στην καρδιά μου, βρίσκονται στο σπίτι μου στη Βουλιαγμένη: Μαρίνα Αμπράμοβιτς, Γκίλμπερτ και Τζορτζ, Βασίλης Φωτόπουλος. Παράλληλα συνεργαζόμαστε με curators και γκαλερί του κόσμου διοργανώνοντας εκθέσεις στους χώρους του ή εκτός συνόρων, ενώ παράλληλα έχουμε δημιουργήσει το site www.relatedart.com, έναν σοφιστικέ κατάλογο της συλλογής, πολύτιμο εργαλείο για τους ανθρώπους της τέχνης».

Νάντια Αργυροπούλου
Ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια εκθέσεων

«Οτρόπος με τον οποίο σκέφτομαι, υπάρχω και ενεργώ έχει να κάνει σε τέτοιο βαθμό με την τέχνη ώστε η επαφή μου με αυτή δεν είναι κάτι ιδιαίτερο, αποσπασματικό, μυθοποιημένο ή πολύτιμο. Και αυτό δεν αφορά μόνο τα εικαστικά (ή γενικά τα αντικείμενα). Δεν “αποφασίζω”, λοιπόν, να βάλω σπίτι μου ένα έργο γιατί δεν διαθέτω τα χρήματα. Eχω μόνο έργα που μου έχουν χαρίσει φίλοι καλλιτέχνες ύστερα από κάποια συνεργασία και άρα έργα που συνδέονται με την πρακτική τού να είμαι με την τέχνη και όσα τη συνέχουν. Γενικά δεν επιθυμώ να κατέχω έργα τέχνης. Μου αρκεί να τα επιθυμώ απλά και έτσι μου φτάνουν και οι φωτοτυπίες και οι σημειώσεις, τα βιβλία, οι εκτυπώσεις, οι εμπειρίες και τα άρθρα που τα αφορούν.

Το “Humor and Fear” μού το χάρισε ο Τζόελ-Πίτερ Γουίτκιν με αφιέρωση στο πίσω μέρος για τη συνεργασία μας στην έκθεσή του “Unpublished and Unseen”, την οποία επιμελήθηκα στην ΑΣΚΤ το 1999 (συνδιοργάνωση της Ελληνοαμερικανικής Ενωσης και του Μουσείου Καλών Τεχνών του Νέου Μεξικού). Πρόκειται για μοναδικό αντίτυπο – χάρη στην ειδική επεξεργασία στην οποία υποβάλλει κάθε φωτογραφία ο Γουίτκιν – καθώς και για τη σαρδόνια παραβίαση κάθε συνόρου ανάμεσα στη φωτογραφία, στα εικαστικά, στο θέατρο, στα λαϊκά θεάματα με φρικιά και τέρατα, στις ιατρικές αναπαραστάσεις ακρωτηριασμών, στις ρομαντικές κατασκευασμένες απαθανατίσεις».

Παύλος Φυρός
Συλλέκτης, ιδρυτής του Μουσείου Ηρακλειδών μαζί με τη σύζυγό του Μπελίντα

«Η ζωή μου είναι μοιρασμένη ανάμεσα στην Αμερική και στην Ελλάδα. Λόγω της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής του σπιτιού μας στο Κονέκτικατ, έχουμε λίγους τοίχους στους κοινόχρηστους χώρους, οπότε αλλάζαμε συνέχεια τα έργα. Από εκεί ξεκίνησε μάλιστα η ιδέα του μουσείου γιατί οι φίλοι μας που μας επισκέπτονταν έλεγαν: “Για να δούμε τι μας δείχνει το μουσείο σήμερα…”. Συχνά κάνω συγκρίσεις. Ανάλογα με το πώς αισθάνομαι, σκέφτομαι ότι θα ήθελα να αναρτήσω ένα άλλο έργο, γιατί όταν βλέπεις κάτι για πολύ καιρό μπορεί να αισθανθείς την ανάγκη να το αντικαταστήσεις. Στην Αθήνα έχουμε λιγότερα έργα και δεν τους αλλάζουμε συχνά θέση. Είναι πολύ δύσκολο να πω ποιον καλλιτέχνη και ποιο έργο του προτιμούμε. Το σκεπτικό μας ανέκαθεν ήταν ότι αν μας άρεσε ένας καλλιτέχνης διερευνούσαμε τη δουλειά του και καταλήγαμε να αγοράζουμε πολλά έργα του έως ότου να στραφεί το ενδιαφέρον μας κάπου αλλού, οπότε ξεκινούσαμε πάλι από την αρχή. Ετσι δημιουργήσαμε πολλές συλλογές που δεν έχουν καμία σχέση η μία με την άλλη. Ωστόσο, αυτό που ενώνει τον Φασιανό με τον Πικάσο, ή τον Βαζαρελί (φωτό) και τον Εσερ, τους οποίους βλέπετε στο σπίτι στην Αθήνα, είναι ότι όλα τα έργα τους που βρίσκονται στην κατοχή μας είναι επί χάρτου. Μας αρέσει πολύ το σχέδιο γιατί εμπεριέχει έναν αυθορμητισμό».

Αλέξιος Παπαζαχαρίας
Εικαστικός, ιστορικός τέχνης, επιμελητής της ελληνικής συμμετοχής στην 56η Μπιενάλε Βενετίας

«Δεν υπάρχει μέρα που να μην έρθω σε επαφή με την καλλιτεχνική δημιουργία. Είναι απαραίτητη. Δεν με κουράζει ποτέ η επαφή με την τέχνη, είναι το οξυγόνο μου. Η επαφή με τους ανθρώπους μπορεί να με κουράσει και να θέλω να απομονωθώ. Ακόμη και πάνω μου πάντα υπάρχει ένα έργο τέχνης, ένα σημείο ή σημάδι καλλιτεχνικής έκφρασης. Η τέχνη αντιπροσωπεύει για μένα την καλύτερη εκδοχή της ανθρώπινης ύπαρξης, την πιο γενναιόδωρη, αυτή με την οποία θέλω να συνυπάρχω.

Το κριτήριο βάσει του οποίου θα βάλω στο σπίτι μου ένα έργο τέχνης είναι να σημαίνει κάτι για μένα. Οπως το έργο “Dead Life” της Γεωργίας Σαγρή, με το οποίο φωτογραφήθηκα. Ανήκει σε μια ενότητα έργων με τον ίδιο τίτλο που έχει κάνει η Γεωργία. Η συγκεκριμένη εκδοχή είχε γίνει για μια έκθεσή μου με τίτλο “Πολιτισμός (γένη και πτώσεις)” που πραγματοποιήθηκε το 2013 και τα εγκαίνια ήταν ανήμερα των γενεθλίων μου. Το έργο αποτελεί μια σπουδή στην έννοια της νεκρής φύσης, την ιστορία αυτού του είδους αναπαράστασης, ένα αφιέρωμα στον Μοράντι, και ταυτόχρονα αποκαλύπτει την ικανότητα της Γεωργίας Σαγρή να κάνει έργα τέχνης συγκλονιστικής αμεσότητας, ομορφιάς, βάθους, ήθους και πολιτικής στάσης χρησιμοποιώντας τα πιο απλά υλικά και μέσα: λέξεις, κινήσεις και μπουκάλια από σαμπουάν στη συγκεκριμένη περίπτωση».

Μαρία Παπαδημητρίου
Εικαστικός, εκπρόσωπος της Ελλάδας στην 56η Μπιενάλε Βενετίας

«Η πραγματική τέχνη διατηρεί την αύρα της και στο σπίτι και στο μουσείο και στον δρόμο. Θυμάμαι σε ηλικία 14 ετών αγόρασα από την γκαλερί Ωρα το πόστερ με την “Γκερνίκα” του Πικάσο και το έβαλα πάνω από το κρεβάτι μου. Κάθε βράδυ πριν κοιμηθώ το κοίταζα από την ανάποδη και εντυπωσιαζόμουν καταλαβαίνοντας πως και έτσι είχε νόημα. Αυτή η εικόνα μού είχε γίνει εμμονή. Επειτα από πέντε χρόνια είδα το πραγματικό έργο στο ΜoΜΑ της Νέας Υόρκης. Ευτυχώς που υπήρχε ένα παγκάκι. Κατέρρευσα από συγκίνηση.

Η τέχνη είναι η καθημερινότητά μου και τα όρια μεταξύ ζωής και τέχνης δεν μου είναι ξεκάθαρα. Είναι σαν δύο συγκοινωνούντα δοχεία που συνεχώς το ένα τροφοδοτεί το άλλο. Είναι μια συνθήκη που έχει τη μαγεία της πληρότητας, ένα σύστημα κλειστό στην ανοικτότητά του, που κατά περιόδους μπορεί να εκνευρίσει τους κοντινούς μου ανθρώπους και τους ζητώ συγγνώμη για αυτό.

Η τέχνη που βάζεις στο σπίτι σου δεν είναι διακόσμηση. Το αληθινό έργο τέχνης επιβάλλει τους όρους συνύπαρξης μαζί του. Επιβάλλει μία σχέση, μία συνομιλία. Είναι ιδιαίτερη απόλαυση. Αυτό ασφαλώς εξαρτάται και από τον αποδέκτη. Οσο πιο συνειδητοποιημένος είναι κάποιος, τόσο πιο μεγάλη είναι η απόλαυση. Φωτογραφήθηκα με ένα έργο που αγαπώ πολύ. Είναι ένα κρυπτόλεξο. Αν το προσέξεις καλά, σου αποκαλύπτει τη λέξη ΑΠΟΤΥΧΙΑ».

Μαρίνα Βρανοπούλου
Ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια εκθέσεων

«Αν κάποιος πιστεύει ότι η τέχνη που μπαίνει σε ένα σπίτι γίνεται διακόσμηση, τότε μάλλον δεν έχει μπει το σωστό έργο τέχνης στο σπίτι του και νιώθει τον ίδιο εκνευρισμό που βιώνεις όταν δεν έχεις βρει ακόμη τον σωστό σύντροφο. Εγώ επιλέγω να βάλω στο σπίτι μου ένα έργο όταν είναι σωστή η χημεία μας και προσιτή η τιμή του. Γιατί η τέχνη στην καθημερινότητα είναι παρέα, έμπνευση, ένας βατήρας για τη φαντασία και τη δημιουργικότητά μου, θέμα συζήτησης για τους φίλους και πηγή ατελείωτου παιχνιδιού με τον γιο μου.

Οταν απέκτησα τα έργα της φωτογραφίας (δεξιά αυτό της ανερχόμενης Βρετανίδας Σέλμα Πάρλουρ και αριστερά – φαίνεται κατά το ήμισυ – της Μαρίας Παπαδημητρίου) δεν γνώριζα προσωπικά τις δημιουργούς. Σήμερα είναι και οι δύο καλές μου φίλες και διαγράφουν τη δική τους επιτυχημένη πορεία στον χώρο: η δουλειά της Σέλμα κερδίζει βραβεία (όπως το Βρετανικό New Contemporaries) και της Μαρίας παρουσιάζεται σε σημαντικές εκθέσεις. Πλέον δουλεύω στενά μαζί τους και μέσω της πολιτιστικής πλατφόρμας Δύο Χωριά που εγκαινιάζω το καλοκαίρι. Οσο για τα ίδια τα έργα; Αποτελούν πια μέρος της κοσμοθεωρίας μου με τον ίδιο τρόπο που γίνεται κομμάτι μας ό,τι επιλέγουμε να εντάξουμε και να κρατήσουμε στη ζωή μας».

* Φωτογραφίες: Ανδρέας Σιμόπουλος

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 26 Απριλίου 2015