Σε μια εποχή που οι διακρίσεις των κρατών σε τομείς όπως η θρησκεία, η φυλή και η γλώσσα έχουν επηρεάσει τη βαθύτερη εθνική τους υπόσταση, ανακύπτουν συνεχώς ερωτήματα σχετικά με το μέλλον των λαών. Ήδη από την εποχή του Ρήγα Βελεστινλή υπήρχαν βαλκανικές συρράξεις και συγκρούσεις και προσπάθεια εύρεσης μιας βαλκανικής συνομοσπονδίας κρατών ικανή να αντιμετωπίσει και να απομακρύνει τον τουρκικό ζυγό από τη Βαλκανική. Η Ελλάδα σε αυτή τη βαλκανική συνομοσπονδία αποτελεί ανέκαθεν την καρδιά όλων των κρατών σε ένα πλαίσιο αμοιβαίας συμμετοχής χωρίς διακρίσεις και προκαταλήψεις. Μια ελληνική πνοή πολιτιστικού και ανθρωπιστικού επιπέδου σε ένα μείγμα βαλκανικών λαών των οποίων οι πολιτιστικές ρίζες βρίσκονται στο Βυζάντιο. Οι διαφορές που στιγματίζουν τους βαλκανικούς λαούς σαφώς είναι πολύ λιγότερες από τις ομοιότητες που τους ενώνουν στο πολιτιστικό και οικονομικό τομέα μέσω μιας προσέγγισης συνεργασίας απαλλαγμένη ολότελα από καχυποψίες και εθνικιστικούς παροξυσμούς. Στον αντίποδα βρίσκεται η σχέση Βαλκανίων και Τουρκίας, μια αντίθεση πολιτικού περιεχομένου και αποστροφής του σουλτανικού καθεστώτος που καταρρακώνει την πολιτιστική και οικονομική ευημερία τόσο των Βαλκανικών λαών όσο και της ίδιας της Τουρκίας.
Σε μια εποχή συνύπαρξης των λαών υπό ένα μόρφωμα ευρωπαϊκού περιεχομένου (Ευρωπαϊκή Ένωση) ανακύπτει και πάλι ανάγκη βαλκανικής συνεργασίας προκειμένου να τονωθεί η οικονομική αγορά των χωρών, να διευκολυνθεί η ομαλότερη διέλευση των αγαθών καθώς επίσης και να τονωθεί η εμπορική τους αλληλεπίδραση. Η βελτίωση του οδικού δικτύου, η βελτίωση της ναυτιλιακής διασύνδεσης των χωρών, η κατασκευή βιομηχανικών και πνευματικών κέντρων είναι μόνο μερικές ιδέες που θα μπορούσαν να υλοποιηθούν προς επίτευξη μιας πιο ευνοϊκής βαλκανικής αλληλοσυνεργασίας. Η Ελλάδα σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να χαράξει μια κατεύθυνση ευημερίας, ομαλότητας και σταθερότητας στα Βαλκάνια ως αποτέλεσμα της ικανής της οικονομίας (σε σύγκριση με τις υπόλοιπες βαλκανικές χώρες), της γεωγραφικής της θέσης στη Μεσόγειο, εμπνέοντας παράλληλα ανάταση στο πολιτιστικό επίπεδο της κάθε χώρας. Η πνευματική ανάπτυξη που θα προσφέρει η Ελλάδα δεν είναι τυχαία αλλά καρπός της μακραίωνης πολιτιστικής της παράδοσης, του δημοκρατικού της ιδεώδους καθώς επίσης και των διαχρονικών της αξιών. Αυτή η πνευματική αναγέννηση θα φέρει τους λαούς πιο κοντά, θα γεφυρώσει τις διαφορές των λαών και θα συμβάλει στη διαμόρφωση ενός κλίματος ανεκτικότητας και πνευματικής αλληλεγγύης καθώς θα απομακρύνει τις προκαταλήψεις, τον ρατσισμό, την ξενοφοβία, τις πολεμικές συρράξεις και τις εθνικιστικές βιαιότητες που απειλούν να φέρουν αντιμέτωπες τις χώρες μεταξύ τους.
Το οξύμωρο του σχήματος είναι η λανθασμένη πεποίθηση της κοινής γνώμης που πιστεύει ότι η ένωση θα προκαλέσει αποφυγή της εχθρότητας των κρατών. Η εχθρότητα αποτελεί ό,τι χειρότερο σε μια συνεργασία και μια απλή ένωση δεν μπορεί να εγγυηθεί κάτι τέτοιο. Αντίθετα η αποφυγή της εχθρότητας πρέπει να μεσολαβήσει προκειμένου να υπάρξει μια υγιής και ανιδιοτελής ένωση. Μια ένωση με χώρες ολότελα διαφορετικές σε επίπεδο πολιτικό όπως η Τουρκία, χώρες με αντίθετες ηγεμονικές τάσεις και βλέψεις όπως τα Σκόπια το μόνο που θα προκαλέσουν είναι εθνικισμό, θρησκευτικό φανατισμό και ανταγωνισμό.
Από την άλλη το όραμα του Ρήγα για μια βαλκανική ομοσπονδία θα προκαλέσει εξίσου σημαντικά προβλήματα λόγω του διαφορετικού θρησκεύματος, των φυλετικών διαφορών και των γλωσσικών διαφορών που χαρακτηρίζουν την κάθε βαλκανική χώρα ξεχωριστά. Αν σε αυτά προστεθεί η οικονομική δυσπραγία πολλών χωρών όπως, η Αλβανία ή τα Σκόπια, καθώς επίσης και η πολιτική-ηγεμονική τάση πολλών χωρών που θα ήθελαν τα ηνία της αρχηγίας έναντι των άλλων, θα καταλάβουμε ότι αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα μια ομοσπονδία με εσωτερικά προβλήματα, χαμηλή οικονομική αποδοτικότητα, αδυναμία πολιτικής ισχύος, απουσία συνεργασίας και διαλογικής προσέγγισης με λίγα λόγια μια συνεργασία βυθισμένη στην αποτυχία, τον διεθνή απομονωτισμό και τις συγκρούσεις.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι δεδομένο ότι χαρακτηρίζεται από πολλά πλεονεκτήματα, όπως τεχνολογική πρόοδο, υψηλό βιοτικό και μορφωτικό επίπεδο, κοινωνική οργάνωση, οικονομική και πολιτιστική άνοδο μέσω της σενεργασίας των λαών της Ευρώπης. Η Ελλάδα σε αυτό πρέπει να αποσκοπήσει και να αποτελέσει πόλο έλξης των βαλκανικών κρατών προς σύσταση ισχυρών δεσμών με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μια είσοδος των βαλκανικών κρατών στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα εξασφαλίσει το γεφύρωμα του χάσματος που υπάρχει μεταξύ των Βαλκανίων, της Ελλάδας και της Ευρώπης, θα δυναμώσει τους πολιτιστικούς, οικονομικούς δεσμούς των βαλκανικών κρατών και θα εξασφαλίσει ασφάλεια, σταθερότητα και συνεργασία μεταξύ των όμορων κρατών.
Ο κ. Παντελής Λιάκας είναι φιλόλογος
