«Γεννήθηκα στη Νέα Υόρκη» απάντησε χαμογελώντας ντροπαλά ο Βίγκο Μόρτενσεν όταν κάποιος τον ρώτησε ποια θα μπορούσε να είναι η απάντησή του στο ερώτημα «από πού είστε;». Η ερώτηση στέκει γιατί αν η έκφραση «πολίτης του κόσμου» ισχύει, τότε ο άνθρωπος που καθόταν απέναντί μου στο ξενοδοχείο «Villa Laguna» της Βενετίας πέρσι τον Αύγουστο είναι αυτό ακριβώς. Ιδού: ο Βίγκο Μόρτενσεν, που έγινε διάσημος σε όλον τον πλανήτη ως Αραγκον στην τριλογία του «Αρχοντα των δαχτυλιδιών», γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη από δανό μετανάστη στην Αμερική ο οποίος γνώρισε στη Νορβηγία την αμερικανίδα σύζυγό του η οποία είναι απόγονος του Γουίλιαμ Κόντι, γνωστού και ως Μπάφαλο Μπιλ. Ενώ είχε ήδη ξεκινήσει να μαθαίνει αγγλικά και ισπανικά αφού οι γονείς του μετανάστευσαν στη Λατινική Αμερική (Βενεζουλέα και Αργεντινή), ο Βίγκο έμαθε και δανικά ακούγοντας τον πατέρα του να μιλά στα καφενεία με τους φίλους του. Οσο για τα γαλλικά του, οφείλονται κυρίως στο ότι ένας από τους παππούδες του ήταν Καναδός. Με άλλα λόγια, ο Βίγκο Μόρτενσεν είναι ένας από τους πιο πολυταξιδεμένους και πολύγλωσσους ηθοποιούς του κόσμου. «Οσο πιο πολλές χώρες επισκέπτεσαι, τόσο πιο πολύ αντιλαμβάνεσαι από πού θα μπορούσες να ήσουν» είπε ανακατεύοντας το μάτε του, το παραδοσιακό αργεντίνικο ρόφημα που πίνει μετά μανίας. «Ακόμη και μια άγνωστη χώρα μπορεί να είναι η πατρίδα σου».
Στα βάθη της Αλγερίας
Μια από τις τελευταίες «πατρίδες» του Βίγκο Μόρτενσεν στην οποία έζησε για λίγο για τις ανάγκες του ρόλου του στην ταινία «Μακριά από τους ανθρώπους» –που είναι και η αφορμή αυτής της συνάντησής μας –είναι η Αλγερία. Μιλώντας γαλλικά και αραβικά (γλώσσα την οποία έμαθε για την ταινία), ο Βίγκο Μόρτενσεν στο «Μακριά από τους ανθρώπους» υποδύεται τον Νταρού, έναν δάσκαλο τον οποίο συναντάμε το 1954, κάπου στα βάθη της χώρας. Ζει μόνος στο σχολείο το οποίο έχτισε ο ίδιος για να διδάσκει τα παιδιά της γύρω περιοχής. Σύντομα αντιλαμβανόμαστε ότι δεν ήταν πάντα δάσκαλος και έχει προτιμήσει την απομόνωση διότι δεν θέλει να αντιμετωπίζει τον κόσμο. Και όμως θα βρεθεί αντιμέτωπος με τη μοίρα του όταν του αναθέτουν να συνοδεύσει ως την Τινγκουίτ τον Αλγερινό Μοχαμέντ (Ρέντα Καντέμπ) ο οποίος πρόκειται να δικαστεί για φόνο. Το ταξίδι τους στα επιβλητικά όρη του Ατλαντα της Αλγερίας θα γίνει η ψυχή της θαυμάσιας αυτής ταινίας του Νταβίντ Ολχοφέν που κάνει πρεμιέρα απόψε στο φεστιβάλ Γαλλόφωνου κινηματογράφου και από τις 26 του μηνός θα προβάλλεται στις αίθουσες.
Ο πόλεμος θυμίζει τη ζωή
πίσω από το σενάριο της ταινίας υπάρχει το διήγημα του Αλμπέρ Καμί «Ο φιλοξενούμενος», το οποίο δεν ξεπερνά τις 15 σελίδες, μέσα στις οποίες ο συγγραφέας αναφέρεται στη νύχτα της παράδοσης του κρατουμένου στον δάσκαλο από τον γάλλο χωροφύλακα που τον μετέφερε στο σχολείο. Ο Καμί έγραψε τον «Φιλοξενούμενο» τον Ιούλιο του 1954, λίγο πριν από το ξέσπασμα του πολέμου στην Αλγερία. Για τον σκηνοθέτη Ολχοφέν «πρόκειται για ένα διήγημα γραμμένο από έναν άνθρωπο που αφουγκράζεται την εποχή του και γνωρίζει ότι ο πόλεμος όπου να ‘ναι θα ξεσπάσει, χωρίς να το λέει ξεκάθαρα». Ο Ολχοφέν ωστόσο το έκανε. Η ιστορία της ταινίας του λαμβάνει χώρα ενώ έχει ξεσπάσει ο πόλεμος και σε μια πολύ γενναία σκηνή ο Ολχοφέν παρουσιάζει γάλλους στρατιώτες να εκτελούν άοπλους αντάρτες που με τα χέρια ψηλά θέλουν να παραδοθούν. «Σήμερα, 50 χρόνια μετά το ξέσπασμα του πολέμου της Αλγερίας, ένιωσα την ανάγκη να εντάξω τους δύο αυτούς ανθρώπους στο χάος και στην παράνοια του πολέμου» μας είπε ο σκηνοθέτης. «Ο πόλεμος άλλωστε είναι που τελικά αλλάζει τον Νταρού, τον ξυπνά από τον λήθαργο και του θυμίζει ότι η ζωή είναι για να τη ζούμε και όχι για να κρυβόμαστε πίσω της».
Από την πλευρά του ο Βίγκο Μόρτενσεν επεσήμανε ότι όταν ο Αλμπέρ Καμί έλαβε το Νομπέλ Λογοτεχνίας ευχαρίστησε τον δάσκαλο της παιδικής ηλικίας του, δηλαδή τον άνθρωπο ο οποίος τον ενθάρρυνε να γίνει συγγραφέας. «Εχω την εντύπωση ότι αν ο Καμί είχε μείνει στην Αλγερία, αν δεν είχε μετακομίσει στη Γαλλία και αν δεν είχε γίνει διάσημος συγγραφέας, θα είχε γίνει δάσκαλος. Γιατί έχασε τον πατέρα του νωρίς, πέντε μόλις χρόνων, και ο δάσκαλός του ήταν για εκείνον ένα πρότυπο».
«Η γλώσσα είναι εργαλείο για τον ηθοποιό»
Ο Μόρτενσεν σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και ανέκαθεν είχε μεγάλο ενδιαφέρον για την Ιστορία. Ενώ όμως νόμιζε ότι γνώριζε πολλά για την Αλγερία, πηγαίνοντας εκεί κατάλαβε το αντίθετο. Διάβασε τα άπαντα του Καμί αλλά και άλλων συγχρόνων του συγγραφέων, άκουσε ντόπια μουσική, έκανε ατελείωτες βόλτες, μίλησε με ανθρώπους στα καφενεία. «Μιλούσαμε κυρίως για ποδόσφαιρο· δεν ξέρεις ποτέ τι θα σε βοηθήσει και τι όχι όταν βρίσκεσαι στην προετοιμασία ενός ρόλου. Απλώς παίρνεις όποια πληροφορία μπορείς και αργότερα κάνεις την αφαίρεση». Περιέργως του ήταν δυσκολότερο να «προσαρμόσει» τα γαλλικά του σε εκείνα του Νταρού (που δεν είναι αυτόχθων Γάλλος) από το να μάθει από το μηδέν αραβικά (παρεμπιπτόντως δεν έμαθε μόνον τα σημεία των διαλόγων που έπρεπε να μιλήσει στα αραβικά αλλά όλο το σενάριο!). «Πάντα κάνω ιδιαίτερη προσπάθεια για τη σωστή απόδοση της γλώσσας» είπε. «Η γλώσσα είναι ένα εργαλείο για τον ηθοποιό, όπως τα ρούχα του ή τα αντικείμενα».
Ο Μόρτενσεν σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και ανέκαθεν είχε μεγάλο ενδιαφέρον για την Ιστορία. Ενώ όμως νόμιζε ότι γνώριζε πολλά για την Αλγερία, πηγαίνοντας εκεί κατάλαβε το αντίθετο. Διάβασε τα άπαντα του Καμί αλλά και άλλων συγχρόνων του συγγραφέων, άκουσε ντόπια μουσική, έκανε ατελείωτες βόλτες, μίλησε με ανθρώπους στα καφενεία. «Μιλούσαμε κυρίως για ποδόσφαιρο· δεν ξέρεις ποτέ τι θα σε βοηθήσει και τι όχι όταν βρίσκεσαι στην προετοιμασία ενός ρόλου. Απλώς παίρνεις όποια πληροφορία μπορείς και αργότερα κάνεις την αφαίρεση». Περιέργως του ήταν δυσκολότερο να «προσαρμόσει» τα γαλλικά του σε εκείνα του Νταρού (που δεν είναι αυτόχθων Γάλλος) από το να μάθει από το μηδέν αραβικά (παρεμπιπτόντως δεν έμαθε μόνον τα σημεία των διαλόγων που έπρεπε να μιλήσει στα αραβικά αλλά όλο το σενάριο!). «Πάντα κάνω ιδιαίτερη προσπάθεια για τη σωστή απόδοση της γλώσσας» είπε. «Η γλώσσα είναι ένα εργαλείο για τον ηθοποιό, όπως τα ρούχα του ή τα αντικείμενα».
Κατά πόσο όμως ο Μόρτενσεν πιστεύει ότι το θέμα που ανέπτυξε πριν από 60 χρόνια ο Καμί μπορεί να αφορά το σήμερα; «Στις μέρες μας ο κόσμος βρίσκεται σε χάος και εφόσον νιώθει ότι τα πάντα είναι εκτός ελέγχου, δεν κάνει τίποτε για αυτό διότι πιστεύει πως ό,τι και αν κάνει δεν θα έχει αντίκρισμα» είπε ο ηθοποιός. «Ομως η αλήθεια είναι ότι όλα αρχίζουν από μια απλή χειραψία, το μοίρασμα ενός πιάτου ή απλώς να ακούσεις τον άλλον. Οπως συμβαίνει με τους δυο ανθρώπους αυτής της ταινίας». Ο Μόρτενσεν είπε ότι στα γυρίσματα πολύ συχνά σκεφτόταν την Αργεντινή. «Αυτή η μικρή ιστορία του Καμί μπορεί γίνει παγκόσμια» είπε. «Ξεφεύγει από το στερεότυπο του Δυτικού και του Αραβα. Αυτοί οι δύο άνθρωποι θα μπορούσαν να είναι από οπουδήποτε».
Και αν κάτι ο Μόρτενσεν θαυμάζει στον Αλμπέρ Καμί είναι το κουράγιο του, η γενναιότητά του. «Οταν αλλάζεις τις θέσεις σου, την πολιτική γλώσσα σου ή τους ανθρώπους με τους οποίους συναναστρέφεσαι, τη στιγμή που αποφασίζεις να σταθείς έξω από αυτό στο οποίο ότι υποτίθεται πως είσαι ενταγμένος, γίνεσαι αυτομάτως προδότης, δειλός. Ομως δεν μπορούμε να το βλέπουμε έτσι. Οφείλουμε να ψάχνουμε και να αναζητούμε. Και αυτό έκανε ο Καμί, γι’ αυτό και τράβηξε τόσα πολλά στη ζωή του. Οι φίλοι του, ο Ζαν Πολ Σαρτρ και η Σιμόν ντε Μποβουάρ, τον απέρριψαν, κατηγορήθηκε ότι πρόδωσε τον κομμουνισμό επειδή επιτέθηκε στον Στάλιν. Γιατί επιτέθηκε στον Στάλιν; Επειδή είπε ότι ο Στάλιν ήταν ένας ολοκληρωτικός κατά συρροήν δολοφόνος. Στην τελική όμως ο Καμί αποδείχθηκε σωστός, όχι μόνο σε αυτό αλλά και σε πολλά ακόμη».
πότε & πού:
Η ταινία «Μακριά από τους ανθρώπους» προβάλλεται απόψε στις 20.00 στον Δαναό στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου και θα προβάλλεται από τις 26 Μαρτίου στις αίθουσες σε διανομή One From The Heart.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
