Θεόδωρος Κουρεντζής: Οι Ελληνες είμαστε, δυστυχώς, σνομπ

Το τηλεφώνημά μου τον βρήκε στο Περμ, στα Ουράλια, όπου τα τελευταία χρόνια κατέχει τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή της Κρατικής Οπερας και του Μπαλέτου της πόλης αλλά και του Φεστιβάλ Ντιάγκιλεφ. Κόντευε δέκα το βράδυ εκεί –τρεις ώρες «μπροστά» από την Αθήνα –και ο Θεόδωρος Κουρεντζής βρισκόταν στον δρόμο προς το σπίτι του. Η κουβέντα μας, εν όψει των επικείμενων νέων εμφανίσεών του στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με το σύνολο MusicAeterna, δεν ήταν χωρίς εμπόδια: η γραμμή «έπεσε» κάμποσες φορές. Παρ’ όλα αυτά, καταφέραμε να μιλήσουμε για πολλά: για τη σχέση του με την Ελλάδα και τους «δικούς μας» μουσικούς, για το ενδεχόμενο μιας πιο σταθερής συνεργασίας στη χώρα μας, για το πώς αντιλαμβάνεται την κρίση. Λίγο προτού κλείσουμε τον ρώτησα αν θέτει στόχους στη διαδρομή του, μια που, όπως μου είπε, η λέξη καριέρα δεν του αρέσει. «Θέλω να γίνω καλός άνθρωπος» απάντησε συνοψίζοντας σε αυτή τη φράση ολόκληρο τον συλλογισμό του και κάπου εκεί χαιρετηθήκαμε.

Στα 43 του χρόνια σήμερα ο αρχιμουσικός, ο οποίος έχοντας ως βάση τη Ρωσία συνεργάζεται με κορυφαία σύνολα και θέατρα ανά τον κόσμο, απασχολεί έντονα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Κατά καιρούς τον έχουν χαρακτηρίσει υπερταλαντούχο, εικονοκλάστη, αντισυμβατικό. Ο ίδιος λέει ότι πλέον δεν διαβάζει κριτικές. «Προσωπικά, θα έλεγα πως είμαι θετικός ακροατής. Θεωρώ ότι μπορείς να βρεις ωραία πράγματα ακόμη και σε μια κακή εκτέλεση» λέει και συνεχίζει: «Από την άλλη πλευρά, αν έκανα ο ίδιος κριτική σε μια δική μου ερμηνεία, θα μπορούσα να επισημάνω τόσα μείον όσα δεν θα μπορούσε να εντοπίσει κανένας. Και στις ηχογραφήσεις είμαι πολύ δύσκολος. Με τα έργα των άλλων χαλαρώνω και θέλω να απολαύσω τη μουσική, να μην αποσπώμαι από τα προβλήματα της ερμηνείας. Θέλω να μπορέσω να λάβω το καθαρό νόημα. Γι’ αυτό όταν βλέπω ανθρώπους που δεν ξέρουν ένα κομμάτι πολύ καλά και κρίνουν βάσει διαφόρων ακροάσεων, δεν με πείθει. Ακόμη κι αν γράφουν καλά πράγματα για εμένα δεν θα ήθελα να τα διαβάσω».

Ο αρχιμουσικός θεωρεί ότι το μέλλον της τέχνης του είναι να βοηθηθούν οι άνθρωποι να ακούσουν καλά τη μουσική. «Αναφέρομαι στην άμεση μετάφραση του ήχου σε εικόνα, δυνατότητα την οποία έχουν οι Ελληνες. Ο ήχος μεταφράζεται σε οσμή, σε ανέσπερο φως, σε κλίμα». Μέσα από αυτό το πρίσμα θεωρεί το ελληνικό κοινό καταπληκτικό. «Εχει όχι μόνο την εικόνα αλλά και τη συναίσθηση» λέει και συνεχίζει: «Υπάρχουν πράγματα ακατανόητα για άλλους λαούς αλλά μέσα στην αρρητότητά τους είναι πολύ συγκεκριμένα για τους Ελληνες. Ο λαός μας έχει στην καθημερινότητά του υπερρεαλιστικές εκφράσεις και εικόνες οι οποίες έχουν γίνει ένα με το ίδιο το είναι του. Η μετάφραση του ήχου σε σκέψη και σε όραμα εμπεριέχεται στον «μηχανισμό» της εθνικότητας».

Συγκρίνοντας τις παραστάσεις που διαθέτει ο ίδιος από χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία, θεωρεί πως στην Ελλάδα υπάρχει ευδιάκριτη διαφοροποίηση. Σε ορισμένα πράγματα, λέει, ο Ελληνας είναι πιο λεπτεπίλεπτος, πιο εσωστρεφής, εμβαθύνει περισσότερο. Από την άλλη πλευρά είναι και πιο σνομπ. «Οι Ελληνες είμαστε δυστυχώς σνομπ απέναντι στους συνανθρώπους μας» εκτιμά. «Αν ρίξουμε μια ματιά στην πορεία καλλιτεχνών οι οποίοι έζησαν στην Ελλάδα, σπάνια καταξιώθηκαν όσο βρίσκονταν ακόμη εν ζωή. Υπάρχει υπεροψία, λόμπι, σνομπισμός. Και για εμένα τον ίδιο πιστεύω, ότι δεν θα είχα καταφέρει να καταξιωθώ αν είχα μείνει στην Ελλάδα. Δεν είναι σημερινή κατάσταση αυτή βέβαια. Δείτε τον Σκαλκώτα, τον Μητρόπουλο. Ολα αυτά χωρίς να παραγνωρίζω, ασφαλώς, τα πολλά καλά που έχουμε ως λαός».

Ο Θεόδωρος Κουρεντζής μιλά και για την κατάσταση που βιώνουμε. Θεωρεί πως αν ρίξουμε μια ματιά στην Ιστορία και τα φαινόμενα που επαναλαμβάνονται, τότε θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι διερχόμαστε μια δύσκολη φάση. «Αναφέρομαι γενικότερα σε ολόκληρο τον πλανήτη γιατί εκτός από Ελληνες είμαστε και κομμάτι του κόσμου. Ισως όμως όταν ρίχνεις μια μεγάλη βουτιά στην άβυσσο, στη συνέχεια εκτινάσσεσαι προς τα πάνω». Και σε ό,τι έχει να κάνει με τα καθ’ ημάς; «Επειδή δεν είμαι υποστηρικτής πολιτικών κομμάτων, αισθάνομαι κάτι όμορφο: την εντύπωση ότι οι Ελληνες προσπαθούν να κάνουν ποιοτική αντίσταση, ανεβαίνει λίγο το ηθικό. Μου αρέσει πολύ αυτό. Μπορεί και αυτή η κρίση να μας βγει σε καλό, σαν μια δεύτερη αναπνοή, που μπορεί να ωφελήσει και την τέχνη. Το μαχαίρι έφτασε στο κόκαλο και ο κόσμος δείχνει ότι αρχίζει και αφυπνίζεται. Ολα αυτά βέβαια σύμφωνα με την αίσθηση που έχω εγώ, με δεδομένο ότι έχω να έρθω στην Ελλάδα από τον Οκτώβριο. Για εμένα το πρόβλημα δεν είναι μόνο οικονομικό, είναι γενικότερο. Ο αφυπνισμένος Ελληνας μπορεί να αντεπεξέλθει στα πάντα, και στις οικονομικές δυσκολίες».