Στα τζάμια του σαλονιού τρέχει νερό τα χειμωνιάτικα πρωινά. Οι τοίχοι παγωμένοι, η υγρασία έντονη στο διαμέρισμα της κυρίας Ειρήνης Βασιλογιαννάκη. Ζει στο Περιστέρι, σε μια παλιά προσφυγική πολυκατοικία της δεκαετίας του ’70, χωρίς μόνωση. Η κεντρική θέρμανση δεν λειτουργεί λόγω οικονομικών δυσχερειών και έχει μόνο ένα μικρό θερμαντικό σώμα. Αλλά χρειάζονται ώρες για να ζεστάνει ο χώρος. Ετσι η πρόταση επιστημόνων να είναι το δικό τους κτίριο μέρος ενός ευρωπαϊκού… οικολογικού πειράματος που σχεδόν θα μηδενίσει την ενεργειακή κατανάλωσή του ήρθε σαν μάννα εξ ουρανού.
Σήμερα οι ένοικοι της επταώροφης πολυκατοικίας, κυρίως συνταξιούχοι και άνεργοι –όσοι εργάζονται είναι χαμηλόμισθοι -, περιμένουν με ανυπομονησία την έναρξη του έργου που θα κάνει τη ζωή τους καλύτερη. Το κτίριο θα ανακαινιστεί ενεργειακά ώστε σε λίγους μήνες οι ανάγκες για θέρμανση και ψύξη να έχουν μειωθεί δραματικά. Σήμερα η ετήσια κατανάλωση για θέρμανση στην υπάρχουσα κατάσταση είναι 122,5 kwh/m2 (κιλοβατώρες ανά τετραγωνικό μέτρο). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των προσομοιώσεων που έκανε η επιστημονική ομάδα του Πανεπιστημίου Αθηνών, με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ.Μάνθο Σανταμούρη, μετά τις εφαρμογές εκτιμάται ότι η κατανάλωση θα πέσει στις 32,25 kwh/m2. Αντίστοιχα, η ετήσια κατανάλωση για ψύξη υπολογίζεται στις 45 kwh/m2, ενώ μετά την ανακαίνιση θα πέσει στις 9,65 kwh/m2. Ωστόσο, προβλέπεται να εγκατασταθεί και αντλία θερμότητας υψηλής απόδοσης που σχεδόν θα μηδενίσει την ενεργειακή κατανάλωση.
Σωτήρια ανακαίνιση
Το έργο HERB (Holistic Energy-efficient Retrofitting of residential Buildings – Ολιστική Ενεργειακά αποδοτική Ανακαίνιση Κατοικιών), στο οποίο συμμετέχει το Πανεπιστήμιο Αθηνών, είναι ένα μεγάλης κλίμακας διεθνές πρόγραμμα συνεργασίας μεταξύ ευρωπαϊκών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και βιομηχανίας. Συγχρηματοδοτείται από το Εβδομο Πρόγραμμα-Πλαίσιο Ερευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με στόχο την ανάπτυξη νέων καινοτόμων και αποδοτικών τεχνολογιών και λύσεων για την ανακαίνιση των παλαιών κτιρίων. Είναι αξιοσημείωτο ότι τα κτίρια καταναλώνουν περίπου το 40% των συνολικών ενεργειακών απαιτήσεων στην Ευρώπη.
«Οι πολίτες χαμηλού εισοδήματος στην Ελλάδα αδυνατούν πλέον να καλύψουν τις στοιχειώδεις ενεργειακές ανάγκες τους. Στις περισσότερες κατοικίες δεν υπάρχει θέρμανση τα τελευταία τρία χρόνια και, όπως αποδεικνύουν οι περισσότερες μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί, οι πολίτες ζουν σε τελείως ακατάλληλες εσωτερικές συνθήκες. Αυτό έχει δραματικές συνέπειες στην ποιότητα ζωής αλλά και στην υγεία τους. Το ερώτημα λοιπόν είναι αν είναι δυνατόν τεχνικά, οικονομικά αλλά και πολιτικά να υπάρξουν λύσεις οι οποίες θα προσφέρουν άνεση στους πολίτες και τις στοιχειώδεις ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης» τονίζει ο κ. Σανταμούρης.
Το Πανεπιστήμιο Αθηνών μαζί με την ευρωπαϊκή κοινότητα ανέλαβε να πραγματοποιήσει ένα επιδεικτικό έργο με στόχο να αποδείξει ότι είναι τεχνικά και οικονομικά εφικτό να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης των πολιτών μέσω της ενεργειακής αναβάθμισης των κατοικιών τους χρησιμοποιώντας υλικά και συστήματα ιδιαίτερα χαμηλού κόστους. Το συνολικό κόστος της ανακαίνισης και για τα 14 διαμερίσματα υπολογίζεται στις 100.000 ευρώ και θα καλυφθεί πλήρως από το πρόγραμμα και από ελληνικές βιομηχανίες κατασκευής υλικών. Επιπλέον οι ένοικοι του κτιρίου, όπως αναφέρει ο κ. Σανταμούρης, θα έχουν κάθε χρόνο έσοδα 2.500-3.000 ευρώ από τη ΔΕΗ με τη λειτουργία των φωτοβολταϊκών συστημάτων. «Με τα χρήματα αυτά θα καλύπτεται το κοινόχρηστο ρεύμα και το ρεύμα που θα χρησιμοποιείται από την αντλία θερμότητας για θέρμανση και ψύξη» επισημαίνει ο καθηγητής.
Ακόμη όμως και χωρίς χρηματοδότηση μια τέτοιας κλίμακας ενεργειακή αναβάθμιση αποδεικνύεται οικονομικά συμφέρουσα. Σύμφωνα με τον κ. Σανταμούρη, η απόσβεση της επένδυσης για όσους θέλουν να ανακαινίσουν ενεργειακά ένα κτίριο μπορεί να γίνει σε τρία ως πέντε χρόνια.
Πολλαπλά οφέλη
«Το συγκεκριμένο έργο αποτελεί ουσιαστικά την πρώτη εφαρμογή μεγάλης κλίμακας έργου ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών χαμηλού εισοδήματος σε κατοικίες μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης μετά την ατελέσφορη ως σήμερα προσπάθεια δημιουργίας της πράσινης γειτονιάς στην Αγία Βαρβάρα από το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας» υπογραμμίζει ο κ. Σανταμούρης. Και καταλήγει: «Η προσπάθεια αυτή αποδεικνύει ότι μια συντονισμένη στρατηγική με στόχο την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων χαμηλού και μέσου εισοδήματος μπορεί να ανακουφίσει τους πολίτες, να προστατεύσει την υγεία τους, να δημιουργήσει έναν μεγάλο αριθμό θέσεων εργασίας και να δημιουργήσει μια σημαντική οικονομική δραστηριότητα η οποία θα τονώσει το σύνολο της ελληνικής βιομηχανίας».
Η μεταμόρφωση ενός κτιρίου
Πώς θα μετατραπεί από ενεργοβόρο σε «πράσινο»
Η προσφυγική πολυκατοικία στο Περιστέρι δεν έχει ανακαινιστεί ποτέ. Μεμονωμένες παρεμβάσεις –κυρίως αλλαγές κουφωμάτων –έχουν γίνει μόνο εντός των διαμερισμάτων από ορισμένους ιδιοκτήτες, ενώ καμία άλλη παρέμβαση δεν έχει πραγματοποιηθεί από τη δεκαετία του ’70 ως σήμερα. Ετσι δεν ήταν έκπληξη για τους επιστήμονες τα νούμερα που προέκυψαν από τις μετρήσεις που πραγματοποιούνται συστηματικά από το καλοκαίρι του 2013 ως σήμερα. Τον χειμώνα, με την κεντρική θέρμανση πετρελαίου κλειστή εδώ και μια τριετία, η θερμοκρασία βρέθηκε ότι είναι χαμηλότερη από το επιτρεπτό όριο της θερμικής άνεσης και το καλοκαίρι υψηλότερη. Σύμφωνα με τις μετρήσεις, η μέση θερμοκρασία τον χειμώνα είναι 16°C (βαθμοί Κελσίου) και το καλοκαίρι 31°C.
Η μεταμόρφωση ενός κτιρίου
Πώς θα μετατραπεί από ενεργοβόρο σε «πράσινο»
Η προσφυγική πολυκατοικία στο Περιστέρι δεν έχει ανακαινιστεί ποτέ. Μεμονωμένες παρεμβάσεις –κυρίως αλλαγές κουφωμάτων –έχουν γίνει μόνο εντός των διαμερισμάτων από ορισμένους ιδιοκτήτες, ενώ καμία άλλη παρέμβαση δεν έχει πραγματοποιηθεί από τη δεκαετία του ’70 ως σήμερα. Ετσι δεν ήταν έκπληξη για τους επιστήμονες τα νούμερα που προέκυψαν από τις μετρήσεις που πραγματοποιούνται συστηματικά από το καλοκαίρι του 2013 ως σήμερα. Τον χειμώνα, με την κεντρική θέρμανση πετρελαίου κλειστή εδώ και μια τριετία, η θερμοκρασία βρέθηκε ότι είναι χαμηλότερη από το επιτρεπτό όριο της θερμικής άνεσης και το καλοκαίρι υψηλότερη. Σύμφωνα με τις μετρήσεις, η μέση θερμοκρασία τον χειμώνα είναι 16°C (βαθμοί Κελσίου) και το καλοκαίρι 31°C.
Οι κάτοικοι για να θερμάνουν τα σπίτια τους «φουντώνουν» τις σόμπες ή κάνουν χρήση κλιματιστικών. Τους θερινούς μήνες όσοι δεν έχουν κλιματιστικό χρησιμοποιούν ανεμιστήρες. Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας το 2013 και για τις δύο περιόδους (χειμερινή και θερινή) κυμάνθηκε ανά διαμέρισμα από 1.942 kWh ως και 10.820 kWh.
Η κατάσταση αναμένεται ότι θα αλλάξει στα μέσα Ιουνίου, όταν θα έχουν ολοκληρωθεί τα έργα. Οι κατασκευαστικές εργασίες έχουν ανατεθεί επισήμως σε εργολάβους και θα ξεκινήσουν τον Μάρτιο. Για να επιτευχθεί ο στόχος στο κτίριο θα γίνουν παρεμβάσεις με προσθήκη εξωτερικής θερμομόνωσης, θερμομονωτικών πλακιδίων στην οροφή και φωτοκαταλυτικού σοβά που διασπά τους ρύπους, με ψυχρές ιδιότητες. Επίσης θα γίνει αντικατάσταση των παλαιών ξύλινων κουφωμάτων με διπλά υαλοστάσια και κουφώματα με θερμοδιακοπή, των κοινών λαμπτήρων με LED και θα τοποθετηθούν τέντες και ανεμιστήρες οροφής σε κάθε διαμέρισμα. Το 90% των υλικών που θα χρησιμοποιηθούν είναι ελληνικά.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
