Μια νομαδική φυλή βοσκών από την περιοχή της σημερινής Ρωσίας έφτασε στην Ευρώπη πριν από 4.500 χρόνια φέρνοντας μαζί της την εφεύρεση του τροχού, καθώς και τη μητέρα των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών που χρησιμοποιούνται στην ήπειρο σήμερα.

Γενετικές αναλύσεις σε προϊστορικούς σκελετούς

Το συμπέρασμα προκύπτει από γενετικές αναλύσεις σε δεκάδες προϊστορικούς σκελετούς από όλη την Ευρώπη που χρονολογούνται στα 3 με 8 χιλιάδες χρόνια.

Τα ευρήματα της μελέτης της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, διαθέσιμα στην υπηρεσία προδημοσίευσης bioRxiv, δείχνουν έτσι να επιβεβαιώνουν τις υποψίες αρχαιολόγων και γλωσσολόγων για το ρόλο της φυλής των Γιαμνάγια (Yamnaya) ή Γιάμνα (Yamna) στη γέννηση των ευρωπαϊκών γλωσσών.

Οι πρώτοι σύγχρονοι άνθρωποι στην Ευρώπη ήταν κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες που έφτασαν πριν από 45.000 χρόνια, και σταδιακά αντικατέστησαν τους πληθυσμούς Νεάντερταλ που κατοικούσαν στην ήπειρο για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια.

Η μεγάλη δημογραφική αλλαγή ήρθε πριν από περίπου 8.000 χρόνια, όταν μετανάστες από τη Μέση Ανατολή έφεραν την τεχνολογία της γεωργίας. Σε ορισμένες περιοχές αντικατέστησαν τους πληθυσμούς κυνηγών-τροφοσυλλεκτών, σε άλλες οι δύο ομάδες αναμείχθηκαν.

Μεταγενέστερο κύμα μετανάστευσης πριν από 4.500 χρόνια

Η νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι υπήρξε και ένα μεταγενέστερο κύμα μετανάστευσης στα ανατολικά, πριν από περίπου 4.500 χρόνια. Το γενετικό υλικό από σκελετούς των Γιαμνάγια, ηλικίας 5.000 ετών, βρέθηκε να ταιριάζει με το DNA Ευρωπαίων που έζησαν πριν από 4.500 χρόνια.

Γονίδια των Γιαμνάγια εντοπίζονται σήμερα σε όλους τους Ευρωπαίους, ειδικά στα βόρεια της ηπείρου, επισημαίνουν οι ερευνητές. Πιστεύουν μάλιστα ότι οι νομάδες από τη Ρωσία αντικατέστησαν πλήρως τους υπάρχοντες πληθυσμούς σε περιοχές όπως η Γερμανία.

Η «υπόθεση της στέπας»

Οι γενετικές αναλύσεις δεν μπορούν φυσικά να αποκαλύψουν τι γλώσσα μιλούσαν αυτοί οι μετανάστες, ωστόσο οι ερευνητές θεωρούν πως τα ευρήματα στηρίζουν τη λεγόμενη «υπόθεση της στέπας», σύμφωνα με την οποία ο πρόγονος των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών μεταφέρθηκε στην Ευρώπη από νομάδες της Κασπίας και της Μαύρης Θάλασσας τα τελευταία 6.000 χρόνια, όταν η ανακάλυψη του τροχού και η εξημέρωση του αλόγου επέτρεψαν τις μετακινήσεις σε μεγάλες αποστάσεις.

Σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα, οι Γιαμνάγια εισήγαγαν στην ήπειρο τουλάχιστον ένα μέρος της οικογένειας των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών, η οποία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τα γερμανικά, τα σλαβικά και τα ελληνικά.

Παραμένει ωστόσο ασαφές αν τα ευρήματα της μελέτης είναι αρκετά για να διαψεύσουν μια δεύτερη διαδεδομένη θεωρία, σύμφωνα με την οποία οι ινδοευρωπαϊκές γλώσσες διαδόθηκαν στη Ευρώπη από γεωργούς της Μέσης Ανατολής πριν από 8.500 χρόνια.

Οι επιφυλάξεις

Σχολιάζοντας τη μελέτη στο δικτυακό τόπο της επιθεώρησης Nature, ανεξάρτητοι ερευνητές χαρακτήρισαν πειστική τη σύνδεση ανάμεσα στους Γιαμνάγια και τους σύγχρονους Ευρωπαίους.

Εξέφρασαν όμως επιφυλάξεις για το εάν αυτοί οι νομάδες μιλούσαν μια γλώσσα από την οποία κατάγονται όλες οι σημερινές ευρωπαϊκές γλώσσες. Όπως είπαν, οι γλώσσες της νότιας Ευρώπης, όπως τα αρχαία ελληνικά, δεν αποκλείεται να είχαν διαφορετική προέλευση.