Και συ, τέκνον Βρούτε; Αυτός κι αν ήταν πρωτοχρονιάτικος μποναμάς-στιλέτο στον παραπαίοντα (μέχρι πρότινος!) γάλλο πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ. Ο ομοϊδεάτης του Τομά Πικετί αρνήθηκε το περίοπτο βραβείο της Λεγεώνας της Τιμής, δηλώνοντας ότι η κυβέρνηση καλά θα κάνει να εστιάσει τις προσπάθειές της στην προώθηση της οικονομικής ανάκαμψης στη Γαλλία και στην Ευρώπη, αντί να υποδεικνύει ποιοι πρέπει να πάρουν βραβείο. Προηγήθηκαν και προεόρτια «κάλαντα» κατά της Γαλλίας των Σαρκολάντ, την οποία θεωρεί εξίσου υπεύθυνη με τη Γερμανία για την επιβολή της παρανοϊκής λιτότητας στην Ευρώπη.
Τι εστί Τομά Πικετί; Το πιο λαμπρό αστέρι της διεθνούς πολιτικής οικονομίας. Ο οικονομολόγος που έγραψε το απόλυτο –όσο και απροσδόκητο –best seller του 2014 (1,5 εκατ. αντίτυπα), με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Το Κεφάλαιο στον 21ο αιώνα», κάνοντας να ωχριούν μπροστά του όλοι οι νομπελίστες του σιναφιού. Θέμα του οι εκρηκτικές οικονομικές ανισότητες που προκαλεί ο καπιταλισμός. Οχι μόνον οι εισοδηματικές, τις οποίες είχε ήδη τεκμηριώσει υποδειγματικά στα γραπτά του την προηγούμενη δεκαετία. Αλλά και οι περιουσιακές, τις οποίες τεκμηριώνει στις 700(!) περίπου σελίδες του «Κεφαλαίου».
Βασικό επιχείρημα του βιβλίου είναι ότι ο περιουσιακός πλούτος (το οιασδήποτε μορφής επενδεδυμένο κεφάλαιο) αυξάνεται ταχύτερα από τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας. Πρόκειται για δομικό χαρακτηριστικό του καπιταλισμού. Αυτό σημαίνει ότι οι πλούσιοι (οι κάτοχοι κεφαλαίου) γίνονται διαρκώς πλουσιότεροι και διευρύνουν το χάσμα που τους χωρίζει από την υπόλοιπη κοινωνία, η οποία δεν κατέχει κεφάλαιο. Οι κάτοχοι κεφαλαίου βρίσκονται σε ασυγκρίτως πλεονεκτικότερη θέση από τους μη κατόχους. Επομένως το καπιταλιστικό σύστημα είναι περισσότερο πλουτοκρατικό παρά αξιοκρατικό. Οι περισσότεροι πλούσιοι γεννήθηκαν πλούσιοι. Οι αυτοδημιούργητοι αποτελούν εξαίρεση του κανόνα.
Οι οικονομικές δυναστείες δέχτηκαν ισχυρό πλήγμα με την έλευση του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, που σηματοδοτεί το τέλος του laissez-faire. Οι ανώμαλες συνθήκες του Μεσοπολέμου και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (πληθωρισμός, Μεγάλη Υφεση, χρεοκοπίες, κοινωνικό κράτος, υψηλή φορολογία) ροκάνισαν τον μεγάλο πλούτο και τα υψηλά εισοδήματα, περιορίζοντας τις εκρηκτικές ανισότητες.
Δεν συνέβη όμως το ίδιο και στη σημερινή οικονομική κρίση, κατά τη διάρκεια της οποίας οι ανισότητες συνέχισαν να καλπάζουν. Για ποιον λόγο; Ο σημερινός καπιταλισμός των χρηματοοικονομικών αγορών είναι το βασίλειο του «επενδυτή», του «εισοδηματία» (την ευθανασία του οποίου ονειρευόταν κάποτε ο Κέινς). Λόγω της πρωτοφανούς πολιτικής επιρροής των επενδυτών, ο πλούτος τους αβγατίζει και κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Πράγματι, η τεράστια ρευστότητα που δημιούργησαν οι κεντρικές τράπεζες για να την αντιμετωπίσουν δεν διοχετεύτηκε στην πραγματική οικονομία, αλλά στον χρηματοπιστωτικό τομέα, φουσκώνοντας τις αξίες των χρηματοοικονομικών τίτλων.
Αναμφίβολα ο Πικετί είναι ο μέγας θεωρητικός των οικονομικών ανισοτήτων, που κατά τον Χομπσμπάουμ θα αποτελέσουν το μεγαλύτερο κοινωνικό ζήτημα του 21ου αιώνα. Είναι όμως πολύ αμφίβολο αν θα επηρεάσει την οικονομική πολιτική, γιατί ο (παγκόσμιος) προοδευτικός φόρος περιουσίας που προτείνει θεωρείται πολιτικά ανέφικτος. Εσαεί;..
Ο κ. Γιώργος Δουράκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
