Η επιστροφή της πείνας στον 21ο αιώνα

Ο πλανήτης αντιμετωπίζει πρόβλημα επισιτισμού και διατροφής. Αν και υπήρξε μεγάλη πρόοδος προς τον Αναπτυξιακό Στόχο της Χιλιετίας για μείωση στο ήμισυ του ποσοστού των υποσιτιζόμενων ανθρώπων στις αναπτυσσόμενες χώρες, το πρόβλημα παραμένει επίμονο, διάσπαρτο και πολύπλοκο.

Πηγαίνει πέρα από την απλή παροχή περισσότερων τροφίμων. Οι αποτελεσματικές προσπάθειες για τη μείωση του υποσιτισμού πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι άνθρωποι θα έχουν πρόσβαση σε αρκετά από τα σωστά είδη τροφίμων –σε εκείνα που τους δίνουν τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζονται για να έχουν μια υγιή και παραγωγική ζωή.

Από το 1945 η παραγωγή τροφίμων έχει τριπλασιαστεί και η διαθεσιμότητα έχει αυξηθεί κατά 40% κατά μέσο όρο ανά άτομο. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας και μόνο η παραγωγή λαχανικών στην περιοχή της Ασίας – Ειρηνικού, όπου καλλιεργούνται περισσότερα από τα τρία τέταρτα των λαχανικών στον κόσμο, αυξήθηκε κατά ένα τέταρτο.

Αλλά, παρά τα οφέλη αυτά στην επέκταση της προσφοράς τροφίμων, τουλάχιστον 805 εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να πεινούν κάθε μέρα, από τους οποίους τα 791 εκατομμύρια ζουν σε αναπτυσσόμενες χώρες.

Πολύ περισσότεροι πεινούν εποχικά ή κατά διαστήματα. Και περισσότεροι από δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από την «κρυφή πείνα» –από μία ή περισσότερες ελλείψεις σε μικροθρεπτικά συστατικά.

Η πείνα και ο υποσιτισμός βλάπτουν την υγεία και την παραγωγικότητα των ενηλίκων, υπονομεύοντας την ικανότητά τους για μάθηση και εργασία. Επιπλέον, εμποδίζουν τη σωματική και νοητική ανάπτυξη των παιδιών και τα καθιστούν πιο επιρρεπή σε ασθένειες και πρόωρο θάνατο. Καχεκτική ανάπτυξη λόγω υποσιτισμού επηρεάζει ένα στα τέσσερα παιδιά κάτω από την ηλικία των πέντε ετών.

Η επαρκής διατροφή είναι πιο ζωτικής σημασίας κατά τις πρώτες 1.000 ημέρες της ζωής (από τη σύλληψη ως τα δεύτερα γενέθλια ενός παιδιού). Αλλά, ακόμη και μετά από αυτό, η πείνα και ο υποσιτισμός συνεχίζουν να μειώνουν τις πιθανότητες των παιδιών να επιβιώσουν ως την ενηλικίωση.

Κατά ειρωνικό τρόπο, σε πολλά μέρη του κόσμου η διάχυτη λιμοκτονία συνυπάρχει με αυξανόμενα επίπεδα παχυσαρκίας. Περισσότερο από 1,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι είναι υπέρβαροι και ένας στους τρεις από αυτούς θεωρείται παχύσαρκος.

Αυτοί οι άνθρωποι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε μη μεταδοτικές ασθένειες όπως η καρδιοπάθεια, τα εγκεφαλικά επεισόδια και ο διαβήτης.

Αντίθετα με την κοινή πεποίθηση, η παχυσαρκία σχετίζεται συχνά λιγότερο με μια υπεραφθονία τροφίμων και περισσότερο με την ανεπαρκή πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή, πολύμορφη και ισορροπημένη διατροφή. Ετσι, η πρόκληση που αντιμετωπίζει η διεθνής κοινότητα είναι να διασφαλιστεί η επαρκής κατανάλωση των σωστών ειδών τροφίμων.

Αυτό σημαίνει ανάπτυξη συστημάτων τροφίμων που θα ανταποκρίνονται περισσότερο στις ανάγκες των ανθρώπων, ιδιαίτερα των κοινωνικά αποκλεισμένων και των περιθωριοποιημένων οικονομικά.

Οι μητέρες, τα μικρά παιδιά, οι ηλικιωμένοι, οι άνθρωποι με αναπηρία είναι πιο ευάλωτοι στις παγίδες του υποσιτισμού και θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις προσπάθειες για τερματισμό της επισιτιστικής ανασφάλειας και του υποσιτισμού τους.

Εμφαση στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα

Προκειμένου να διασφαλίσουμε ότι οι σημερινές προσπάθειες θα ωφελήσουν τις μελλοντικές γενιές, οι στρατηγικές για τη βελτίωση των παγκόσμιων συστημάτων τροφίμων πρέπει να δώσουν έμφαση στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα.

Συγκεκριμένα, οι ηγέτες του κόσμου πρέπει να επανεκτιμήσουν τις επικρατούσες διαδικασίες παραγωγής τροφίμων, οι οποίες συχνά ασκούν μεγάλες πιέσεις στους φυσικούς πόρους, εξαντλώντας την παροχή γλυκού νερού, αποψιλώνοντας τα δάση, υποβαθμίζοντας τα εδάφη, μειώνοντας τους πληθυσμούς των ψαριών στις θάλασσες και τη βιοποικιλότητα.

Κάνοντας τα πράγματα χειρότερα, η έλλειψη επαρκούς υποδομής για την αποθήκευση και τη μεταφορά των τροφίμων στους καταναλωτές συμβάλλει στις μαζικές απώλειες.

Φυσικά, είναι σημαντικό να βρεθεί η σωστή ισορροπία μεταξύ της παραγωγής αρκετών τροφίμων που θα είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά και της προστασίας του περιβάλλοντος.

Σκεφθείτε την κτηνοτροφία, η οποία παράγει πολλά τρόφιμα –συμπεριλαμβανομένων του γάλακτος, των αβγών και του κρέατος –που έχουν εμπλουτίσει τη διατροφή στις αναπτυσσόμενες χώρες και προσφέρουν βιοπορισμό σε εκατομμύρια ανθρώπους.

Μη βιώσιμα συστήματα παραγωγής, σε συνδυασμό με τη σπάταλη και την υπερβολική κατανάλωση σε ορισμένες περιοχές του κόσμου, είχαν σοβαρές συνέπειες στην αλλαγή του κλίματος, στη μετάδοση ασθενειών και στη διατροφική ισορροπία.

Αλλά με μια ισχυρή πολιτική δέσμευση, τα παγκόσμια συστήματα παραγωγής τροφίμων μπορούν να μεταμορφωθούν. Ενα προφανές βήμα θα είναι να εξασφαλίσουμε ότι όλα τα προγράμματα που σχετίζονται με τρόφιμα, οι πολιτικές και οι παρεμβάσεις θα λαμβάνουν υπ’ όψιν τη διατροφή και τη βιωσιμότητα.

Ομοίως, οι έρευνες και η ανάπτυξη που σχετίζονται με τα τρόφιμα θα πρέπει να επικεντρωθούν στη διευκόλυνση της παραγωγής τροφίμων που θα είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά και στη διαφοροποίηση των γεωργικών συστημάτων.

Η εξεύρεση τρόπων για να χρησιμοποιήσουμε το νερό, τη γη, τα λιπάσματα και την εργασία πιο αποτελεσματικά και με ελάχιστες επιπτώσεις είναι απαραίτητη για την οικολογική βιωσιμότητα.

Εξίσου σημαντικές είναι και οι παρεμβάσεις που θα ενισχύσουν τις τοπικές κοινωνίες για να βελτιώσουν τη διατροφή τους. Αυτό απαιτεί ολοκληρωμένες εκστρατείες δημόσιας υγείας και εκπαίδευσης, κοινωνική προστασία και πρωτοβουλίες για την προώθηση της απασχόλησης και της δημιουργίας εισοδήματος.

Τέλος, οι παραγωγοί και οι διανομείς χρειάζονται υποστήριξη και ενθάρρυνση για να μεταμορφώσουν τα υφιστάμενα συστήματά τους. Η στροφή προς την αειφορία δεν μπορεί να γίνει σε βάρος της επιβίωσης των αγροτών.

Καλύτερη διατροφή σημαίνει και οικονομικό κέρδος. Ο υποσιτισμός σε όλες τις μορφές του μειώνει την παγκόσμια οικονομική ευημερία κατά περίπου 5% σε ετήσια βάση, μέσω των διαφυγόντων εσόδων και των πρόσθετων δαπανών που προκύπτουν. Τα οικονομικά κέρδη από τη μείωση των ελλείψεων μικροθρεπτικών εκτιμάται ότι έχει μια αναλογία κόστους / οφέλους σχεδόν 1:13.

Η επικείμενη Δεύτερη Διεθνής Διάσκεψη για τη Διατροφή στη Ρώμη θα προσφέρει μια ιστορική ευκαιρία για να ισχυροποιήσει την πολιτική δέσμευση ώστε να βελτιωθεί η κατάσταση για όλους, μέσω καλύτερων πολιτικών και διεθνούς αλληλεγγύης.

Η αποτυχία να κάνουμε τις απαραίτητες επενδύσεις για την πρόσβαση σε τρόφιμα, τη διατροφή και τη βιωσιμότητα είναι ηθικά και οικονομικά αδικαιολόγητη.