Τα σενάρια της αυτοδυναμίας

Η απάντηση στο καθοριστικό ερώτημα αν είναι εφικτή η αυτοδυναμία και υπό ποιες προϋποθέσεις για το πρώτο σε ψήφους κόμμα που θα αναδειχθεί από τις κάλπες της 25ης Ιανουαρίου 2015 ακούγεται –ελέω εκλογικού νόμου –ολίγον παράδοξη. Είναι όμως θεωρητικά σαφής, αν και στη σαφήνεια αυτή κρύβονται «γρίφοι» και άγνωστες παράμετροι που θα προσδιορίσουν τον νικητή των εκλογών. Το βέβαιον είναι ότι η αυτοδυναμία δεν εξαρτάται από τα ποσοστά που θα λάβουν τα δύο ισχυρότερα σε ψήφους κόμματα και κυρίως δεν εξαρτάται από τη διαφορά των ποσοστών τους. Το αν θα υπάρξει λοιπόν η πολυπόθητη αυτοδυναμία ή όχι θα εξαρτηθεί… από τα κόμματα που θα μείνουν εκτός Βουλής και το αθροιστικό ποσοστό που θα συγκεντρώσουν!

Αυτή είναι η φιλοσοφία που διέπει τον υφιστάμενο εκλογικό νόμο Παυλόπουλου, ο οποίος αύξησε (το 2008) το μπόνους εδρών που προέβλεπε ο προγενέστερος νόμος Σκανδαλίδη (του 2004) για το πρώτο σε εκλογική δύναμη κόμμα από 40 σε 50 έδρες. Κατά τα λοιπά, οι υπόλοιπες, δηλαδή, οι 250 έδρες (από 260 που ήταν), κατανέμονται αναλογικά στα κόμματα που πέρασαν το «κατώφλι» του 3% προκειμένου να εισέλθουν στη Βουλή. Βάσει αυτών θεωρητικά το ελάχιστο ποσοστό για να πετύχει κάποιο κόμμα αυτοδυναμία ανέρχεται σε 40,4% (με τη θεωρητική προϋπόθεση ότι τα κόμματα που μένουν εκτός Βουλής έχουν 0%, κάτι φυσικά που δεν θα ισχύσει στην πραγματικότητα).

Από εκεί και πέρα αρχίζουν οι «γρίφοι» και τα «τερτίπια» του εκλογικού νόμου, ο οποίος εφαρμόστηκε ήδη στις διπλές εκλογικές αναμετρήσεις του Μαΐου και του Ιουνίου 2012. Και συγκεκριμένα: για κάθε 1% που θα καταγράφεται για τα εκτός Βουλής κόμματα τη βραδιά των εκλογών θα μειώνεται κατά 0,4% το απαιτούμενο ποσοστό αυτοδυναμίας. Ετσι, με 1% αθροιστικό ποσοστό των εκτός Βουλής κομμάτων, ο πήχης της αυτοδυναμίας κατέρχεται από 40,4% στο 40% και ούτω καθ’ εξής. Αυτό υπολογίζεται ως εξής: αν το αθροιστικό ποσοστό των εκτός Βουλής κομμάτων είναι 10%, τότε επί 0,4% = 4%. Αν αυτό αφαιρεθεί από το ελάχιστο ποσοστό για αυτοδυναμία 40,4%, τότε προκύπτει ότι ο πήχης κατεβαίνει στο 36,4%. Επί παραδείγματι, με βάση το ποσοστό που συγκέντρωσαν τα εκτός Βουλής κόμματα στις εθνικές εκλογές του Μαΐου 2012, που υπερέβαινε το 9%, ο πήχης της αυτοδυναμίας εκινείτο στο 36,8% (η ΝΔ είχε λάβει 18,85% και ο ΣΥΡΙΖΑ 16,79%), ενώ έναν μήνα αργότερα, στις εκλογές του Ιουνίου 2012, το αντίστοιχο ποσοστό των εκτός Βουλής πολιτικών σχηματισμών μειώθηκε στο 6% ανεβάζοντας τον πήχη της αυτοδυναμίας στο 38% (η ΝΔ είχε λάβει 29,66% και ο ΣΥΡΙΖΑ 26,89%).

Από την εκλογική «αριθμητική» προκύπτει λοιπόν ότι το «κλειδί» των εξελίξεων είναι το αθροιστικό ποσοστό των σχηματισμών που δεν θα περάσουν το «πλαφόν» του 3%. Ετσι, αν τα εκτός Βουλής κόμματα συγκεντρώσουν 5%, τότε ο πήχης της αυτοδυναμίας του πρώτου κόμματος θα κινηθεί στο 38,4%, στο 6% θα κατέλθει στο 38%, στο 7% θα είναι 37,6%, στο 8% θα είναι 37,2%, στο 9% θα είναι 36,8%, στο 10% θα είναι 36,4%, στο 11% θα είναι 36%, στο 12% θα είναι 35,6%, στο 13% θα είναι 35,2%, στο 14% θα είναι 34,8%, στο 15% θα είναι 34,4% και στο 16% θα είναι 34%. Και εδώ αρχίζουν τα σενάρια και οι εκτιμήσεις σχετικά με τα περιθώρια αυτοδυναμίας.

Με βάση τις ως τώρα δημοσκοπήσεις στις οποίες είναι παγιωμένη η «πρωτιά» του ΣΥΡΙΖΑ, οι εκτιμήσεις των εκλογολόγων δεν αποκλείουν ακόμη και την αυτοδυναμία, την οποία πάντως θεωρούν δύσκολη. Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Τ. Θεοδωρικάκος, πρόεδρος της εταιρείας δημοσκοπήσεων GPO, «η αυτοδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ είναι δύσκολη αλλά όχι αδύνατη και εξαρτάται αποκλειστικά από το ποσοστό των κομμάτων που δεν θα μπουν στη νέα Βουλή». Σύμφωνα με τη μέτρηση της GPO που προβλήθηκε στο Mega, μέχρι στιγμής εμφανίζεται πιθανό το σενάριο μιας εξακομματικής Βουλής (ΣΥΡΙΖΑ, ΝΔ, Ποτάμι, ΚΚΕ, ΧΑ και ΠαΣοΚ), με τα εκτός Κοινοβουλίου κόμματα να κυμαίνονται αθροιστικά σε ποσοστά 10% ως 12%, κάτι που σημαίνει ότι σε αυτή την περίπτωση ο πήχης της αυτοδυναμίας θα κυμαίνεται από 36,4% ως 35,6% (η μέτρηση της GPO έδινε στον ΣΥΡΙΖΑ ποσοστό 28,5% έναντι 25,3% της ΝΔ).

Αλλά και από μια άλλη δημοσκόπηση των προηγουμένων ημερών της Alco (για το «Ποντίκι») εμφανίζεται πιθανή μια εξακομματική Βουλή αποτελούμενη από τα ίδια κόμματα, με το ποσοστό εκείνων που κινδυνεύουν να μην περάσουν το όριο 3% για την είσοδό τους στη Βουλή να κυμαίνεται από 8,5% ως 9,5% (δίχως να υπολογίζονται οι αναποφάσιστοι). Σε αυτή την περίπτωση ο ΣΥΡΙΖΑ για να έχει αυτοδυναμία θα έπρεπε να συγκεντρώσει ποσοστό από 37,6% ως 37,2% (η δημοσκόπηση έδινε στον ΣΥΡΙΖΑ ποσοστό 33,8% έναντι 30,5% της ΝΔ).