45 χρόνια ελληνική τηλεόραση: Τα σίριαλ της ζωής μας

ΕΙΡΤ «εναντίον» χούντας

Στον αντίποδα του συντηρητικού «Πατρίς – θρησκεία – οικογένεια» που πρέσβευε ο «Αγνωστος πόλεμος», η σατιρική σειρά «Εκείνος κι εκείνος» ήρθε για να περάσει με ευφυή τρόπο μηνύματα κατά της χούντας –μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε στα τελευταία χρόνια της δικτατορίας. Πρωταγωνιστές της σειράς που έφερε την υπογραφή του Κώστα Μουρσελά ο Βασίλης Διαμαντόπουλος και ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος, ο Λουκάς και ο Σόλων, δύο κλοσάρ, δύο ερείπια της ζωής που κυκλοφορούν στους δρόμους για να σαρκάσουν αυτά που βλέπουν γύρω τους αλλά και να αυτοσαρκαστούν. Το πρώτο επεισόδιο προβλήθηκε στις 19 Ιουνίου 1972 και το τελευταίο στις 9 Φεβρουαρίου 1974. Δυστυχώς το σίριαλ δεν σώζεται, θύμα και αυτό της κακοδαιμονίας που μάστιζε την κρατική τηλεόραση, το αρχείο της οποίας λεηλατήθηκε ή διαγράφηκε. (Εκείνο που απομένει είναι το remake του, το 1989, με τους ίδιους ηθοποιούς, το οποίο όμως δεν έχει τη δύναμη του πρωτοτύπου.)

Από το χαρτί στην οθόνη

Η τηλεόραση αγαπάει (ή μάλλον αγαπούσε, γιατί τελευταίως της κάνει απιστίες) τη λογοτεχνία. «Οι έμποροι των εθνών» έγιναν το 1973 η πρώτη ελληνική τηλεοπτική σειρά που βασιζόταν σε λογοτεχνικό έργο –εν προκειμένω στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Τη σκηνοθεσία έκαναν αρχικά ο παραγωγός Δημήτρης Ποντίκας (ο οποίος είχε την ιδέα) και στη συνέχεια ο Κώστας Φέρρης, ενώ εκτός από τους πρωταγωνιστές Κατερίνα Αποστόλου, Νίκο Τζόγια, Ανδρέα Μπάρκουλη, σε διάφορους ρόλους εμφανίστηκαν οι Στάθης Ψάλτης, Ελένη Χαλκούση, Μαρία Αλκαίου, Αντώνης Αντωνίου, Θόδωρος Μορίδης, Ειρήνη Κουμαριανού, Νικήτας Τσακίρογλου κ.ά. Ούτε αυτή η σειρά έχει διασωθεί, τότε όμως η επιτυχία της έδωσε το έναυσμα για τη δημιουργία και άλλων παραγωγών πάνω σε λογοτεχνικά κείμενα: το 1974 παίχτηκε η «Γυφτοπούλα», βασισμένη πάλι σε μυθιστόρημα του Παπαδιαμάντη, με τον Ποντίκα πάλι στην παραγωγή, με την Αποστόλου και τον Τζόγια να εμφανίζονται πάλι σε πρωταγωνιστικούς ρόλους. Σενάριο – σκηνοθεσία Παύλος Μάτεσις. Το 1975 ο Φέρρης σκηνοθέτησε τη «Μενεξεδένια πολιτεία» του Αγγελου Τερζάκη, ο Βασίλης Γεωργιάδης το «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη, οι Μάτεσις – Βαγγέλης Σερντάρης – Γιώργος Χαραλαμπίδης τη μυθιστορηματική σύνθεση του Διονυσίου Ρώμα «Περίπλους». Ακολούθησαν, μεταξύ άλλων, «Γαλήνη» του Ηλία Βενέζη (ΕΡΤ 1976, σκηνοθεσία Κώστας Λυχναράς), «Γιούγκερμαν» του Μ. Καραγάτση (ΥΕΝΕΔ 1976 σε σκηνοθεσία Β. Γεωργιάδη – Βασίλη Βλαχοδημητρόπουλου και ΑΝΤ1 2007 σε σκηνοθεσία Γρηγόρη Καραντινάκη), «Η αναδυομένη» του Γρηγορίου Ξενόπουλου (ΥΕΝΕΔ 1978, σκηνοθεσία Ανδρέου), «Λεηλασία μιας ζωής» του Αντώνη Τραυλαντώνη (ΕΡΤ 1978, σκηνοθεσία Λυχναρά), «Λεμονοδάσος» του Κοσμά Πολίτη (ΕΡΤ 1978, σκηνοθεσία Τώνιας Μαρκετάκη), «Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια» του Στρατή Μυριβήλη (ΕΡΤ 1979, σενάριο Μαργαρίτας Λυμπεράκη και σκηνοθεσία Κώστα Αριστόπουλου), «Συνταγματάρχης Λιάπκιν» του Καραγάτση (ΥΕΝΕΔ 1979, σκηνοθεσία Β. Γεωργιάδης και Β. Βλαχοδημητρόπουλος), «Αστροφεγγιά» του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου (ΕΡΤ 1980, σκηνοθεσία Διαγόρα Χρονόπουλου), «Λωξάντρα» της Μαρίας Ιορδανίδου (ΕΡΤ 1980, σκηνοθεσία Γρηγόρη Γρηγορίου), «Μεθυσμένη πολιτεία» του Σωτήρη Πατατζή (ΕΡΤ 1980, σκηνοθεσία Λυχναρά), «Χατζημανουήλ» του Θράσου Καστανάκη (ΕΡΤ 1984, σκηνοθεσία Γιάννη Σμαραγδή), «Ακυβέρνητες πολιτείες» του Στρατή Τσίρκα (ΕΡΤ 1985, σκηνοθεσία Ροβήρου Μανθούλη), «Ο κίτρινος φάκελος» του Καραγάτση (ΑΝΤ1, 1990, σε σκηνοθεσία Κουτσομύτη), «Βαμμένα κόκκινα μαλλιά» του Μουρσελά (ΑΝΤ1, 1992, σε σκηνοθεσία Κουτσομύτη), «Οι φρουροί της Αχαΐας» του Τάσου Αθανασιάδη (Mega, 1992, σε σκηνοθεσία Γιάννη Διαμαντόπουλου), «Πρόβα νυφικού» της Ντόρας Γιαννακοπούλου (ΑΝΤ1, 1995, σκηνοθεσία Κουτσομύτη), «Το τρίτο στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή (ΑΝΤ1, 1995, σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη), «Η αγάπη άργησε μια μέρα» της Λιλής Ζωγράφου (ΕΤ1, 1997, σκηνοθεσία Κουτσομύτη), «Οι μάγισσες της Σμύρνης» της Μάρας Μεϊμαρίδη (Mega 2005, σκηνοθεσία Κουτσομύτη), «Το νησί» της Βικτόρια Χίσλοπ (Mega, 2010, σκηνοθεσία Θοδωρή Παπαδουλάκη).

Η εξέλιξη της κωμωδίας

Από το 1972 ως το 1977, επί έξι χρόνια, «Η γειτονιά μας», σε σενάριο του Πρετεντέρη, ψυχαγωγούσε τους τηλεθεατές. Ο καφετζής του Μάκη Δεμίρη, η κομμώτρια της Σάσας Καστούρα, ο σερβιτόρος-τραγουδιστής του Κώστα Καφάση και η αφελής ηρωίδα που ερμήνευε η Μαίρη Χαλκιά, κάτοικοι μιας γειτονιάς κάπου στην Αθήνα, αναδείχθηκαν σε μερικούς από τους πιο αγαπημένους χαρακτήρες στην ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης. Την ίδια πάνω-κάτω περίοδο ο Δαλιανίδης με το «Λούνα Παρκ» (ΕΙΡΤ, 1974) έστηνε ουσιαστικά ένα ψυχαγωγικό σόου καθώς τα διάφορα νούμερα εναλλάσσονταν με τραγούδια ή παιχνίδια. Οι ατάκες «Πέντε κρίνοι ένα τάλιρο» που έλεγε η Κάτια Αθανασίου ως Τούλα και «Ουρανίααα! Το δίκαννο!» που έλεγε ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος ως κυρ-Γιώργης (Ουρανία ήταν η Αννα Παϊτατζή) έχουν μείνει κλασικές. «Οι τρεις χάριτες» των Μιχάλη Ρέππα – Θανάση Παπαθανασίου στα τέλη της δεκαετίας του ’80 (Αννα Παναγιωτοπούλου, Μίνα Αδαμάκη, Νένα Μεντή) και «Οι απαράδεκτοι» της Δήμητρας Παπαδοπούλου (με την ίδια και τους Σπύρο Παπαδόπουλο, Γιάννη Μπέζο και Βλάση Μπονάτσο) στις αρχές της δεκαετίας του ’90, και τα δύο του Mega, ήρθαν να ανανεώσουν την ελληνική κωμωδία και να «ξεσκονίσουν» το χιούμορ της. Στην επιχείρηση «ανανέωση» καθοριστική ήταν στη συνέχεια η συμβολή του Λευτέρη Παπαπέτρου με τα «Εγκλήματα» (ANT1, 1998) και το «Είσαι το ταίρι μου» (Mega, 2001) και του Γιώργου Καπουτζίδη με τις «Σαββατογεννημένες» (Mega 2003) και το «Παρά πέντε» (Mega 2005). Ενδιαφέρουσες, και εν πολλοίς καθοριστικές για την εξέλιξη του είδους, οι δουλειές του Αλέξανδρου Ρήγα («Η Ελίζα και οι άλλοι», «Ντόλτσε βίτα», «Οι στάβλοι της Εριέττας Ζαΐμη», «Το κόκκινο δωμάτιο», «Δυο ξένοι»…), του Χάρη Ρώμα («Οι μεν και οι δεν», «Κωνσταντίνου και Ελένης», «Το καφέ της Χαράς»…) και του Λευτέρη Καπώνη («Και οι παντρεμένοι έχουν ψυχή»). Πιο πρόσφατο δείγμα ενός νέου, ακραία σουρεαλιστικού είδους κωμωδίας το «Κάτω Παρτάλι» του Παπαπέτρου, ο δεύτερος κύκλος του οποίου θα αρχίσει να προβάλλεται σε λίγες ημέρες. Και το χρονικό των εν Ελλάδι σίριαλ συνεχίζεται. Με την κωμωδία (πρωτότυπη ή διασκευασμένη, βασισμένη σε επιτυχίες του εξωτερικού) να κυριαρχεί τα τελευταία χρόνια στις επιλογές των καναλιών και του κοινού, τις μεταφορές βιβλίων να έχουν εκλείψει (και επειδή είναι πιο κοστοβόρες), αλλά και με τα κοινωνικά δράματα να έχουν δώσει τη θέση τους στις (όλο και πιο καλογυρισμένες) σαπουνόπερες («Μπρούσκο», «Ρουά ματ», «Δικαίωση», «Κλεμμένα όνειρα», «Ορκος σιωπής»)… Η αλήθεια πάντως είναι ότι εφέτος οι θεατές δεν έχουν δείξει το ενδιαφέρον που έδειχναν παλαιότερα στη μυθοπλασία, τα νούμερα της τηλεθέασης είναι μάλλον πεσμένα. Σημείο των καιρών; Στο ρευστό τηλεοπτικό σκηνικό όπου όλα κύκλους κάνουν θα έρθει, υποθέτουμε, πάλι η εποχή που το σίριαλ, η κορωνίδα της τηλεοπτικής ψυχαγωγίας, θα ξαναζήσει ημέρες αίγλης. Αρκεί οι παραγωγές που θα έρθουν να σεβαστούν το κοινό και να εξελίξουν με την ποιότητά τους το είδος. Εν αναμονή των καλυτέρων λοιπόν…