Η Θεσσαλονίκη του 20ού αιώνα αλλά και το βυζαντινό παρελθόν της σε ένα μυθιστόρημα όπου οι ήρωες καταδιώκονται από τις ιστορικές ερινύες, ζώντας σε μια χαοτική υποκειμενικότητα.
Η μεγάλη πλατεία. Ιστορία των μέσων και νέων χρόνων
Εκδόσεις Κέδρος, 2014,
σελ. 553, τιμή 18,50 ευρώ
Η Ιστορία δηλώνει γενναία το «παρών» στη Μεγάλη πλατεία του Νίκου Μπακόλα, που κυκλοφορεί σε νέα έκδοση δεκαπέντε χρόνια μετά τον θάνατό του, δίνοντας την ευκαιρία σε παλαιότερους και νεότερους να έρθουν σε επαφή με το έργο του. Ξεκινώντας από τη Μικρασιατική Καταστροφή και τον Μάη του 1936 και φτάνοντας ως τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την Κατοχή και τον Εμφύλιο, με κέντρο δράσης το αστικό τοπίο της Θεσσαλονίκης (μια Θεσσαλονίκη την οποία παρακολουθούμε και στη βυζαντινή της εκδοχή με την επανάσταση των Ζηλωτών κατά τον 14ο αιώνα), ο Μπακόλας θα βουτήξει με το κεφάλι στα νερά της Ιστορίας, αλλά θα απομακρυνθεί εμφανώς από τα παραδεδομένα του ιστορικού μυθιστορήματος. Και αυτό όχι μόνο γιατί οι πρωταγωνιστές του καταδιώκονται από την Ιστορία αντί να αποτελούν μέρος και εικόνα της, αλλά και επειδή η ατομική τους περιπέτεια δεν θα αργήσει να τους οδηγήσει σε μια χαοτική υποκειμενικότητα: μια υποκειμενικότητα που άλλοτε μονολογεί και θυμάται θαμπά, ψάχνοντας στα σκοτεινά το παρελθόν της, και άλλοτε παραληρεί, μετατρέποντας την αυταπάτη και τη φαντασίωση σε παρανοϊκή αλήθεια. Κι όλα αυτά με τα καλύτερα σύνεργα του μοντερνισμού: με έναν επίμονο, ανυποχώρητο ποιητικό ρεαλισμό, που θα επιστρατεύσει πολλαπλές μεθόδους και τεχνικές: από τον εσωτερικό μονόλογο και τη ροή της συνείδησης μέχρι την τριτοπρόσωπη, αντικειμενική αφήγηση. Ενας πρωτοπόρος του καιρού του ο οποίος θα προαναγγείλει όλες σχεδόν τις μεταβολές που θα επιφέρουν τις δύο τελευταίες δεκαετίες στο ιστορικό μυθιστόρημα οι νεότεροι πεζογράφοι.
Πρόβες πολέμου
Εκδόσεις Τόπος, 2014
σελ. 140, τιμή 14 ευρώ
Το φθινόπωρο του 1967 η Ελλάδα και η Τουρκία θα έρθουν στα πρόθυρα του πολέμου με αφορμή το Κυπριακό. Ο Διονύσης Χαριτόπουλος υπηρετούσε τότε στις δυνάμεις του Πυροβολικού στον Εβρο ως δόκιμος ανθυπολοχαγός και το βιβλίο του αποτελεί ένα είδος μαρτυρίας για την εποχή. Ο βαθμοφόρος μιας στρατοκρατούμενης χώρας ο οποίος από τη μια πλευρά δεν θα ταυτιστεί με τους οπλίτες ενώ από την άλλη δεν θα συμπλεύσει και με την τάξη του: τους μόνιμους και τους έφεδρους αξιωματικούς.
Επί τέσσερα
Διηγήματα
Εκδόσεις Εστία, 2014
σελ. 153, τιμή 12 ευρώ
Η αντάρα του Εμφυλίου στη Σπάρτη όταν ο Δημήτρης Πετσετίδης, όντας ακόμη ανήλικος, μόλις και μετά βίας μπορεί να συλλάβει (και ακόμη λιγότερο να εξηγήσει) τι είναι εκείνο που συμβαίνει τριγύρω του. Και αυτή τη βιωματική απόσταση από το ακριβές βάρος των γεγονότων ο συγγραφέας τη θεραπεύει με τον εξαιρετικά χαμηλό τόνο τον οποίο υιοθετεί προκειμένου να διηγηθεί τις ιστορίες του: μακριά από τρικυμιώδη αισθήματα και παραφουσκωμένες ή περιττές λέξεις και με ένα ύφος όπου η κωμωδία συμπορεύεται λειτουργικά με το δράμα.
Η Κοιλάδα της Λάσπης
Εκδόσεις Καστανιώτη, 2014
σελ. 578, τιμή 17,04 ευρώ
Η Κοιλάδα της Λάσπης είναι το νότιο μέρος της Πρέσπας, στα νερά της οποίας συναντιούνται τα σύνορα τριών χωρών. Η λίμνη θα απασχολήσει και τις τρεις όταν θα μαθευτεί πως την κατοικεί ένας δράκος. Συνδυάζοντας το στοιχείο της περιπέτειας με μια πλούσια φαντασία, η Ιωάννα Μπουραζοπούλου θα κινητοποιήσει στις σελίδες της τους πιο διαφορετικούς ανθρώπους: όλοι θα προσπαθήσουν να δώσουν μιαν απάντηση στο μυστήριο του δράκου και όλοι θα πέσουν πάνω στο αδιαφανές πέπλο που καλύπτει την ύπαρξή του.
Το σπίτι
Εκδόσεις Κίχλη, 2014
σελ. 137, τιμή 14 ευρώ
Ενας νεαρός συγγραφέας φιλοξενείται από δύο ηλικιωμένους σε ένα απομονωμένο αρχοντικό της Υδρας παίρνοντας μέρος σε έναν λογοτεχνικό διαγωνισμό με μοναδικό υποψήφιο νικητή τον ίδιο. Τίποτε ωστόσο δεν θα πάει στο τέλος καλά και οι τρεις άντρες θα μετατρέψουν το ησυχαστήριο της Υδρας σε τόπο θανάτου και φονικού. Μια αλληγορική ιστορία μυστηρίου για το νόημα και τους σκοπούς της τέχνης με καταστάσεις που κινούνται ανάμεσα στην πραγματικότητα και στην παραίσθηση χωρίς να καταλήγουν ποτέ σε μια ορατή διέξοδο.
Ακόμα φεύγει
Μυθιστόρημα, Εκδόσεις Πόλις, 2014
σελ. 259, τιμή 14 ευρώ
Ενας εικοσάχρονος φοιτητής του Πολυτεχνείου θα δικαστεί με την κατηγορία της συμμετοχής σε τρομοκρατική οργάνωση αλλά θα αθωωθεί λόγω αμφιβολιών. Μετά την αθωωτική απόφαση ο νεαρός θα σπεύσει να εξαφανιστεί από το σπίτι του, αναγκάζοντας τους γονείς του να έρθουν αντιμέτωποι όχι μόνο με τα χρόνια προβλήματα της σχέσης τους αλλά και με τα αδιέξοδα που βαραίνουν τον καθένα ξεχωριστά. Ζοφερή εικόνα της κοινωνίας των ημερών μας μέσα από ένα πολύ ατομικό κανάλι.
Τηγανητές γοργόνες Μικρές ιστορίες
Εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2014
σελ. 175, τιμή 11,99 ευρώ
Ιστορίες που κινούνται ανάμεσα στο πραγματικό, στον μύθο και στον θρύλο και αναδεικνύουν τη δύναμη της επινόησης και της φαντασίας με την οποία δουλεύει τα κομμάτια του ο πρωτοεμφανιζόμενος Παναγιώτης Ρίζος. Παίζοντας με το παραδοξολόγημα, αλλά και διαθέτοντας μεγάλα αποθέματα σατιρικής ειρωνείας, ο συγγραφέας βάζει στον εαυτό του απαιτητικούς στόχους και τους ικανοποιεί σε μεγάλο βαθμό. Σε κάθε περίπτωση, μια φρέσκια, ευρηματική αλλά και πολύ αιφνιδιαστική γραφή.
Μεταπολεμικός υπερρεαλισμός
Ολη η ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη προσφέρεται σε έναν τόμο
Ποιήματα (1945-1998)
Εκδόσεις Κέδρος, 2014
σελ. 386, τιμή 27,50 ευρώ
Ολη η ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη (1919-2005), δεκατέσσερις συλλογές από τη Λησμονημένη του 1945, τα βραβευμένα με Κρατικό Βραβείο Εκτοπλάσματα του 1986 ως την ύστατη Ανάποδα γυρίσαν τα ρολόγια του 1998, προσφέρεται σε έναν τόμο ο οποίος προσκαλεί τον αναγνώστη σε καταβύθιση στα κελαρυστά νερά του σύμπαντος του μεταπολεμικού ποιητή. Νερά σε ποτάμια, πηγάδια, πηγές. Τα νερά της πατρογονικής Υδρας. Νερά της θάλασσας, με βάρκες, βαπόρια και ναυάγια. Νερά με ψάρια, επανερχόμενο σύμβολο στην ποίηση του Σαχτούρη, στην οποία κατοικούν κάθε λογής πουλιά –περιστέρια, χελιδόνια, αητοί, καναρίνια, σπουργίτια. Ωροδείχτες, ρολόγια και κλεψύδρες μετρούν τον χρόνο και καθρέφτες αντανακλούν τον κόσμο της φύσης, με τα αστέρια και τα φεγγάρια του, με τα δέντρα και τα λουλούδια και τα ζώα του. Είναι το ίδιο σύμπαν στο οποίο τριγυρίζουν ποιητές, που το στοιχειώνουν προφήτες, αυτόχειρες και φαντάσματα, ένα σύμπαν με φωτερά χρώματα αλλά και σκοτάδια, μαύρο αίμα και θάνατο.
Γκιάκ
Εκδόσεις Αντίποδες, 2014
σελ. 124, τιμή 9,20 ευρώ
«Γκιάκ» στα αρβανίτικα θα πει αίμα. Αυτοκτονίες, βεντέτες, εγκλήματα τιμής σε οκτώ διηγήματα και μια παραλογή, με πρωταγωνιστές πολεμιστές της Μικρασιατικής Εκστρατείας που δυσκολεύονται να συμβιβάσουν τους κώδικες της παράδοσης με τη συνείδηση και τα συναισθήματά τους. Μύθοι που θυμίζουν δημοτικά τραγούδια, πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις πυκνής έντασης σε μια χυμώδη γλώσσα με ατμόσφαιρα εποχής και διαλεκτικά στοιχεία και χαρακτήρες κοπής λαϊκού ήρωα παραπέμπουν στην παράδοση των αιολέων πεζογράφων του Μεσοπολέμου.
Το παρόν αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας
Εκδόσεις Πόλις, 2014
σελ. 191, τιμή 10 ευρώ
«Γιατρέ μου, τα Σαββατοκύριακα έχουν πάψει πλέον να με πιάνουν. Χρειάζομαι μεταμόσχευση χρόνου». Καταστάσεις καθημερινού σουρεαλισμού στην Αθήνα των τελευταίων χρόνων όπως αποτυπώνονται σε αναρτήσεις στο Facebook. Αποφθέγματα, χιουμοριστικές παραδοξολογίες, προβληματισμοί, ευφυολογήματα, αυτοσχόλια, παραβολές, μύθοι, λεξιπλαστικές δοκιμές, κοινωνικές περιγραφές και σύντομες ιστορίες απαρτίζουν μια αποσπασματική αφήγηση με πρωταγωνιστές ανθρώπους, βιβλία και ανθρωπόμορφα αντικείμενα καθημερινής χρήσης και αφηγητή έναν θηλυκό κύριο Κόινερ των καιρών μας. Πρώτη λογοτεχνική εμφάνιση μιας καταξιωμένης μεταφράστριας.
Η λάσπη
Εκδόσεις Μελάνι, 2014
σελ. 208, τιμή 15 ευρώ
Ενας 28χρονος άνδρας, μετανάστης, που ήρθε μικρός στην Ελλάδα, επιστρέφει στην Αθήνα έπειτα από πολύμηνη απουσία. Εφυγε ξαφνικά μετά τη δολοφονία του πατέρα του και έρχεται πίσω αποφασισμένος να αυτοκτονήσει. Κοινωνικές παρατηρήσεις, εσωτερικές ανησυχίες και προβληματισμοί για το παρελθόν, την οικογένεια, την τρέλα, τον έρωτα εκφέρονται σε έναν καθηλωτικό μονόλογο του ήρωα καθώς περιπλανιέται στην πόλη κλείνοντας εκκρεμότητες. Πρώτο μυθιστόρημα από έναν βραβευμένο για την πρώτη λογοτεχνική εμφάνισή του ποιητή.
Το σώμα του Τιρθανκάρα Οι συναντήσεις ενός ταξιδιού στην Ινδία
Εκδόσεις Νεφέλη, 2014
σελ. 360, τιμή 16 ευρώ
Ενα ταξιδιωτικό μυθιστόρημα με πρωταγωνιστές τους ανθρώπους που ο Χρήστος Χρυσόπουλος συνάντησε στην περιήγησή του στην Ινδία το 2012, σε ένα προσκύνημα στον ναό του Χανουμάν, του θεού των λέξεων και του προστάτη των γραμμάτων, στην Γκάλτα. Σύντομες βιογραφίες ανδρών και γυναικών που ξεχώρισαν από το πολύβουο, πολύχρωμο πλήθος στο Βαρανάσι, στο Νέο Δελχί και στην Τζαϊπούρ ενσωματώνονται σε ένα απολαυστικό αφηγηματικό κείμενο που κινείται μεταξύ περιγραφής, αναστοχασμού και ενδοσκόπησης.
Καρυότυπος
Εκδόσεις Κίχλη, 2014
σελ. 120, τιμή 12 ευρώ
Με τίτλο έναν όρο της βιολογίας, η νουβέλα μάς μεταφέρει στην Οξφόρδη, όπου έχει μετακομίσει ένας νεαρός έλληνας μοριακός βιολόγος. Εκεί, με το πλεονέκτημα της απόστασης από τον τόπο του και της ψυχρής ματιάς του επιστήμονα, ανατέμνει τις ανθρώπινες σχέσεις αναζητώντας απαντήσεις σε υπαρξιακά ερωτήματα για την αγάπη και τη μοναξιά. Ενδιαφέρουσα πρώτη λογοτεχνική εμφάνιση με στοιχεία «επιστημονικού μυθιστορήματος», όπου τον πρώτο λόγο έχουν όχι τα μαθηματικά αλλά η βιολογία.
Συνηθίζοντας τα παράλληλα διαβάσματα, λογοτεχνία και δοκίμιο, η χρονιά με δυσκόλεψε γιατί είχε μεγάλες αναγνωστικές προκλήσεις. Ο Ερβιν Ζόμερ, ο ήρωας του Πότη (μτφ. Εμη Βαϊκούση, Κίχλη, 2013) του Χανς Φαλάντα, κέρδισε την προσοχή μου μαζί με τον πολύπλοκο ιστό των σχέσεών του στον κόσμο του ασύλου και της αλκοολικής περιδίνησης.
Εβδομήντα χρόνια από τον θάνατο του, η ντελικάτη ποίηση του Τέλλου Αγρα συμπορεύεται με την κοινωνική ευαισθησία των καιρών μας
Τα ποιήματα, τόμος Α’
Φιλολογική επιμέλεια Ελλη Φιλοκύπρου
Εκδόσεις Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, 2014
σελ. 423, τιμή 20 ευρώ
«Και στις μέρες μας η χαμηλή φωνή ποιητών του Μεσοπολέμου εξακολουθεί να ακούγεται επίμονα, ίσως γιατί συμμεριζόμαστε πολλές από τις εμπειρίες που καταγράφουν: την περιθωριοποίηση των ανθρώπων, την ισοπέδωση αξιών, τη μοναξιά, τον εγκλωβισμό σε ρόλους και προσωπεία». Η διαπίστωση της νεοελληνίστριας Ελλης Φιλοκύπρου, που επιμελήθηκε την έκδοση του πρώτου τόμου των ποιημάτων του Τέλλου Αγρα (1899-1944), δεν θα μπορούσε να είναι πιο ευθύβολη καθώς πυκνώνουν οι εκδόσεις του Καρυωτάκη, της Πολυδούρη, του Λαπαθιώτη, του Σκαρίμπα και «βιώνουμε, μαζί με τους ποιητές εκείνους, την αναγκαιότητα της, έστω μάταιης, διαμαρτυρίας, της περιφρούρησης μιας απλής καθημερινότητας, της αλληλεγγύης, της συνύπαρξης».
Ο δάσκαλος αγαπούσε το βωβό σινεμά
Εκδόσεις Πόλις, 2014
σελ. 160, τιμή 12 ευρώ
Πενήντα σύντομες ιστορίες που ένας δάσκαλος δημιουργικού εργαστηρίου προσπαθεί να μεταδώσει στους μαθητές του, συνδυάζοντας τις τέχνες τις οποίες κατέχει καλύτερα: τη λογοτεχνία, το θέατρο και τον κινηματογράφο. Ενα βιβλίο για τους τρόπους μέσω των οποίων μπορούμε να προσεγγίσουμε και να κατανοήσουμε την τέχνη, ξέροντας πως κάθε προσέγγιση έχει τις δικές της δυσκολίες και πρέπει να υπερβεί τα δικά της εμπόδια.
Ο σαξοφωνίστας
Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2014
σελ. 336, τιμή 15,50 ευρώ
Τρεις ιδιαίτερες γυναίκες, η Κυβέλη, η Μιράντα, η Σεσίλια, ένας ζωγράφος που μετακινείται από τις Κυκλάδες στο Ρέικιαβικ, στην Αθήνα, στο Τελ Αβίβ, στη Βιέννη, στη Στοκχόλμη, στην Αντβέρπη ακολουθώντας την εξελικτική πορεία της τέχνης του, ένας σαξοφωνίστας. Περιήγηση, αλληγορία, διακειμενικές αναφορές στον κόσμο της τέχνης, γλώσσα λιτή, στακάτη, ποιητικός ρυθμός. Δεύτερο μυθιστόρημα του βραβευμένου για την πρώτη του εμφάνιση 33χρονου συγγραφέα.
Αμφιθέατρο
Εκδόσεις Ποταμός, 2014
σελ. 368, τιμή 15 ευρώ
Ενα «πανεπιστημιακό μυθιστόρημα», με φόντο την τρέχουσα ελληνική πραγματικότητα. Τα αλληλομαχαιρώματα των πανεπιστημιακών, οι ευκαιρίες που προσφέρουν οι συνθήκες του επαγγέλματος, οι σχέσεις τους με το πολιτικό κατεστημένο. «Roman à clef», μυθιστόρημα με κλειδί, επιγράφει το μυθιστόρημά του ο καθηγητής του Παντείου, προειδοποιεί όμως ότι για οποιεσδήποτε ταυτίσεις των χαρακτήρων με πραγματικά πρόσωπα ευθύνεται ο αναγνώστης.
Από τη μέση και κάτω
Εκδόσεις Πατάκη, 2014
σελ. 133, τιμή 8,70 ευρώ
Πέντε δημοσιευμένα και δέκα αδημοσίευτα διηγήματα στο νέο βιβλίο της Μαρίας Μήτσορα. Ιστορίες που παντρεύουν το πραγματικό με το φανταστικό θέτοντας τους πρωταγωνιστές τους στο σταυροδρόμι του Τυχαίου με το Προδιαγεγραμμένο. Αφηγήσεις που συνθέτουν μια σκοτεινή ατμόσφαιρα που εκφράζεται με γλώσσα φροντισμένου λυρισμού και ποιητικής ευαισθησίας.
Ψηφιακός νάρκισσος και άλλα διηγήματα
Εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2014
σελ. 197, τιμή 12 ευρώ
Ο Κάιν και ο Αβελ, άβαταρ μιας ψηφιακής Εδέμ. Παιδιά της τεχνητής γονιμοποίησης, από σπέρμα δανεικό και βγαλμένα από παρένθετες μητέρες. Πολίτες που συνομιλούν στην Εκκλησία του Δικτύου. Βιβλικές αναφορές, εικόνες Αποκάλυψης και μια δυστοπική πραγματικότητα όχι του μέλλοντος αλλά του παρόντος μας. Δεκατρία διηγήματα που ανατέμνουν τη ζωή στον ψηφιακό κόσμο μεταξύ αλληγορίας, ρεαλιστικής περιγραφής και αυτοαναφορικής ανάλυσης.
Βίκυ Τσελεπίδου
Ελενίτ
Εκδόσεις Νεφέλη, 2014, σελ. 104, τιμή 8,90 ευρώ
Μια γριά που τεμαχίζει τον νεκρό γιο της, στέγες από ελενίτ, πομάκικα νανουρίσματα, μια γύφτισσα που σηκώνει τη φούστα της και τρέχει. Ζοφερό το σκηνικό, σκοτεινές οι ιστορίες για τις θανατηφόρες παγίδες που στήνονται γύρω μας. Είκοσι πέντε σύντομα διηγήματα της πρωτοεμφανιζόμενης Βίκυς Τσελεπίδου που αποδίδει έναν σκληρό ρεαλισμό μπολιασμένο με στοιχεία της λαϊκής φαντασίας με γλώσσα αφτιασίδωτη, κοφτή και ρωμαλέα.
Οι προτάσεις του Ηλία Κουβέλα
Χωρίς δεύτερη σκέψη προτείνω ανεπιφύλακτα το βιβλίο του Στέφανου Τραχανά Το φάντασμα της Οπερας. Η επιστήμη στον πολιτισμό μας (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2014). Πρόκειται για ένα από τα καλύτερα βιβλία του είδους του σε διεθνές επίπεδο. Στο βιβλίο το φάντασμα της Οπερας δεν βρίσκεται στα υπόγεια της Οπερας του Παρισιού. Εδώ εμφανίζεται με δύο εκδοχές: το φάντασμα στη φύση και το φάντασμα στον πολιτισμό.
Στο πρώτο μέρος του βιβλίου το φάντασμα είναι ο θεμελιώδης φυσικός νόμος –η αρχή της αβεβαιότητας –που κυβερνά τον κόσμο από τα έγκατα της ύλης. Στο δεύτερο, είναι η ίδια η επιστήμη ως κοινωνικός θεσμός που διαμορφώνει επίσης τη φυσιογνωμία του πολιτισμού μας δρώντας κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων. Και στις δύο εκδοχές του το φάντασμα έχει ένα πολύ ανοίκειο πρόσωπο. Η αρχή της αβεβαιότητας είναι ό,τι πιο παράξενο έχουμε δει στη φύση μέχρι τώρα, ενώ και το πρόσωπο της ίδιας της επιστήμης ως κοινωνικού θεσμού είναι προσφιλές στον σημερινό άνθρωπο μόνο όταν προσφέρει υλική ευμάρεια.
Τούτο το βιβλίο επιχειρεί να συμφιλιώσει τον αναγνώστη με αυτές τις λιγότερο οικείες όψεις της επιστήμης, ενώ παράλληλα υπογραμμίζει και το ηθικό περιεχόμενο που ενυπάρχει στην επιστημονική μέθοδο καθαυτήν: το δικαίωμα να αμφιβάλλεις έλλογα και η υποχρέωση να σκέφτεσαι ελεύθερα.
Ο Ηλίας Κουβέλας είναι ομότιμος καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
