Στοχασμός για την οικονομία που έχει υποκαταστήσει την κοινωνία και ακόμη, όπως πιστεύουν μερικοί, την Ιστορία
Η γυμνή βασίλισσα. Εργα και ημέρες του οικονομικού λόγου
Εκδόσεις Καστανιώτη, 2014,
σελ. 368, τιμή 19,17 ευρώ
Ο συντηρητικός βρετανός ιστορικός Νάιαλ Φέργκιουσον ισχυρίζεται πως πίσω από κάθε ιστορικό φαινόμενο κρύβεται κι ένα οικονομικό μυστικό. Γι’ αυτό και σήμερα στις ΗΠΑ είναι της μόδας η μελέτη της Ιστορίας «εκ των κάτω», δηλαδή μέσω της οικονομίας. Εννοείται της νεοφιλελεύθερης οικονομίας που θέτει την πολιτική σε δεύτερη μοίρα. Οι διανοούμενοι της Ευρώπης όμως έχουν διαφορετική γνώμη. Αυτό οδηγεί στην ακύρωση της Ιστορίας και κατά συνέπεια στην ακύρωση της πολιτικής. Αλλά «όποιος είναι εναντίον της πολιτικής είναι υπέρ της πολιτικής που του επιβάλλεται» είπε ο Μπέρτολτ Μπρεχτ.
Για τούτο και το εύρος των παραδειγμάτων και των επιχειρημάτων του Κωνσταντίνου Τσουκαλά είναι μεγάλο, όπως ακριβώς συμβαίνει με τα κοινωνικά και τα πολιτισμικά, δηλαδή σε μιαν άλλη αναγωγή, τα ιστορικά μεγέθη. Κατά συνέπεια, δεν περιορίζεται στα προβλήματα της χώρας μας αλλά τα εντάσσει στο ευρωπαϊκό και το παγκόσμιο πλαίσιο. Η ανθρωπιστική κρίση που βιώνουμε, επομένως, δεν είναι μόνο οικονομικής αλλά πρωτίστως κοινωνικής και πολιτιστικής φύσεως. Οσοι πιστεύουν ότι οι «λύσεις» που έχουν επιβληθεί είναι μονόδρομος, ας μην επιχαίρουν.
Η βασίλισσα είναι γυμνή γιατί η Ιστορία εκδικείται. Ενα εξαιρετικό βιβλίο.
Η κοινωνία των ίσων
Μετάφραση Αλέξανδρος Κιουπκιολής
Εκδόσεις Πόλις, 2014, σελ. 345, τιμή 22 ευρώ
Η ισότητα είναι κεντρική στο τρίπτυχο της Γαλλικής Επανάστασης ελευθερία – ισότητα – αδελφότητα και εξακολουθεί να παραμένει το μεγάλο ζητούμενο σε πολλές περιοχές του πλανήτη. Αλλά δεν πρόκειται για απλή έννοια. Εχει την ιστορία της, τις εφαρμογές της, τις προεκτάσεις και τις συνέπειές της παντού. Σήμερα ζούμε την επιστροφή της ανισότητας. Ο αγώνας εναντίον της επομένως προϋποθέτει τη γνώση τού πόσο ίσοι είμαστε. Και αυτή την αποκτά κανείς διαβάζοντας τούτο το σημαντικό βιβλίο.
Επος και δράμα. Από το χθες στο αύριο
Εκδόσεις Αγρα, 2014,
σελ. 192, τιμή 14 ευρώ
Στον Δημήτρη Μαρωνίτη οφείλουμε τις εξαίρετες μεταφράσεις και τις μελέτες του από την αρχαία γραμματεία. Και πολλά διεισδυτικά δοκίμια για τη νεοελληνική ποίηση. Εδώ, διαβάζοντας προσεκτικά τα ομηρικά έπη εντοπίζει τα στοιχεία του δράματος που περιέχουν, προδρομικά για την αρχαία τραγωδία, σημαντικότατα από την πλευρά του παραδείγματος αλλά και της διαχρονικής τους εμβέλειας για τη νεότερη ποίηση. Απόσταγμα ζωής, πάθους, αδιαμφισβήτητης γνώσης και αντίστοιχης ευαισθησίας το Επος και δράμα είναι ένα βιβλίο όχι μόνο προσωπικό αλλά και βαθύτατα συγκινητικό.
Παράξενες ιστορίες του Μεσαίωνα
Μετάφραση Δανάη Γαβριηλίδου
Επιμέλεια Αγγελική Στουπάκη
Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2014,
σελ. 336, τιμή 16 ευρώ
Υπάρχουν περιστατικά σχεδόν ανεξήγητα στην ανθρώπινη ιστορία. Τι έκανε, λ.χ., σοβαρούς και λογικούς ανθρώπους να πιστεύουν σε μάγισσες και λυκανθρώπους τον Μεσαίωνα; Ή να καταδικάζουν γουρούνια δι’ απαγχονισμού; Κυρίως όμως: γιατί αυτές οι δοξασίες επιβιώνουν παίρνοντας αλλές μορφές και στις ημέρες μας; Ο νεωτερικός κόσμος δεν διάβασε καλά το παρελθόν, γι’ αυτό και πολλά από τα όσα συμβαίνουν σήμερα αδυνατεί να τα κατανοήσει, συμπεραίνει σε αυτό το ερεθιστικό βιβλίο του ο ιστορικός Ντάρεν Ολντριτζ.
Τι απέγιναν οι διανοούμενοι;
Μετάφραση Νίκος Κούρκουλος
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, σελ. 160, τιμή 12,78 ευρώ
Ο τίτλος του βιβλίου του Εντζο Τραβέρσο είναι ένα ερώτημα που επαναλαμβάνεται εδώ και περίπου 30 χρόνια. Οι διανοούμενοι, διαπιστώνει, δεν έχουν την ίδια επίδραση εξαιτίας της συντηρητικής στροφής που σημειώθηκε σε όλον τον κόσμο τη δεκαετία του 1980, συνοδευόμενη από το τέλος των ουτοπιών. Τους αντικατέστησαν οι εμπειρογνώμονες και οι επικοινωνιολόγοι, με αποτέλεσμα τα κοινωνικά κινήματα να μένουν ορφανά. Αλλά διακρίνει επίσης τα σημάδια που προαναγγέλλουν μια νέα σύνδεση του κόσμου των γνώσεων με την κριτική της εξουσίας. Απλώς χρειάζεται υπομονή.
Μετάφραση Παρασκευάς Μάταλας
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης,
σελ. 272, τιμή 16 ευρώ
Ο Χομπσμπάουμ υπήρξε ο κορυφαίος ιστορικός στον 20ό αιώνα. Οι μελέτες του για τα μεγάλα κινήματα, την άνοδο και την πτώση των αυτοκρατοριών και την πολιτική που ασκήθηκε είναι τεράστια πανοράματα του πώς διαμορφώθηκε η ιστορική και κοινωνική συνείδηση της εποχής μας. Ο Γκρέγκορυ Ελλιοτ στη μελέτη του αυτή μας φέρνει πιο κοντά στο έργο και στην προσωπικότητα του μεγάλου ιστορικού τονίζοντας ότι δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τη σημερινή κρίση αυτοπεποίθησης της Αριστεράς χωρίς να καταφύγουμε στη σκέψη και στο έργο του Εριχ Χομπσμπάουμ.
Οι προτάσεις της Εφης Γαζή
Ποιος έβλεπε τους Επτανησίους του 19ου αιώνα ως «Ευρωπαίους Αβορίγινες» ή ως «μεσογειακούς Ιρλανδούς»; Καλοδεχούμενη η μετάφραση του σημαντικού βιβλίου του Thomas Gallant Η εμπειρία της αποικιακής κυριαρχίας. Πολιτισμός, ταυτότητα και εξουσία στα Επτάνησα 1817-1864 (Αλεξάνδρεια, 2014). Συνδυάζοντας ιστορικά και ανθρωπολογικά εργαλεία, εγγράφει με πολύ πρωτότυπο τρόπο την επτανησιακή εμπειρία στην ιστορία της αποικιοκρατίας. Συγκλονιστικές σελίδες στο βιβλίο της Ρίκας Μπενβενίστε Αυτοί που επέζησαν. Αντίσταση, εκτόπιση, επιστροφή. Θεσσαλονικείς Εβραίοι στη δεκαετία του 1940 (Πόλις, 2014). Μέσω της διαλεκτικής του ατομικού με το κοινωνικό και μέσω των ιστοριών επιζώντων το βιβλίο διερευνά τον αφανισμό των ελλήνων εβραίων στη Shoah αλλά και την αντίσταση και την επιβίωση. Στο The History Manifesto (Cambridge University Press, 2014) των David Armitage και Jo Guldi, καθηγητών Ιστορίας στα Πανεπιστήμια Harvard και Brown αντίστοιχα, επανεξετάζεται η σημασία της Ιστορίας σήμερα. Ασκείται κριτική στην ακραία εξειδίκευση και στην ακαδημαϊκή απομόνωση των ιστορικών. Προβάλλεται η αναγκαιότητα αλλά και η χρησιμότητα της Ιστορίας στον σχεδιασμό των δημόσιων πολιτικών. Το βιβλίο διατίθεται δωρεάν σε ηλεκτρονική μορφή από τον κορυφαίο εκδοτικό οίκο. Στη μεγάλη διαδικτυακή πλατφόρμα καλούνται ειδικοί και μη να συμμετάσχουν στη δημόσια συζήτηση. Πολλές οι κριτικές αλλά και πολλές οι απόψεις που ήδη κατατίθενται εντός και εκτός της πλατφόρμας.
Η κυρία Εφη Γαζή είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιστορίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
Η χαρτογράφηση της μάχης της Αθήνας
Τα Δεκεμβριανά και μια νέα αφήγηση με βάση δημοσιευμένες αλλά κυρίως αδημοσίευτες πηγές
Δεκεμβριανά 1944 Η μάχη της Αθήνας
Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2014,
σελ. 376, τιμή 21,30 ευρώ
Εχουν γραφτεί αμέτρητες σελίδες για τα «Δεκεμβριανά». Ωστόσο, μολονότι πέρασαν 70 χρόνια από τότε, πολλά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα, με κυριότερο το αν θα μπορούσαν να αποφευχθούν, που απασχολεί τους νεότερους κυρίως μελετητές, στους οποίους ανήκει και ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης, ο οποίος στο βιβλίο του επιχειρεί να εξηγήσει γιατί, μολονότι και στην υπόλοιπη Ευρώπη υπήρξε πολιτική αντιπαράθεση ανάμεσα στις εξόριστες κυβερνήσεις και στην Αντίσταση, στη χώρα μας η αντιπαράθεση αυτή έλαβε χαρακτήρα σφοδρής σύγκρουσης που οδήγησε στον εμφύλιο πόλεμο. Νικητές και ηττημένοι χρησιμοποίησαν επιλεκτικά το παρελθόν, διαστρέβλωσαν τα γεγονότα, όταν δεν τα αποσιώπησαν, και συγκάλυψαν (και εξακολουθούν σε μεγάλο βαθμό να συγκαλύπτουν) τις πολιτικές ευθύνες τους. Ο συγγραφέας κατέφυγε στις διαθέσιμες πηγές και χρησιμοποίησε και πολλές αδημοσίευτες προκειμένου να προσεγγίσει και να αναλύσει επιστημονικά το θέμα του. Η απόσταση του χρόνου, χωρίς να αποφορτίζει τα γεγονότα από το συναισθηματικό τους βάρος, μας βοηθά να τα κατανοήσουμε καλύτερα. Και αυτό είναι ο καλύτερος φόρος τιμής για τα θύματα των εκτελέσεων και για τους νεκρούς αμάχους από τους βρετανικούς βομβαρδισμούς. Η «χαρτογράφηση» της μάχης της Αθήνας, των οδομαχιών και των βομβαρδισμών μάς δίνει πλήρη εικόνα όχι μόνο της ατμόσφαιρας της εποχής αλλά και των συνθηκών κάτω από τις οποίες στα κατοπινά χρόνια διχάστηκε ένας ολόκληρος λαός.
Ο ελληνικός Τύπος, οι αφηγήσεις του, οι δημοσιογράφοι, η τεχνολογία
Δημοσιογράφος ή ρεπόρτερ. Η αφήγηση στις ελληνικές εφημερίδες, 19ος – 20ός αιώνας
Εκδόσεις Πόλις, 2014,
σελ. 488, τιμή 18 ευρώ
«Οι εφημερίδες είναι λαϊκή λογοτεχνία» γράφει ο Νίκος Μπακουνάκης στο βιβλίο του αυτό που ερευνά τη λειτουργία και τις μορφές της αφήγησης στον ελληνικό Τύπο από τον 19ο αιώνα ως τα τέλη του 20ού. Η αφήγηση στον Τύπο παίρνει τις ποικίλες μορφές του ρεπορτάζ, εισάγει όχι απλώς την είδηση αλλά το συγκινησιακό, το κοινωνικό και το ψυχολογικό στοιχείο διαμορφώνοντας μια «σχολή της πραγματικότητας» μέσα στον καθρέφτη του κοινωνικού γίγνεσθαι.
Παγκόσμια τάξη
Μετάφραση Χρήστος Καψάλης
Εκδόσεις Λιβάνη, 2014,
σελ. 576, τιμή 18, 88 ευρώ
Τέσσερις εκδοχές της παγκόσμιας τάξης ερευνά στο βιβλίο του ο Κίσινγκερ: την ευρωπαϊκή, την ισλαμική, την κινεζική και την αμερικανική. Ερευνά ακόμη το μείζον θέμα της ισορροπίας ανάμεσα στην ισχύ και στη νομιμότητα. Οι Ευρωπαίοι, λέει, πάντοτε επιδίωκαν την ισορροπία, πρώτα μέσα στην Ευρώπη και κατόπιν στον υπόλοιπο κόσμο. Ο Κίσινγκερ είναι εξαίρετος αφηγητής, όπως ήταν και ο Τσόρτσιλ. Το προσόν αυτό σπανίζει πλέον στις ημέρες μας.
Οι μαινάδες του Χίτλερ
Μετάφραση Αλέξης Καλοφωλιάς
Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2014, σελ. 456, τιμή 16,60 ευρώ
Ο ρόλος των Γερμανίδων στο Ολοκαύτωμα και η συμμετοχή τους στα ειδεχθή εγκλήματα είχε είτε υποβαθμιστεί είτε παντελώς αγνοηθεί. Αλλά χιλιάδες από αυτές συμμετείχαν, συνεργούσαν και συχνά διέπρατταν στυγερά εγκλήματα, όπως αποδεικνύει το βιβλίο της Γουέντι Λόουερ, μιας νεότερης ιστορικού που μελέτησε τις αρχειακές πηγές αλλά και άντλησε πλήθος στοιχεία από τους επιζώντες του Ολοκαυτώματος και από άλλους μάρτυρες.
Νεωτερικότητα και θρησκευτικότητα. Εκκοσμίκευση, φονταμενταλισμός, ηθική
Εκδόσεις Πόλις, 2014,
σελ. 216, τιμή 15 ευρώ
Πώς συνδέεται η θρησκευτικότητα με τη νεωτερικότητα, δηλαδή με τις κοινωνίες που προέκυψαν μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση στην Αγγλία και τη Γαλλική Επανάσταση; Ιδιαίτερα μάλιστα έπειτα από την κατάρρευση του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού» και την επιστροφή του θρησκευτικού αισθήματος; Ερευνώντας το πεδίο αυτό ο Νίκος Μουζέλης αναδεικνύει τον αντίστοιχο προβληματισμό.
Στιγμές της Μεταπολίτευσης (1974-1984)
Εκδόσεις Επίκεντρο, 2014,
σελ. 184, τιμή 9 ευρώ
Ενα προσωπικό και αναλυτικό ταυτοχρόνως βιβλίο για τις ελπίδες, τις προσδοκίες, τις ανησυχίες και τα προβλήματα που προέκυψαν μετά την πτώση της δικτατορίας, στην πρώτη δεκαετία της Μεταπολίτευσης. Οπου έγιναν πολλά: τρομοκρατία, επέλαση των περιοδικών, μετασχηματισμοί που η χώρα δεν είχε γνωρίσει στο παρελθόν, ελπίδες για την ανανέωση της Αριστεράς. Αμεσότητα και ένας λόγος ιδιαίτερα προσεγμένος.
Το κεφάλαιο τον 21ο αιώνα
Μετάφραση Ελίζα Παπαδάκη. Εκδόσεις Πόλις, 2014,
σελ. 744, τιμή 33 ευρώ
Ενα ογκώδες και σημαντικό βιβλίο που ανανεώνει τη σύγχρονη οικονομική σκέψη. Πού οφείλεται η επιθετικότητα του κεφαλαίου σήμερα, η οποία οδηγεί στην αύξηση των ανισοτήτων και κατά συνέπεια απειλεί την ίδια τη δημοκρατία; Πώς περάσαμε από την εποχή της μείωσης των ανισοτήτων (που ήταν ο 20ός αιώνας) στη σημερινή εποχή; Η οικονομία δεν βρίσκεται πέρα και πάνω από την κοινωνία, συμπεραίνει ο συγγραφέας του Τομά Πικετί.
Συζητώντας για το αστυνομικό μυθιστόρημα
Μετάφραση Τούλα Τόλια
Εκδόσεις Καστανιώτη, 2014,
σελ. 198, τιμή 12,78 ευρώ
Η Φίλις Ντόροθι Τζέιμς (Οξφόρδη, 1920), που πέθανε στις 27 Νοεμβρίου 2014, έγραψε ένα δοκίμιο για το αστυνομικό μυθιστόρημα, ειδικά το βρετανικό. Το αστυνομικό μυθιστόρημα, λέει, βάζει τάξη στην αταξία, διασκεδάζει, παρηγορεί και ξαλαφρώνει από τα προβλήματα της καθημερινής ζωής. Πρόκειται για ένα βιβλίο που θα απολαύσουν εκείνοι που αγαπούν το αστυνομικό είδος, τη λογοτεχνία λαϊκής μορφής, όπως τη χαρακτηρίζει.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
