Πολλοί άνθρωποι αρνούνται να εμβολιάσουν τον εαυτό ή τα παιδιά τους λόγω ενός παράλογου φόβου για επικίνδυνες παρενέργειες. Όμως η διάψευση των μύθων στους οποίους στηρίζεται αυτή η άρνηση περιέργως κάνει τους αρνητές των εμβολίων ακόμα πιο πεισματάρηδες, αποκαλύπτει μια ακόμα αμερικανική μελέτη.
Μύθοι και εξηγήσεις
Το πείραμα πραγματοποιήθηκε από δύο ερευνητές που ασχολούνται εδώ και καιρό με τις παράλογες αντιδράσεις των ανθρώπων όταν έρχονται αντιμέτωποι με δεδομένα που συγκρούονται με την κοσμοθεωρία τους.
Σε προηγούμενες μελέτες τους, οι Μπρένταν Νάιμαν του Κολεγίου Ντάρτμαουθ και Τζέισον Ράιφλερ του Πανεπιστημίου του Έξετερ είχαν δείξει, για παράδειγμα, ότι η διάψευση εσφαλμένων αντιλήψεων για αμερικανούς πολιτικούς παραδόξως κάνει αυτές τις αντιλήψεις πιο πιστευτές.
Είχαν δείξει επίσης ότι η διάψευση του μύθου ότι το τριπλό παιδικό εμβόλιο MMR (ιλαράς, παρωτίτιδας, ερυθράς) προκαλεί αυτισμό περιέργως κάνει ακόμα πιο επιφυλακτικούς τους ανήσυχους γονείς.
Η τελευταία μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Vaccine», επιβεβαιώνει τα προηγούμενα ευρήματα. Αυτή τη φορά οι δύο ερευνητές καταπιάνονται με το εμβόλιο της γρίπης, για το οποίο κυκλοφορούν διάφοροι μύθοι. Ένας από αυτούς, ο μύθος ότι το εμβόλιο μπορεί να προκαλέσει γρίπη, είναι τόσο διαδεδομένος ώστε η αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) και τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) έχουν αναγκαστεί να τον διαψεύσουν επίσημα.
Το «όπλο» των αδρανοποιημένων ιών
Η αλήθεια είναι ότι τα εμβόλια περιέχουν αδρανοποιημένους ιούς ή θραύσματα των ιών και δεν μπορούν να προκαλέσουν γρίπη, παρά μόνο ήπια συμπτώματα όπως ελαφρύ πυρετό και πόνους στους μυς.
Οι εθελοντές της μελέτης, ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του αμερικανικού πληθυσμού, χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες: η πρώτη κλήθηκε να διαβάσει ένα μήνυμα που διέψευδε την ιδέα ότι τα εμβόλια προκαλούν γρίπη, βασισμένο σε κείμενα των CDC. Η δεύτερη διάβασε ένα μήνυμα για την επικινδυνότητα της γρίπης, ενώ η τρίτη ομάδα, η ομάδα ελέγχου, δεν διάβασε κανένα μήνυμα.
Όλοι οι εθελοντές κλήθηκαν στη συνέχεια να παραθέσουν τις απόψεις τους για το εμβόλιο και να δηλώσουν αν σκοπεύουν να εμβολιαστούν.
Περισσότεροι από τέσσερις στους δέκα (43%) δήλωσαν πως πιστεύουν ότι το εμβόλιο μπορεί να προκαλέσει γρίπη.
Το θετικό όμως είναι ότι το μήνυμα που διέψευδε το μύθο μείωσε ελαφρώς την πίστη στο μύθο μεταξύ των εθελοντών της πρώτης ομάδας.
Εδώ, όμως, αρχίζουν τα παράλογα: το μήνυμα που διέψευδε το μύθο έκανε τους εθελοντές της πρώτης ομάδας λιγότερο πρόθυμους να εμβολιαστούν, παρόλο που είχε περιορίσει την πίστη τους στο μύθο.
«Κλειδί» η σωστή ενημέρωση
Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι η επίσημη διάψευση μύθων για τα εμβόλια «μπορεί να είναι αντιπαραγωγική» λένε οι ερευνητές.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Όπως αναφέρει ο δρ Νάιμαν, οι μύθοι για τα εμβόλια «είναι περισσότερο αποτέλεσμα των αρνητικών απόψεων του κόσμου για τα εμβόλια, παρά η αιτία».
«Αυτό σημαίνει πως όταν τίθεται υπό αμφισβήτηση μια εσφαλμένη αντίληψη, ο κόσμος φέρνει στο μυαλό του μια άλλη εσφαλμένη αντίληψη ή ανησυχία, και υπενθυμίζει στον εαυτό του τις γενικότερες ανησυχίες που είχε εξ αρχής για τα εμβόλια».
Με άλλα λόγια, πολλοί άνθρωποι αρνούνται να δεχθούν δεδομένα που έρχονται σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις και την κοσμοθεωρία τους.
Οι συνέπειες, όμως, είναι σοβαρές: η απροθυμία εμβολιασμού μεταξύ άλλων απειλεί τις παγκόσμιες προσπάθειες για εξάλειψη της ιλαράς και της πολιομυελίτιδας, δύο πραγματικά επικίνδυνων ασθενειών.
Κάτι παρόμοιο συνέβη και με το εμβόλιο της πανδημικής γρίπης, το οποίο συνδέθηκε με το σπάνιο νευρολογικό σύνδρομο Γκιγέν-Μπαρέ. Η σύνδεση όμως τελικά διαψεύστηκε.
