Δύσκολα μπορεί να σκεφθεί κανείς ανάλογη περίπτωση όπου ένας λέκτορας Πολιτικής Επιστήμης, γνωστός σε περιορισμένους κύκλους της προοδευτικής διανόησης και των κινημάτων, μετεξελίσσεται σε διάστημα μικρότερο του ενός χρόνου σε έναν εν δυνάμει πρωθυπουργό, το όνομα του οποίου φιγουράρει στα διεθνή πρωτοσέλιδα προκαλώντας ρίγη στις πολιτικές και οικονομικές ελίτ της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ο Πάμπλο Ιγκλέσιας –«κοτσίδας», όπως τον αποκαλούν οι φίλοι του εξαιτίας της τάσης του να δένει τα μακριά μαλλιά του –το πέτυχε. Στις ευρωεκλογές του Μαΐου οδήγησε το νεοϊδρυθέν κόμμα Podemos στην Ευρωβουλή με πέντε έδρες αποσπώντας το 9,7% των ψήφων του εκλογικού σώματος της Ισπανίας. Εκτοτε το όνομά του ακούγεται παντού, η δημοφιλία του ανεβαίνει και το ερώτημα που πλανιέται πάνω από την Ευρώπη είναι: Πού θα καταλήξει όλο αυτό;
Ο μόλις 36χρονος ευρωβουλευτής που ξάφνιασε τους συναδέλφους του στην Ευρωβουλή σπάζοντας τα πρωτόκολλα και τον τυποποιημένο καθωσπρεπισμό, αφού στην πρώτη του εμφάνιση έδωσε όρκο «μέχρι οι πολίτες της χώρας του να ανακτήσουν την κυριαρχία τους και τα κοινωνικά τους δικαιώματα», δεν είναι τυχοδιώκτης της πολιτικής. Μεγάλωσε με τα βιβλία του Μαρξ και του Λένιν, εντάχθηκε στην εφηβεία του στην Κομμουνιστική Νεολαία και γαλουχήθηκε σε ένα αριστερό οικογενειακό περιβάλλον με τους γονείς του ενεργά μέλη του Σοσιαλιστικού Κόμματος και με τις μνήμες των διώξεων του φρανκικού καθεστώτος, αφού στον παππού του είχε επιβληθεί θανατική ποινή (απόφαση που δεν εκτελέστηκε).
Σπούδασε Νομική και Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Κομπλουένσε και πήρε το διδακτορικό του το 2008 με τη διατριβή του στις συλλογικές δράσεις μελετώντας υποδείγματα αυτοδιαχείρισης και εναλλακτικής οργάνωσης όπως αυτό των Ζαπατίστας. Εχοντας στο βιογραφικό του πάνω από 30 δημοσιεύσεις σε ακαδημαϊκά περιοδικά και πολλά βραβεία, διορίστηκε τελικά λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης. Ολα αυτά τα χρόνια βέβαια ο Πάμπλο Ιγκλέσιας ήταν ενεργό μέλος των κινημάτων ενάντια στον πόλεμο και στην παγκοσμιοποίηση. Με αυτές τις περγαμηνές τον βρήκε η οικονομική κρίση που ξέσπασε στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, μεταξύ των οποίων και η Ισπανία. Ο Πάμπλο τάχθηκε εξαρχής ενάντια στις πολιτικές λιτότητας και συνδέθηκε με το κίνημα των Ισπανών Αγανακτισμένων, από τα σπλάχνα του οποίου προέκυψε λίγο αργότερα το κόμμα που η τελευταία δημοσκόπηση της «El Pais» κατέταξε στην πρώτη θέση στην πρόθεση ψήφου με 27%.
Το Podemos λάνσαρε μια ξεχωριστή προεκλογική καμπάνια που βασίστηκε στη χρηματοδότηση των υποστηρικτών του μέσω Internet. Ούτως ή άλλως, ο ίδιος ο Πάμπλο αμέσως μετά την εκλογή του ως ευρωβουλευτή ξεκαθάρισε ότι «από τα 8.000 ευρώ τον μήνα ούτε ένας από τους ευρωβουλευτές μας δεν θα βγάζει περισσότερα από 1.930 ευρώ, ποσό που είναι τρεις φορές ο κατώτατος μισθός στην Ισπανία. Τα υπόλοιπα θα πηγαίνουν υπέρ του κόμματος ή υπέρ ενός κοινωνικού σκοπού».
Με αυτόν τον τρόπο ήθελε να εισαγάγει στην πολιτική ζωή του τόπου του έναν νέο κώδικα ηθικής απαλλαγμένο από τις σκιές της διαφθοράς ή του πλουτισμού. Εξάλλου στον Πάμπλο περισσεύει, όπως αναγνωρίζουν και οι αντίπαλοί του, το επικοινωνιακό ταλέντο. Είχε εξοικειωθεί από νωρίς με την έκθεση στα media μέσω της εκπομπής «La Tuerka», ένα πρόγραμμα εκπομπών πολιτικού διαλόγου που είχε φτιάξει με τους συνεργάτες του και φοιτητές από το πανεπιστήμιο. Εμφανιζόταν χρόνια σε κανάλια χαμηλής τηλεθέασης και απέκτησε μεγάλη άνεση στον φακό τώρα που όλα τα κανάλια διεκδικούν μια θέση του στο πάνελ.
Η ιδιότητά του ως αδιαφιλονίκητου ηγέτη του Podemos επικυρώθηκε επίσημα πρόσφατα, όταν στο πλαίσιο του ιδρυτικού συνεδρίου του κόμματος εξελέγη μεταξύ 71 υποψηφίων γενικός γραμματέας με ποσοστό 88%. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και ο επίσης ευρωβουλευτής και επικεφαλής της μειοψηφίας του κόμματος Πάμπλο Ετσενίκε δήλωσε ότι ψήφισε τον Ιγκλέσιας για τη θέση του γραμματέα εκτιμώντας ότι είναι ο πλέον κατάλληλος. Τον βρήκαμε στο Στρασβούργο στο πλαίσιο της Ολομέλειας του Ευρωκοινοβουλίου και έδωσε στο BHMAgazino μια αποκλειστική συνέντευξη.
Το κόμμα σας γεννήθηκε από τα κοινωνικά κινήματα. Στον δρόμο προς την εξουσία πώς μετεξελίσσεται αυτή η σχέση; «Τα κοινωνικά κινήματα στην Ισπανία αποτελούν πάντα πηγή έμπνευσης για μας και σημείο αναφοράς. Δεν είμαστε όμως το πολιτικό κόμμα των κινημάτων γιατί απλούστατα κανένας δεν μπορεί να υποκαταστήσει τα κοινωνικά κινήματα στους δρόμους. Η δράση στον δρόμο έχει τη δική της αυτοτέλεια. Τα τελευταία χρόνια στην Ισπανία τα κοινωνικά κινήματα έχουν δείξει μεγάλη πολιτική παραγωγή. Εμείς είμαστε δικό τους αποτέλεσμα. Η φιλοδοξία μας δεν είναι να αναλάβουμε τον ρόλο της εκπροσώπησης αλλά να δώσουμε στον κόσμο ένα εργαλείο πολιτικής αλλαγής στη χώρα μας».
Οι δημοσκοπήσεις σάς εμφανίζουν πρώτο κόμμα στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων. Ποιες θα ήταν οι προτεραιότητες ενδεχόμενης δικής σας κυβέρνησης για τις πρώτες 100 ημέρες; «Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς. Απέχουμε αρκετά από τις εκλογές. Οπως ισχύει και στο ποδόσφαιρο, πρέπει να ετοιμάζεσαι για το κάθε παιχνίδι ξεχωριστά. Υπάρχουν πολλά πράγματα που πρέπει να γίνουν προτού φτάσουμε στις εκλογές. Αυτή τη στιγμή εργαζόμαστε σκληρά για τη συγκρότησή μας. Δεν ξέρω σε τι κατάσταση θα βρισκόμαστε έπειτα από έναν χρόνο –ελπίζω καλύτερη. Το μόνο σίγουρο είναι ότι κατακτώντας την κυβέρνηση δεν σημαίνει απαραίτητα ότι κατακτάς και την εξουσία. Προτεραιότητά μας είναι να κάνουμε τον κόσμο να ζει καλύτερα. Τα θέματα της καταπολέμησης της διαφθοράς, της διαχείρισης του δημόσιου χρέους και του τερματισμού των πολιτικών λιτότητας θα αποτελέσουν προφανώς τον πυρήνα της ατζέντας που θα θέσουμε τους πρώτους μήνες μιας ενδεχόμενης διακυβέρνησης».
Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η βασική αρχή για να αρθούν οι ανισορροπίες που δημιουργεί η εφαρμοζόμενη οικονομική πολιτική; «Είναι ξεκάθαρο σε μας ότι χρειάζονται οικονομικές μεταρρυθμίσεις στην κατεύθυνση της φορολογικής δικαιοσύνης έτσι ώστε οι πλούσιοι να πληρώνουν περισσότερα. Υπάρχει ένα σοβαρό διακύβευμα για την πάταξη της φοροδιαφυγής όχι μόνο στο επίπεδο της Ισπανίας αλλά σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Το πρόσφατο σκάνδαλο των luxleaks στο Λουξεμβούργο είναι πολύ χαρακτηριστικό. Η υπόθεση του Γιούνκερ υπό την ανοχή του οποίου συμβαίνει εκτεταμένη φοροδιαφυγή είναι το διαμετρικά αντίθετο παράδειγμα από εμάς, είναι η επιτομή αυτού που δεν είμαστε. Η οικονομική κρίση έχει διεθνή διάσταση. Η κατάργηση των φορολογικών παραδείσων στην Ευρώπη είναι κομβική διάσταση για την αποκατάσταση ενός αισθήματος δικαιοσύνης».
Ο δρόμος για την εκλογική νίκη δεν περνάει από τη δημιουργία συνεργασιών με άλλους φορείς όπως η Ενωμένη Αριστερά στην Ισπανία; «Σε εκλογικό επίπεδο είναι πολύ δύσκολο να μιλήσουμε για συνεργασία με την Ενωμένη Αριστερά. Ούτως ή άλλως, εμείς είμαστε γέννημα της αδυναμίας της Δεξιάς και της Αριστεράς στην Ισπανία να κατανοήσουν την κατάσταση. Ακόμη κι αν εγώ προσωπικά είμαι αριστερός, αντιλαμβάνομαι ότι δεν αρκεί απλά ένα μέτωπο αριστερών οργανώσεων. Η πόλωση στην κοινωνία υπερβαίνει τους πολιτικούς διαχωρισμούς. Μιλάμε στην πραγματικότητα για μια μικρή οικονομική και πολιτική ελίτ που δρα εις βάρος μιας μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας. Πολλοί άνθρωποι που με χαιρετάνε στον δρόμο μου λένε: «Πάμπλο, δεν είμαι αριστερός σαν κι εσένα, αλλά βλέπω στο πρόσωπό σου έναν τίμιο πολιτικό και μια εναλλακτική πρόταση. Εσύ και οι άνθρωποι που δουλεύετε μαζί είστε διαφορετικοί και πιστεύουμε ότι μπορείτε να κάνετε κάτι καλύτερο για τη χώρα». Χρειαζόμαστε λοιπόν όχι μια συμμαχία αριστερών κομμάτων αλλά μια κοινωνική συμμαχία. Οι φίλοι μας από την Ενωμένη Αριστερά έχουν μια στρατηγική που απευθύνεται στο 10% των ψηφοφόρων. Χρειαζόμαστε μια στρατηγική που να απευθύνεται στην πλειοψηφία τους».
Είναι εφικτό να ανατραπούν οι πολιτικές λιτότητας μέσα στην ευρωζώνη; «Νομίζω ότι είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει το κυρίαρχο υπόδειγμα της οικονομικής πολιτικής μέσα στην ευρωζώνη. Υπάρχει πρόβλημα στην ίδια την αρχιτεκτονική της. Ειδικότερα η ανατροπή γίνεται πολύ πιο δύσκολη όταν αναφερόμαστε μόνο σε μία χώρα. Γι’ αυτό και εμείς δίνουμε μεγάλη σημασία στην εγκαθίδρυση μιας προοδευτικής συμμαχίας ανάμεσα σε διαφορετικούς λαούς και χώρες με αιχμή τον ευρωπαϊκό Νότο. Ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, το Σιν Φέιν στην Ιρλανδία και άλλα πολιτικά κόμματα και οργανώσεις πανευρωπαϊκά είναι μια πρώτη μαγιά για έναν τέτοιο συνασπισμό. Οπως προανέφερα, η πολιτική διακυβέρνηση δεν ταυτίζεται πάντα με την εξουσία. Υπάρχουν ισχυρές οικονομικές δυνάμεις, κερδοσκοπικοί μηχανισμοί και ολιγαρχικά μέτωπα που βρίσκονται απέναντί μας».
Αυτοί οι μηχανισμοί στους οποίους αναφέρεστε έχουν δείξει τα νύχια τους απέναντι σε σας και στο κόμμα; «Είμαι σίγουρος ότι εσείς θυμάστε καλύτερα από εμένα την επίθεση από μέρος του Τύπου που δέχθηκε ο Αλέξης Τσίπρας στην Ελλάδα το 2012 με τρομοκρατικούς τόνους. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει τώρα στην Ισπανία. Υπάρχει μια ενορχηστρωμένη καμπάνια κατά του δικού μας κόμματος που εκπορεύεται προφανώς από ισχυρά συμφέροντα. Σκιαγραφούν το δικό μου πορτρέτο στα όρια του τρομοκράτη. Ξέρουμε ότι αυτή η διαδρομή είναι πολύ δύσκολη. Τοποθετούμαστε όμως με όρους ιστορικής τομής, όπου η πιθανότητα ανατροπής στην Ευρώπη είναι εφικτή και ορατή. Θα αντιμετωπίσουμε εντάσεις, επιθέσεις από τα μεγάλα συμφέροντα και τρικλοποδιές. Είμαι όμως αισιόδοξος ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε, ότι μπορούμε να νικήσουμε».
Τι μήνυμα στέλνει η άνοδος των αριστερών κομμάτων στην ηγεσία της ευρωζώνης; «Μήνυμα μη αποδοχής των μέτρων που μπορεί να μετατραπεί σε μήνυμα ανατροπής. Σκεφθείτε μια νίκη του ΣΥΡΙΖΑ, του Σιν Φέιν και των Pοdemos ποιες ανακατατάξεις μπορεί να φέρει. Αυτή είναι η στρατηγική που ακολουθούμε. Η λιτότητα που βρίσκεται στην καρδιά της οικονομικής πολιτικής μπορεί να ξηλωθεί και αυτό διαμορφώνει τη δυνατότητα γέννησης ενός νέου οράματος για μια διαφορετική Ευρώπη».
Στη διεθνή δημόσια σφαίρα σάς εμφανίζουν με τον ΣΥΡΙΖΑ ως κόμματα με αδελφικές σχέσεις. Ισχύει αυτό; Ποιες είναι οι ομοιότητες και ποιες οι διαφορές σας; «Η βασική διαφορά μας με τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε επίπεδο ιστορικών καταβολών. Ο ΣΥΡΙΖΑ ανήκει στην παράδοση της Αριστεράς στην Ελλάδα και κουβαλάει αυτή την κληρονομιά μέσα από τη συνύπαρξη διαφορετικών ρευμάτων και αντιλήψεων. Εμείς ως πολιτική δύναμη δεν έχουμε παρελθόν. Δεν έχουμε καταβολές. Αυτό είναι πρόβλημα από τη μία, γιατί δεν έχουμε οργανωτικές δομές. Είμαστε ακόμη σε φάση εμβρυϊκή που προσπαθούμε να οργανώσουμε τους εαυτούς μας. Από την άλλη, όμως, είμαστε πιο πολύ απελευθερωμένοι για να κάνουμε αυτό το πέταγμα. Οταν μιλάω με τον Αλέξη, μου λέει συχνά ότι υπάρχουν πολλές διαφορετικές παραδόσεις που πρέπει να συντεθούν στο εσωτερικό του κόμματος για να καταλήξουν σε αποφάσεις για το τι πρέπει να γίνει. Αυτό καμία φορά ίσως είναι πρόβλημα, αλλά καταλαβαίνω από την άλλη ότι είναι και πλούτος».
Στην Ελλάδα η οικονομική κρίση γέννησε κινδύνους για την ίδια τη λειτουργία της δημοκρατίας με την άνοδο της ακροδεξιάς Χρυσής Αυγής. Στην Ισπανία υπάρχουν αντίστοιχοι κίνδυνοι; «Δεν έχουμε ακριβώς τα ίδια προβλήματα με την Ελλάδα στη δημοκρατία, αλλά αυτό που συμβαίνει στην Ευρώπη γενικότερα επαναφέρει μνήμες της δεκαετίας του ’30, της εποχής μεταξύ των δύο πολέμων. Η σκηνή της κρίσης ενδείκνυται για πολλά διαφορετικά σενάρια, ακόμη και τα πλέον σκοταδιστικά και φασιστικά. Εχουμε βέβαια και στην Ισπανία ενεργοποίηση νεοφασιστικών ομάδων αλλά όχι στην κλίμακα της εκλογικής απήχησης της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα ή του Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία. Είναι κρίσιμοι καιροί που δίνουν χώρο σε πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους αφηγήσεις. Οι φασίστες προσπαθούν να αξιοποιήσουν τη συγκυρία για να διευρύνουν την επιρροή τους. Ευτυχώς στην Ισπανία δεν αντιμετωπίζουμε ακόμη μεγάλο πρόβλημα. Δεν κρύβω ωστόσο ότι με ανησυχεί η πορεία της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα και το γεγονός ότι διατηρούν απ’ ό,τι φαίνεται ισχυρούς δεσμούς με τμήμα του κρατικού μηχανισμού όπως η Αστυνομία και οι Ενοπλες Δυνάμεις. Αυτό είναι ένα χτύπημα στον πυρήνα της δημοκρατίας και ο πραγματικός κίνδυνος για την ασφάλεια των ανθρώπων».
Πώς θα συνοψίζατε ένα δικό σας μήνυμα στην ελληνική κοινωνία; «Η Ελλάδα ήταν το πρώτο μεγάλο πείραμα του νεοφιλελευθερισμού. Υπάρχει η δυνατότητα τώρα να μετατραπεί σε ένα εναλλακτικό πρότυπο ανάπτυξης και οικονομικής πολιτικής. Γι’ αυτό και εμείς περιμένουμε με αγωνία τις δικές σας εκλογές, κατά πάσα πιθανότητα τον Μάρτιο. Η έκβαση των εκλογών στην Αθήνα είναι πολύ σημαντική και ελπίζουμε να αποτελέσει και για μας μεγάλη έμπνευση. Το μήνυμά μου λοιπόν στον ελληνικό λαό είναι ότι έχω εμπιστοσύνη πως θα γίνει η αφετηρία της αλλαγής και μετά θα σας ακολουθήσουμε και θα δώσουμε μαζί αυτή τη μάχη».
*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 7 Δεκεμβρίου 2014
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
