Σύμφωνα με άρθρο της εφημερίδας «Το Βήμα» στις 23.11.2014, η κυβέρνηση είχε προωθήσει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το σχέδιο του ενοποιημένου προγράμματος Υποδομών και Περιβάλλοντος της περιόδου 2014-2020 με υπερδέσμευση πόρων 40%, δηλαδή με χρηματοδοτικό έλλειμμα ύψους 1,5 δισ. ευρώ, τακτική που ακολουθήθηκε στα τρία ΚΠΣ και στο ΕΣΠΑ.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέστρεψε το σχέδιο με πολλές παρατηρήσεις, μεταξύ των οποίων την μη αποδοχή των παρεμβάσεων στην οδό Πανεπιστημίου (Rethink Athens, προϋπολογισμός 110 εκατ. ευρώ, εθνική συμμετοχή 15%) και στον όρμο του Φαλήρου (προϋπολογισμός 320 εκατ. ευρώ, εθνική συμμετοχή 15%). Η Επιτροπή θεωρεί ότι δεν είναι δυνατόν να χρηματοδοτηθούν «διακοσμητικά έργα» ενώ εκκρεμεί η ολοκλήρωση των Διευρωπαϊκών Δικτύων της χώρας.
Στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο στενότητας πόρων, όχι μόνον πρέπει να προγραμματίζεται κατά προτεραιότητα η υλοποίηση των έργων καίριας σημασίας και άμεσης ανταποδοτικότητας με βάση τα πορίσματα ενδελεχών και ρεαλιστικών Αναλύσεων Κόστους – Ωφελειών (Cost Benefit Analyses), αλλά και τα έργα πρέπει να διαρθρώνονται και μελετώνται επί μέρους έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η μέγιστη Λειτουργική Αξία τους (Value Engineering).
Το έργο της Πανεπιστημίου έχει επικριθεί από αρκετούς ειδικούς για ουσιαστικούς λόγους: πρώτον, διότι δεν είναι ενταγμένο σε έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό για την πόλη, δεύτερον, διότι προωθήθηκε χωρίς να έχουν ολοκληρωθεί οι αναγκαίες ειδικές κυκλοφοριακές μελέτες, και τρίτον, διότι δεν έχουν καταστρωθεί και γίνει αποδεκτές από τους κατοίκους και εργαζόμενους του Κέντρου της Αθήνας οι απαιτούμενες πολιτικές για την επιτυχή αξιοποίησή του.
Αν τελικά κριθεί ότι το έργο πρέπει να προχωρήσει, σκοπιμο είναι να διαχωριστεί σε δύο φάσεις: α) υλοποίηση με μικρή δαπάνη από εθνικούς πόρους (το ανωτέρω 15% της εθνικής συμμετοχής) του κυκλοφοριακού και συγκοινωνιακού σχεδιασμού (αποκλεισμός ΙΧ οχημάτων, τοποθέτηση εμποδίων στις οδούς, αντιδρομήσεις και ρύθμιση φωτεινών σηματοδοτών, σήμανση, διατήρηση γραμμών τρόλεϊ και λεωφορείων, βαφή λωρίδων, παγκάκια κτλ.) και εφαρμογή των αναγκαίων πολιτικών για την αξιοποίηση του σχεδιασμού και β) υλοποίηση ως συγχρηματοδοτούμενου έργου της πολυδάπανης περιβαλλοντικής ανάπλασης, εφόσον επιτύχει η πρώτη φάση και όταν καταστεί δυνατό.
Η αναστρέψιμη πρώτη φάση θα επιτρέψει τον έλεγχο του σχεδιασμού σε κλίμακα 1:1 και θα αποδώσει το μέγιστο μέρος των προσδοκώμενων ωφελειών, όσον αφορά τη λειτουργία και την οικονομία του Κέντρου της Αθήνας. Υπό αυτή την έννοια, η θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου σπατάλης δημοσίων πόρων.
Το έργο του όρμου Φαλήρου θα μπορούσε και αυτό να διαχωριστεί αντίστοιχα σε δύο φάσεις: α) μικρά νέα έργα και δράσεις (απομάκρυνση καταληψιών, καθαρισμός, μικρές χωματουργικές εργασίες εξομάλυνσης, πεζόδρομοι περιπάτου και ποδηλατοδρόμοι κατά μήκος της παραλίας, παγκάκια κτλ.), κατασκευή των απολύτως απαραίτητων αντιπλημμυρικών έργων και πλήρης αξιοποίηση των υφισταμένων Ολυμπιακών Έργων με μικρή δαπάνη από εθνικούς πόρους (το ως άνω 15%) και β) εφαρμογή της εγκεκριμένης μελέτης ως συγχρηματοδοτούμενου έργου όταν αυτό καταστεί δυνατό. Με την υλοποίηση της πρώτης φάσης θα αποδοθεί το παράλιο μέτωπο στο κοινό και ο χώρος θα ενταχθεί στη λειτουργία της πόλης.
Η κατάταξη των αναγκαίων έργων κατά προτεραιότητα και η ένταξή τους στο πρόγραμμα απαιτεί προσοχή και από τις δύο πλευρές, ελληνική και κοινοτική. Το ότι ένα προτεινόμενο έργο ανήκει στο Διευρωπαϊκό Δίκτυο Μεταφορών δεν μπορεί να συνεπάγεται αυτόματα (λόγω άκαμπτου Κανονισμού) την απόλυτη προτεραιότητα του έναντι άλλων έργων ή οριζόντιων δράσεων μεγάλης εθνικής σημασίας, όπως η βελτίωση της οδικής ασφάλειας σε όλο το δίκτυο της χώρας σύμφωνα με την Κοινοτική Πολιτική για συστηματικό και ταχύ περιορισμό των ατυχημάτων.
Οι πολλές παρατηρήσεις με τις οποίες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέστρεψε το σχέδιο του ενοποιημένου προγράμματος Υποδομών και Περιβάλλοντος και η επίμονη απαίτησή της για επιλογή βιώσιμων και αποδοτικών έργων πιστοποιούν ότι ο πρόχειρος τρόπος εργασίας μας στα δημόσια έργα δεν έχει αλλάξει.Όμως δεν θα ξεπεράσουμε την οικονομική κρίση αν συνεχίσουμε να πορευόμαστε όπως άλλοτε, πρέπει γρήγορα να βελτιωθούμε σημαντικά.
* Ο κ. Σέργιος Λαμπρόπουλος είναι καθηγητής του Τομέα Προγραμματισμού και Διαχείρισης Τεχνικών Έργων της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών ΕΜΠ.
