Η συγχώρηση
Επιμέλεια Σταύρος Ζουμπουλάκης
Εκδόσεις Αρτος Ζωής, Αθήνα, 2014,
σελ. 608, τιμή 20 ευρώ

Τα δύο πόδια επάνω στα οποία στηρίζεται ο δυτικός πολιτισμός, η αρχαιοελληνική και η ιουδαιοχριστιανική παράδοση, στην Ελλάδα είναι άνισα. Υπετροφικό το πρώτο –για λόγους ευνόητους -, ατροφικό το δεύτερο. Αυτή την ανισότητα αποσκοπεί να θεραπεύσει το ίδρυμα βιβλικών σπουδών «Αρτος Ζωής» μεθοδικά και επίμονα τα τελευταία χρόνια με σεμινάρια, συνέδρια, μαθήματα εβραϊκής γλώσσας και ποιοτικές εκδόσεις.

Oταν ιδρύθηκε το 1937, βάσει της διαθήκης του αρχιμανδρίτη και θεολόγου Αθανάσιου Λυμπερόπουλου, γόνου εύπορης οικογένειας των Πατρών, είχε σκοπό φιλανθρωπικό και κατηχητικό, όπως εκατοντάδες φιλανθρωπικά ιδρύματα της εποχής του. Από τη στιγμή όμως που μετέχει στο διοικητικό του συμβούλιο ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Σάββας Αγουρίδης (1921-2009), διακεκριμένος μελετητής της Καινής Διαθήκης και διανοούμενος της Αριστεράς, ο προσανατολισμός του αλλάζει. Εκδίδοντας το εξαμηνιαίο Δελτίο Βιβλικών Μελετών το 1971, ο Αγουρίδης δίνει στο ίδρυμα, παράλληλα με το φιλανθρωπικό του έργο, επιστημονική και βιβλική κατεύθυνση.Επιδίωξη του «Αρτου Ζωής» σήμερα είναι «να έρθει η βιβλική σκέψη και παράδοση στον δημόσιο χώρο και στοχασμό» εξηγεί στο «Βήμα» ο πρόεδρος του ιδρύματος Σταύρος Ζουμπουλάκης. Ο σκοπός αυτός αποτυπώνεται με σαφήνεια στα ετήσια συνέδρια που διοργανώνει το ίδρυμα από το 2010. Κυκλοφόρησαν μόλις τα πρακτικά του περυσινού, τέταρτου, συνεδρίου με θέμα τη συγχώρηση και σε λίγες ημέρες πραγματοποιείται το πέμπτο με θέμα τη Δικαιοσύνη. «Τα συνέδρια αποτελούν πεδίο συνάντησης θεολόγων με θύραθεν φιλοσόφους, αγνωστικιστές και άθεους και πραγματεύονται το καθένα ένα θέμα ευρύ στο οποίο δεν μπορεί να αγνοηθεί η βιβλική συνιστώσα, η οποία αναδεικνύεται ως πηγή έμπνευσης και για τον σύγχρονο στοχασμό» λέει ο πρόεδρος του «Αρτου Ζωής».
Ενώ οι βιβλικές σπουδές «ακμάζουν στη Γερμανία κατά τον 19ο και 20ό αιώνα και ανθούν σήμερα σε πολλά πανεπιστήμια των ΗΠΑ, καθολικά και προτεσταντικά, και παράγεται εκεί πολύς επιστημονικός λόγος, η νεότερη Ελλάδα δεν είχε ποτέ στενή σχέση με τη Βίβλο. Στον τόπο μας αφενός υπάρχει μια γενική καχυποψία στον κόσμο των διανοουμένων απέναντι σε ό,τι έχει να κάνει με τη θρησκεία, αφετέρου στον χώρο της Ορθόδοξης Εκκλησίας η μελέτη της Βίβλου μοιάζει ύποπτη επίσης, μυρίζει προτεσταντισμό. Οι ορθόδοξοι θεολόγοι είναι σχεδόν αποκλειστικά στραμμένοι στη μελέτη των Πατέρων».
Η βιβλική παράδοση έχει όμως απόλυτη συνάφεια με την εποχή μας, υποστηρίζει ο Σταύρος Ζουμπουλάκης. «Η Βίβλος» λέει παραστατικά «είναι ένα κείμενο «πολλαπλών χρήσεων»». Πολλές από τις έννοιες που βρίσκονται στο επίκεντρο του σύγχρονου διαλόγου έχουν βιβλική αφετηρία: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό που λέμε μέριμνα, φροντίδα, αγάπη για τον άλλο έχει πηγή τη Βίβλο. Ο «αλληλέγγυος άνθρωπος» δεν είναι προϊόν της αρχαιοελληνικής σκέψης αλλά της Βίβλου. Κάθε σκέψη, στάση, συμπεριφορά αγάπης και φροντίδας προς τον φτωχό και τον ξένο των εκκοσμικευμένων μαρξιστών έχει βιβλική πηγή. Αν εννοούμε την ηθική σε σχέση με τον άλλον και όχι σε σχέση με τον εαυτό, τότε η μοναδική πηγή της είναι η βιβλική παράδοση. Η έννοια της προόδου και αυτή με τη Βίβλο συνδέεται. Μόνο ο βιβλικός χρόνος είναι ευθύγραμμος, μέσα στον οποίο η ανθρώπινη εμπειρία περιγράφεται ως μια πορεία προς τα εμπρός, προς έναν τελικό σκοπό».
Μία από τις καινοτόμες δράσεις του «Αρτου Ζωής» για την καλλιέργεια της βιβλικής παράδοσης στην Ελλάδα είναι τα μαθήματα εβραϊκής και συριακής γλώσσας που προσφέρει δωρεάν. «Θέλουμε να συγκροτηθεί μια κοινότητα, εκατό ατόμων έστω, που να μπορούν να διαβάσουν τη Βίβλο και τη συριακή γραμματεία στο πρωτότυπο» λέει ο Σταύρος Ζουμπουλάκης. Σύντομα θα προστεθούν μαθήματα αρμενικής, κοπτικής και λατινικής γλώσσας. Δημιουργούνται σταδιακά οι υποδομές για υψηλού επιπέδου προσεγγίσεις της Βίβλου.
Στους πρόσφατα ανακαινισμένους πολυλειτουργικούς χώρους του ιδρύματος διεξάγονται επίσης σεμινάρια για ερμηνευτικά ζητήματα, για θέματα φιλοσοφίας της θρησκείας, αλλά και γραμματολογικά για την εβραϊκή και τη χριστιανική γραμματεία. Εκεί συγκροτείται και μια βιβλιοθήκη «υψηλής εξειδίκευσης, 10.000-15.000 τόμοι, όπου ο ενδιαφερόμενος θα μπορεί να βρει όλα τα βασικά βιβλιογραφικά εργαλεία για τη μελέτη της Βίβλου».
Από τα γραφεία του στην οδό Μπουμπουλίνας οι διαλέξεις του «Αρτου Ζωής» μεταφέρθηκαν εφέτος και στο Μέγαρο Μουσικής, στον κύκλο συζητήσεων «Θρησκεία στον σύγχρονο κόσμο». «Σκοπός του «Αρτου Ζωής» δεν είναι να γίνει καθοδηγητής της ζωής του άλλου, να εστιάσει στο τι σημαίνει Θεός γι’ αυτόν σε προσωπικό επίπεδο, θέλει απλώς να φέρει τη Βίβλο στη δημόσια σκέψη και συζήτηση» διευκρινίζει ο πρόεδρος του ιδρύματος.

Νέες μεταφράσεις της Βίβλου
Η συζήτηση για τη Βίβλο δεν μπορεί βέβαια να γίνει ερήμην των πρωτογενών πηγών. Χρειαζόμαστε λοιπόν καλές μεταφράσεις όλης της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, μεταφράσεις που δεν αφθονούν στην Ελλάδα. «Ενώ συγκροτηθήκαμε ως έθνος επάνω στην ιδεολογία του ελληνο-χριστιανισμού, παραμελήσαμε το δεύτερο συνθετικό, που είναι η Βίβλος. Σε όλες τις χώρες η μετάφραση της Βίβλου αποτελεί ιδρυτικό γεγονός της λογοτεχνίας τους: η μετάφραση του Λούθηρου στη Γερμανία, η μετάφραση King James στην Αγγλία, η μετάφραση De Sacy, του Port-Royal, στη Γαλλία. Στην Ελλάδα όλοι οι μεγάλοι ποιητές μας έχουν μεταφράσει αρχαίους έλληνες συγγραφείς αλλά δεν ενδιαφέρθηκαν για τη Βίβλο, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων και για συγκεκριμένα κείμενα» επισημαίνει ο Σταύρος Ζουμπουλάκης.

Ο «Αρτος Ζωής» έχει ήδη δρομολογήσει την έκδοση μεταφράσεων της Βίβλου που θα χαρακτηρίζονται για την «ακρίβεια, την επιστημοσύνη τους αλλά και την έμφαση στη λογοτεχνική δύναμη των κειμένων αυτών». Θα κυκλοφορήσουν προσεχώς «οι τρεις Καθολικές Επιστολές του Ιωάννη σε μετάφραση του Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου, οι Ψαλμοί μεταφρασμένοι από την ποιήτρια Ανθή Λεούση, οι Πράξεις των Αποστόλων από τον φιλόλογο και ποιητή Λάμπη Καψετάκη και η Γένεση σε μετάφραση του Μανόλη Παπουτσάκη, καθηγητή Συριακής και Κλασικής Αρμενικής Φιλολογίας στο Τμήμα Σπουδών της Εγγύς Ανατολής στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον».

Ο Μανόλης Παπουτσάκης έχει αναλάβει και τη διεύθυνση του Δελτίου Βιβλικών Μελετών, με έμφαση στη μετάφραση της Παλαιάς Διαθήκης από τους Εβδομήκοντα και στην παγκόσμια πρόσληψη της Βίβλου ανά τους αιώνες. Το πρώτο τεύχος της δικής του διεύθυνσης θα κυκλοφορήσει τον Ιούνιο του 2015. Θα δημοσιεύει μελέτες στα ελληνικά και στα αγγλικά και στοχεύει να εξελιχθεί σε έντυπο διεθνούς σημασίας στον χώρο των βιβλικών σπουδών ή, όπως λέει ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, «θα γίνει σπουδαίο!».

πότε & πού:
Το εφετινό συνέδριο του «Αρτου Ζωής» με θέμα τη Δικαιοσύνη θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 28 και το Σάββατο 29 Νοεμβρίου στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων (Ακαδημίας 50). Το πρόγραμμα του συνεδρίου είναι προσβάσιμο στον ιστότοπο του ιδρύματος https://artoszois.gr/

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ